‘From Mosul with Love’

Een van mijn meest intieme wensen voor 2019 is, dat ‘nieuwsankers’ Martine Tanghe en Goedele Wachters zouden stoppen met het voorlezen van het nieuws zoals een kleuterjuf een sprookje vertelt: traag, met haast op elk woord een nadruk, alsof de kijker de mentale rijpheid van een kind van vijf heeft. Een hyperintonatie die een diepgeworteld missionarissencomplex in het huis van vertrouwen verraadt: de Vlaming is intellectueel lui, politiek fout, en moet vanuit de Reyerstoren geduldig en gestaag bij-de-lés-ge-hóu-den-wór-den.

John Lennon op de puinen

Mijn wens zal allicht ijdele hoop blijven: zakelijkheid en een gezonde journalistieke afstand zijn niet besteed aan de VRT-nieuwsdienst. Alles moet uitgelegd, geduid, omkaderd worden, tot vervelens toe, we zouden maar eens de feiten anders kunnen interpreteren dan de politiek-correcte leer het voorschrijft. Zonder dat iemand er blijkbaar erg in heeft, overschrijden journalisten en verslaggevers de grenzen van de objectiviteit en plaatsen zich in settings die gaan van bedenkelijke emo-journalistiek, over hoogst persoonlijke opiniëring tot regelrecht politiek activisme. Daar hoort enige personencultus bij: zo heeft oorlogsverslaggever Rudi Vranckx binnen de VRT het absoluut vedettenstatuut, wat hem ook toelaat om heel eigen meningen als een analyse te verkopen.

In juni van 2017 maakte Vranckx een reportage over de door IS vernielde stad Mosul. Vermits muziek verboden was in het kalifaat, waren de meeste muziekinstrumenten zoek geraakt of vernield. Traag wandelend door het puin, zoals alleen hij dat kan, komt Rudi op het idee om een inzameling te doen op het thuisfront: de actie ‘Imagine Mosul’ was geboren, genoemd naar een nummer van John Lennon.

Zo gezegd, zo gedaan, menig gitaar wordt in Vlaanderen van de zolder gehaald en geschonken aan het Imagine-project dat met veel luister door de VRT wordt gecoverd. In oktober keert Rudi terug naar Irak met een lading instrumenten, en wordt er als een halfgod onthaald. Alles wordt uitgebreid in beeld gebracht,  ware kippenvelmomenten speelden zich af voor de camera. We zien twee dankbare Mosulenaars Imagine tokkelen, terwijl je Rudi ziet luisteren en duidelijk denken: ‘wat ben ik toch een goed mens’. IS was dan wel verjaagd, maar John Lennon was onmiddellijk in de plaats gekomen, zonder onderbreking, zonder pauze, alsof iemand schrik had dat de Irakezen het alleen gingen uitzoeken.

Afgezien van deze lichtjes neokoloniale toets (hebben de Irakezen geen eigen muzikale traditie, dat ze als primeur na de bezetting een Beatles-song moeten spelen?) is het op zich uiteraard een prachtig initiatief, kaderend in de wederopbouw. En ja, cultuur hoort daar bij. Alleen: zou Rudi dat soort goedbedoelde liefdadigheid,- ik herhaal het, altijd met veel camera’s er rond,- niet beter overlaten aan NGO’s en wederopbouworganisaties? Moet een reporter, om zijn journalistiek serieux te bevestigen en zijn vedettestatus kracht bij te zetten, nu echt voor Sinterklaas spelen in een bevrijde stad?

Journalist boven alle verdenking

Dat nadrukkelijk opgeëiste weldoenersimago heeft een serieuze impact op de deontologische afstand die de door ons allen betaalde Rudi Vranckx in acht zou moeten nemen. In twee opzichten.

Ten eerste: wanneer een journalist zich de allures van ontwikkelingshelper, held, filantroop aanmeet, kijken we heel anders naar hem en ontstaat er een aureool van onaantastbaarheid. Door de geëtaleerde morele superioriteit ontneemt Vranckx de kijker het recht op scepsis, en wordt de twijfel aan zijn woord zelf bijna immoreel. En dat is fundamenteel intellectueel oneerlijk: ook Rudi Vranckx moet de journalistieke toets van de onpartijdigheid doorstaan, en moet het voorwerp van een redelijke twijfel kunnen zijn in zijn berichtgeving en commentaar. Maar dat kunnen we gewoon niet maken, Rudi is heilig verklaard, door iedereen dolgraag gezien, met dank aan de VRT-nieuwsdienst.

Morgen, 29 december, zenden ze het als hartverwarmend aangekondigde vervolg op ‘Imagine Mosul’ uit, genaamd ‘From Mosul with Love’. De titel zegt alles, helemaal in de stijl van de Warmste Week: weer die goedige blik, allemaal enthousiaste mensen rond de vedette-reporter, weer die verwarring tussen journalistieke focus en zelfpromotie in een emo-context. Wie zou deze man niét durven geloven?

Opvoedingsdrang

VRT

Sinterklaas en de kleuterjuf aan één tafel

Nog minder omwonden gesteld: de Mosul-actie van Rudi Vranckx is subtiel beledigend voor de kijker, net zoals de tante Terry-stijl van Martine en Goedele. Dat brengt ons op het tweede dubieuze aspect van de goede-doelen-show rond de reporter: de duidelijk links-geëngageerde Vranckx doet niet alleen aan missiewerk in Syrië, maar bekijkt ook Vlaanderen als een moreel ontwikkelingsgebied waar een journalist veel opvoedkundig werk aan heeft.

Dat spreekt uit alle interviews die hij in de VRT-studio’s geeft, waar naast het ‘droge’ getuigenverslag altijd snel persoonlijke bespiegelingen opduiken, waarbij uiteraard meestal ook een kant in het conflict worden gekozen. Het gutmensch-gehalte van de reporter en de humanitaire omlijsting van het verslag zijn dus minder onschuldig dan ze lijken: impliciet wordt de kijker weerom in de positie gemanoeuvreerd van adept, gelovige, iemand die nog veel moet leren over het onderscheid tussen goed en kwaad, en daarvoor aangewezen is op het journalistieke orakel. Het pococratie-syndroom dus: de Vlaamse nieuwsconsument neemt het geduide nieuws tot zich als een politiek-correct reinigingsritueel.

De Vlaamse openbare omroep lijdt aan een schier ongeneeslijke vorm van obsessionele opvoedingsdrang. Ook de manier hoe Pano-maker Tim Verheyden blijft pochen met zijn Tremelo-charade en de demoniserende framing rond ‘Schild en Vrienden’, nu weer in Knack, doet vermoeden dat de behoefte om te informeren, en de interpretatie aan de kijker over te laten, bijna onbestaande is. Het tijdperk van de ‘rode VRT’ is al lang voorbij, het is nu nog veel erger: we zijn in de tijd van de post-truth terecht gekomen, nota bene gefabriceerd met Vlaams gemeenschapsgeld. Hebben wij nog een minister van media die zich hierover zorgen maakt? Algehele stilte.

In 2019 gaat Johan Sanctorum op tournee met een nieuwe lezing over de Vlaamse media, getiteld: ‘Na het journaal volgt het nieuws’.  Info en boeking: klik hier.

Vanaf het voorjaar is ook het gelijknamige boek beschikbaar.