Voor het eerst pakte het Europees Openbaar Ministerie (EOM of EPPO) met de voormalige Bulgaarse premier een grote vis op in verband met fraude en corruptie in de Europese Unie (EU). Mogelijk biedt een goed functionerende EOM een alternatief voor de gepolitiseerde en activistische Europese Commissie bij het aanpakken van ernstige problemen binnen de Europese Unie.

Onafhankelijke instelling

Het Europees Openbaar Ministerie (EOM) is een nieuwe, onafhankelijke instelling van de Europese Unie sedert juli 2021. Het EOM is belast met het onderzoeken, vervolgen en voor het gerecht brengen van strafbare feiten die de financiële belangen van de EU schaden.

De meest expliciete voorbeelden zijn: fraude, corruptie, witwassen van geld en grensoverschrijdende btw-fraude. De fraude met EU-fondsen of EU-subsidies zijn het hoofddoel. Naast samenwerking met de informatie-uitwisselingsdiensten Europol (politie) en Eurojust (gerecht) is het EOM wel afhankelijk van de politionele en gerechtelijke diensten van de betrokken lidstaten.

Indrukwekkende politieoperatie

Tijdens een indrukwekkende politieoperatie afgelopen donderdag pakte de Bulgaarse politie onder instructie van het EOM de oud-premier van Bulgarije Bojko Borissov en oud-minister van Financiën Vladislav Goranov op. Naar verluidt wil de EU-aanklager Laura Codruța Kövesi de gearresteerde Borissov horen in het kader van talrijke onderzoeken van het Europese Openbaar Ministerie (EOM).

De Europese openbaar aanklager Laura Codruța Kövesi zei bij haar vertrek uit Sofia donderdagavond dat ze liefst 120 zaken onderzoeken en gezien het mandaat van het EOM gaat het dan telkens om gesjoemel met EU-fondsen. ‘Fraude (in Bulgarije) met EU-geld betreft openbare aanbestedingen, landbouwsubsidies, de bouw en coronaherstelsteun’, aldus Kövesi, ‘nu is het aan de Bulgaarse openbare diensten om met ons samen te werken, zelfs in zeer gevoelige zaken’. De gerechtelijke diensten deden op meerdere adressen in de Bulgaarse hoofdstad een inval. Tijdens vele invallen arresteerden ze meerdere politici en namen ze allerlei goederen en documenten in beslag.

Schietschijf

De 62-jarige ex-karateka Borissov is leider van de GERB-partij (lid van de Europese Volkspartij of EPP van de christendemocraten). Borissov leidde drie regeringen. Mei 2021 trad hij af nadat een nieuwe partij massale betogingen tegen corruptie organiseerde en de verkiezingen won. Hij wordt dikwijls als een populist en anticommunist gecast die een roedel oligarchen zou helpen zich te verrijken. Voor links in het Europees Parlement is hij vaak een schietschijf (zijn partij is met vijf van de zeventien Bulgaarse zetels in het EP de grootste).

Vanuit dezelfde hoek als de kritiek op de Poolse en Hongaarse grootste partijen volgt steevast een reeks beschuldigingen van fraude met landbouwsubsidies, corruptie, gevaren voor de vrije media enzovoort. Grosso modo verbatim de verwijten aan het adres van de Poolse, Sloveense en Hongaarse rechtse leiders. Zowel Borissov als de oligarchen rond hem ontkenden steeds de aantijgingen. Dezelfde beschuldigingen uitte de Roemeense oppositie trouwens tegen de huidige regering van Roemenië.

Corruptste land van de EU

Dat Bulgarije het corruptste land van de EU is staat volgens alle beschikbare lijstjes buiten kijf. Sommigen spreken zelfs van een maffiastaat. Niks nieuws trouwens want dat was ook al onder communistisch bewind zo na de val van het IJzeren Gordijn. Omdat iedereen in hetzelfde bedje ziek is, zou de aanpak van Kövesi misschien wel de enige kunnen zijn die werkt.

Niet alle EU-lidstaten zijn aangesloten bij het EOM. De 22 die deelnemen moeten criminele schade aan de EU-middelen melden. Het EOM doet grensoverschrijdend onderzoek naar fraude met EU-middelen boven de 10 000 euro of grensoverschrijdende btw-fraudezaken waarvan de schade meer dan 10 miljoen euro bedraagt. De totale btw-fraude in de EU wordt voor 2019 op 134 miljard euro geschat. Die fraude kreeg de bijnaam VAT-GAP of btw-gat. Ook burgers kunnen klachten melden bij het EOM.