De Oekraïense oorlog is niet zozeer een Europese oorlog. Het is een Amerikaans-Russische oorlog die in Oekraïne wordt uitgevochten. Het gaat om veiligheid en invloedssferen.

De Amerikanen verzilveren maximaal — tegen vroegere beloften in — hun overwinning in de Koude Oorlog door hun invloedssfeer over oostelijk Europa uit te breiden. Oekraïne is een strategisch koninginnenstuk in dat spel.  Dit vernedert de Russen en geeft hen een gevoel van onveiligheid. De gigantische Russische landmassa heeft in het westen geen duidelijke natuurlijke grenzen en is daardoor moeilijk te verdedigen. In het verleden vielen op die manier Polen, Zweden, Fransen en Duitsers gemakkelijk Rusland binnen. Onbegrepen keert Poetin zich nu van het Westen af en bakt zoete broodjes met China dat niet meer verbergt dat het achter Rusland staat.

Omdat ze zich ten aanzien van China niet zeker voelen, willen de Amerikanen hun invloedssfeer zo groot mogelijk maken. Om de Oekraïense oorlog te stoppen moet Poetin niet alleen met Zelenski maar in de eerste plaats met Biden overeenkomen. Dit kan mogelijk onrechtstreeks, via Zelenski.

De illusies van de economische sancties

Het is een illusie te denken dat economische sancties die Rusland moeten verarmen tot een regimewissel zullen leiden. Het tegendeel is eerder het geval. Het onafhankelijke Levada Instituut stelde vast dat omwille van de oorlog in Oekraïne de populariteit van president Poetin tot 83% is gestegen. Zijn regering geniet het vertrouwen van 70% van de bevolking. De bevolking gelooft meer dan ooit dat het met Rusland de goede kant uitgaat.

Dat is natuurlijk het gevolg van de ongenadige repressie tegen de oppositie en de barnum-propaganda die wordt gemaakt voor het ’technisch militair’ optreden in Oekraïne. Opvallend is dat daardoor de afkeer voor het Westen groeit en het samenhorigheidsgevoel van de Russen toeneemt. Dat Twitter, Facebook en Instagram zijn uitgeschakeld, laat zich ook voelen.

Die gedweeë houding van de publieke opinie tijdens een bloedige aanvalsoorlog tegen een verwant en vertrouwd Slavisch broedervolk hadden vele commentatoren — onder wie ikzelf — voor onmogelijk gehouden. Het was een van de redenen waarom we dachten dat Poetin die oorlog niet zou durven beginnen.

Feit is dat door het boycotten van Russische grondstoffen, voedsel, olie, steenkool, scheepvaart en mogelijk ook gas, de westerlingen meer dreigen te verarmen dan de Russen zelf. Deze producten kan Rusland altijd verkopen op de wereldmarkt, terwijl ondertussen bij ons de prijzen de pan uit swingen door de schaarste.

De gevaarlijk geïsoleerde Poetin

Ook de zwaar gesanctioneerde oligarchen, ministers, generaals, bankiers en industriëlen keren zich niet tegen Poetin. Er ontstaat een zekere solidariteit onder de gesanctioneerden en ook een soort van Russisch patriottisme dat zich tegen het Westen keert. We weten dat Poetin zich al vele maanden afzondert. Slechts enkelen krijgen toegang tot hem. Hij luistert niet en herhaalt slechts zijn beslissingen. Hij is wrokkig en voelt zich bedrogen door het Westen terwijl hij toch met de beste bedoelingen vriendschap zocht.

De indruk bestaat ook dat Poetin plotsklaps — zonder dat zijn leger voldoende voorbereid was — de inval heeft bevolen en daarna meermaals zijn strategie en tactiek heeft gewijzigd. Een gesprek, laat staan een discussie, is onmogelijk en durft niemand meer aan. Sommige medewerkers zoals Anatoli Tsjoebajs, die openlijk tegen de oorlog was, vluchtte met zijn vrouw naar Turkije.

De onderhandelingen: partijen willen nog snel winnen

Paradoxaal is wel dat er een mogelijke ‘overeenkomst’ bestaat over de voorwaarden tot vrede maar dat beide partijen de oorlog wensen voort te zetten omdat ze denken op het front nog winst te kunnen boeken. Daarom wijzen ze voorlopig een wapenstilstand af.

Qua inhoud is deze overeenkomst logisch en voorspelbaar. De Oekraïense grondwet moet worden gewijzigd en de eeuwige neutraliteit moet worden ingeschreven. Een aantal landen waaronder uiteraard Rusland moeten die neutraliteit garanderen en het land tegen vijandelijke agressie beschermen. President Zelenski wil echter de veranderingen in de grondwet door meerdere referenda laten goedkeuren. De bedoeling is dat niet de president en de regering verantwoordelijk zijn voor de beslissing maar ook een meerderheid van de bevolking. Hij wil dat echter doen zonder de aanwezigheid van Russische troepen op zijn grondgebied. Ze moeten zich eerst terugtrekken op de posities van vóór 23 februari.

Hierop willen de Russen vooralsnog niet ingaan. Op dit punt is er speelruimte voor iedere partij om de overeenkomst af te wijzen. Voorts wil Oekraïne wel erkennen dat Loegansk en Donetsk twee onafhankelijke republieken worden. De twee presidenten krijgen vijftien jaar de tijd om over de Krim te onderhandelen. Dit is een elegante manier om de Krim Russisch te houden.

Samenhorigheid

Volgens Poetin is Oekraïne geen echte, samenhorige natie. Door de inval verenigden de Oekraïners zich tegen de vijand tot een hechte bijna fanatieke en zeer strijdlustige natie. In geen tijd creëerde Poetin zo ongewild een Oekraïne dat volgens hem niet kon bestaan. Dit is misschien wel de grootste paradox in dit verhaal tot nog toe.