Je kon erop wachten: afgelopen vrijdag werd de creditrating van Frankrijk verlaagd. Minimaal weliswaar, van AA naar AA-, en ‘met stabiele vooruitzichten’, waarmee de rating nog altijd comfortabel boven die van landen als Italië en Spanje ligt. En zelfs ietsje boven die van België, dat volgens Fitch AA- met ‘negatieve vooruitzichten’ heeft. Toch geen fijn bericht voor oud-bankier en president Macron, met 3.000 miljard euro staatsschuld waar nu meer rente voor moet worden betaald. Kranten spraken al van een ‘gifle’ voor het staatshoofd, een oorvijg.

Fitch komt eerst met technische argumenten: de schuld van Frankrijk bedraagt bijna 112% van het bnp, het bruto nationaal product: ruimschoots het dubbele van het gemiddelde van alle AA-landen. Precies tweemaal AAA genoteerd Duitsland – met 66%, en bijna tweemaal de officiële limiet gesteld door de EU. Als er niets verandert zal de Franse schuld in 2027 opgelopen zijn tot 117%, zegt Fitch. Dat daarmee aanzienlijk pessimistischer is dan Bruno Le Maire, minister van economie, die voor 2027 een schuld van ruim 108% voorspelt.

De economische groei in het eerste kwartaal bedroeg 0,2% en wordt voor het hele jaar geschat op 0,8%. Ongeveer het Europese gemiddelde, en dat mag een wonder heten na alle sociale onrust en stakingen. Maar daarom toch minder dan eerdere schattingen.

Het ratingbureau voorspelt dat Frankrijk in 2024 maar liefst 4% van haar bnp kwijt zal zijn aan rente op de staatsschuld, vergeleken met een gemiddelde van 2,9% voor AA-landen. Minister van Begroting Gabriel Attal gaf afgelopen vrijdag toe dat tegen 2027 de rentekosten waarschijnlijk de grootste post op de begroting zullen uitmaken.

Pandemie

Het land raakte in 2012 onder president Hollande zijn triple-A status kwijt, omdat de staatsschuld destijds in de 90% liep. Hollande beloofde beterschap, maar daar kwam niks van terecht. Bovendien moest hij het veld ruimen voor Macron. Die zou het gezien zijn achtergrond vast beter hebben gedaan, ware het niet dat eerst de gele hesjes-beweging en daarna de pandemie roet in het eten gooiden. Macron’s gevleugelde woorden om de covidcrisis te bestrijden waren ‘koste wat kost’ (quoi qu’il en coûte). In zijn woorden: ‘De regering zal alle financiële middelen gebruiken om hulp te bieden. Koste wat kost. Alles zal worden gedaan om onze werknemers en ondernemingen te beschermen. Koste wat kost.’

Uiteindelijk kwamen die kosten ruw geschat uit op 140 miljard. Minister Le Maire zei ooit nog dat de covidschulden ‘via de economische groei makkelijk terugbetaald zouden kunnen worden’. Waarop sommige commentatoren toen al reageerden met het typisch Franse alternatief voor ‘je kletst uit je nek’: ‘ja, en marmotten doen de chocola in aluminiumfolie’. Afkomstig van een iconisch reclamefilmpje uit de jaren ’90 van chocoladefabrikant Milka.

Bureau Fitch waarschuwde vooral voor de sociale en ‘vaak gewelddadige’ onrust naar aanleiding van president Macron’s pensioenhervormingen. Die zouden hebben geleid tot een ‘politieke impasse’, zeker nu de president zijn meerderheid in de Assemblée kwijt is. Dat zal het moeilijker maken de staatsschuld te beperken. Fitch benadrukt dat de regering er niet in is geslaagd de pensioenhervormingen geaccepteerd te krijgen, en dat daarmee ook toekomstige hervormingen onzeker zijn geworden. Het bureau zegt te vrezen dat Macron de pensioenhervormingen uiteindelijk terug zal draaien. Dan zal de kredietwaardigheid van Frankrijk verder kelderen. Een positief puntje is dat de inflatie eindelijk onder controle lijkt te raken, stelt Fitch vast. Voor 2023 wordt die geschat op 5,5%, voor 2024 op 2,9%.

Misschien heeft de Franse regering de kredietverlaging ongewild een zetje gegeven. Premier Elisabeth Borne vertrouwde onlangs nieuwszender France Info toe dat zolang iedereen lak heeft aan de pensioenhervormingen van president Macron, er een scénario à la grecque te vrezen valt. Dat hoef ik niet te vertalen.

De kans is alleszins reëel dat de financiële markten Frankrijk zullen laten zakken als het krakkemikkige pensioenstelsel bij het oude blijft. Maar zover lijkt het nog lang niet, van enige paniek op de markt voor Franse obligaties valt niets te merken.

Scheurtjes

Inmiddels verschijnen er wel scheurtjes in het front van de machtige vakbonden: niet alle bonden lijken nog vanzelfsprekend tot het uiterste te willen gaan tegen de hervormingen. De grootste bond, de marxistische CGT, geeft waarschijnlijk nooit op, maar hun niet eens zo verborgen agenda is makkelijk te doorzien: een antikapitalistische revolutie en een extreemlinks regime in Frankrijk. Bij enkele kleinere bonden lijkt het inzicht te rijpen dat de schade van demonstraties en stakingen uit de hand loopt voor die twee jaartjes extra werken.

Het is te verwachten dat de andere grote creditrating-bureaus Fitch vroeg of laat zullen bijvallen in de afwaardering van Frankrijk. Eén ding is zeker: de Fransen zullen daar geen minuut minder om demonstreren. Ze koesteren een diepe minachting voor het Amerikaanse kapitalisme, vertegenwoordigd door deze bureaus. Tel daar nog eens hun overweldigend gevoel van eigen grandeur bij op en je begrijpt dat de kans op toegeven en dan maar tot 64 doorwerken om herstel van kredietwaardigheid te bereiken, ongeveer nul is. Helaas heeft het sociale model van Frankrijk geld nodig, veel geld. Bovendien, een bureau als Fitch deelt geen straf uit, maar wordt door beleggers betaald om te waarschuwen als het schip dreigt te stranden. Fransen lijken soms nog het meest op lemmingen die zich met z’n allen in de afgrond storten.

Pensioenhervorming

De ‘politieke impasse’ die Fitch signaleert, is misschien wel het grootste probleem voor president Macron. Hij kan bijna geen kant meer op. De pensioenhervorming die hij door wil drukken, zijn in feite nog lang niet genoeg om Frankrijks economie vlot te trekken en te moderniseren. En dan lijkt deze president me nog de meest aangewezen persoon om door dit noodweer heen te laveren.

Voor je het weet is het 2027 en moet er een nieuwe president komen. Er is nog geen geloofwaardige opvolger boven komen drijven. Zeker als Macron vasthoudt aan zijn hervormingen, valt te vrezen dat of Marine Le Pen of linksextremist Jean Luc Mélenchon aan de macht zal komen. Allebei een economische ramp. Vooral onder laatstgenoemde is het linea recta Venezuela achterna.

Het in Parijs gevestigde LVMH (Louis Vuitton Moët Hennessy) is wereldwijd het grootste conglomeraat van luxeproducten. Het werd als eerste Europese bedrijf meer dan 500 miljard waard. Onder Mélenchon zullen ze snel vertrokken zijn, al zal het niet naar Venezuela zijn.