Fawlty Towers verbannen: de druppel te veel

Ok, dat de tv-studio’s deze dagen gevuld zijn met zwarte mensen en witte spijtoptanten die allemaal het endemisch racisme van de Vlaming aanklagen, ik wil het zien als een voorbijgaande mediahype. Dat 10 000 betogers in Brussel de coronaregels aan hun laars lapten met toelating van de burgemeester, we kunnen maar hopen dat ze vooral hun eigen gezondheid op het spel zetten. Dat Zwarte Piet het nog eens moet ontgelden, met wat meeval is dat tegen Klaastijd weer gaan liggen. Dat Leopold II van zijn sokkel wordt gehaald, het stemt me als republikein zelfs tot enige voldoening. Maar dat Fawlty Towers (en net die aflevering ‘The Germans’), door 100 Britse komieken verkozen tot hun favoriete sitcom, van het web wordt gehaald, daar is mijn verstand te klein voor om het te bevatten.

Hysterie

De BBC heeft geen reden opgegeven voor deze ban, al is politieke correctheid vrijwel zeker aan de orde. Maar waar begin je te censureren in zo’n hilarische reeks? Werkelijk alles en iedereen wordt er geparodieerd, van de complete horeca over de bazige verpleegster tot uiteraard de vaste pineut-van-dienst, de klunzige migrant-kelner Manuel (‘I am from Barcelona’), geniaal vertolkt door Andrew Sachs. Bij mijn weten heeft geen enkele Spanjaard of Catalaan ooit een probleem gezien in dit typetje. En dan zijn er uiteraard de Duitsers die Fawlty Towers aandoen en van de letterlijk op zijn hoofd gevallen hotelbaas Basil allerlei insinuaties over het naziverleden op hun bord krijgen. Maar ook hier nooit een Duitser weten over mopperen.

BBC

De enige aannemelijke verklaring zit in de scène waar Basil een zwarte dokter in het ziekenhuis ontmoet en verschrikt achteruit deinst. Poco alert!

De enige aannemelijke verklaring zit in de scène waar Basil een zwarte dokter in het ziekenhuis ontmoet en verschrikt achteruit deinst. Poco alert! Ook al maakt die arts voor de rest een zeer beschaafde indruk en wordt hij helemaal niet als een mensaap voorgesteld — het is vooral Fawlty’s reactie die op de lachspieren werkt — in deze tijd volstaat dat blijkbaar om de racismestempel opgedrukt te krijgen.

Daarmee komt de hysterische interpretatie van de #blacklifematters-slogan in een nieuwe fase. Wat begon als protest tegen extreem politiegeweld in de VS, krijgt een algemenere vertaling van een anti-discriminatiebeweging, die eveneens specifiek de Amerikaanse context aangaat. In Europa echter is dit een hefboom voor links om de agenda te halen nadat de klimaathype verbleekte en door corona was verdrongen.

Het importeren van ‘bewegingen’ is een makkelijke manier om nuttige idioten te mobiliseren en de indruk te wekken dat de massa het licht heeft gezien. Meestal deugen die importproducten niet, en leiden ze tot een veralgemeende tunnelvisie bij links of rechts. Na het idiote Trumpisme komt de nog idiotere poco-reactie van over de plas gewaaid, die elke grasspriet satire afbrandt. Dit in de vorm van een heksenjacht op alle zogenaamd ‘racistische’ fenomenen, uitspraken, symbolen, die uiteindelijk de vrije meningsuiting zwaar op de helling zetten.

Maakbaarheidsobsessie

De gelijkschakeling van een heerlijke, vrijzwevende komedie met extreem politiegeweld en de avonturen van Leopold II, creëert een vreselijk amalgaam dat, horresco referens, begint te lijken op religieus fanatisme.

VRT NWS

Sinds Charlie was nochtans het idee gegroeid dat lachen moet kunnen, ook met religie of met zogenaamde kwetsbare groepen. Het censureren van humor is een ernstige zaak.

Sinds Charlie — en dat was wél een Europees moment — was nochtans het idee gegroeid dat lachen moet kunnen, ook met religie of met zogenaamde kwetsbare groepen. Het censureren van humor is een ernstige zaak, net omdat de lach een ultiem moment van bevrijding is, zelfs lichamelijk. In het verlichtingsdenken is vrijheid de basis en humor de climax. Maar met het Aalsters carnaval van 2019 en 2020 was al duidelijk dat deze driehoek ging plat geduwd worden, en het universele slachtofferdenken de toon zou zetten in een universum waar iedereen zich beledigd voelt. Zo maak je geen grappen meer, hooguit nog kalendermoppen. Ook Aalst verdween uit het Unesco-register. Misschien beter zo.

In het kader van de maakbaarheidsobsessie moet de taal gezuiverd worden en krijgt Basil dus een muilkorf, het eindstadium van het antieke satermasker. Straks komen andere performers, comedians, schrijvers en columnisten aan de beurt. Wat eigenlijk vooral bedoeld was als zelfspot — de hoogste vorm van humor — krijgt door een ééndimensionele lezing een censuurstempel waar ook broodroof en sociale uitsluiting mee gemoeid is voor wie zich nog aan dit soort oefeningen zou wagen.

De ban van Fawlty zou eigenlijk tot een wake-up-moment moeten leiden, een tegenbeweging die vrijheid opnieuw claimt, en waarschuwt voor de uitwassen van politieke correctheid. Maar ik vrees ervoor. Op de universiteiten, in de cultuurwereld, in de media, is de gedachtepolitie in opmars en krijgt de dood van George Floyd het karakter van een offer dat ons eeuwigdurend tot bezinning en schuldbesef moet aansporen. Opnieuw trekt links de kaart van de controle en de onvrijheid. Het graf van Voltaire is ondertussen al een ferme heuvel geworden wegens het omdraaien van wat eronder zit.