Het nieuws kwam niet echt als een verrassing: het Britse ‘Supreme Court’ verwerpt het verzoek van de Schotse regering voor het houden van een tweede onafhankelijkheidsreferendum in Schotland. Het was geen verrassing, omdat de Britse wet op zich geen twijfel laat bestaan. De Scotland Act van 1998 stelt duidelijk dat het Schotse bestuur geen zeggenschap heeft over ‘de unie van de koninkrijken Schotland en Engeland’, noch over ‘het parlement van het Verenigd Koninkrijk’.

Geen kolonie

De Schotse nationalistische partij, de SNP, had in haar verzoekschrift betoogd dat Schotland volgens het internationale recht aanspraak mag maken op het recht tot zelfbeschikking. Daarbij verwees de SNP naar de kwestie Quebec, het Franstalige deel van Canada dat in het verleden twee onafhankelijkheidsreferenda hield. De voorzitter van het Hof Lord Reed, een Schot, was echter niet onder de indruk. Het recht op zelfbeschikking is volgens Lord Reed voornamelijk bedoeld voor vroegere kolonies of gebieden die onder een vreemd militair bewind leven. Dat is volgens het Hof niet te vergelijken met de Schotse situatie.

De Schotse First Minister en SNP-leider Nicola Sturgeon, die zich ongetwijfeld aan het verdict verwachtte, stak haar teleurstelling niet onder stoelen of banken: ‘Een wet die Schotland niet toelaat om over zijn eigen lot te beschikken, toont alleen maar aan dat het vrijwillige partnerschap van het VK een mythe is en benadrukt ons pleidooi voor een onafhankelijkheidsreferendum.’ Ze kondigde aan dat ze de volgende Britse parlementsverkiezingen beschouwt als een ‘de facto’ referendum. Het is een handige strategie die al eerder door de SNP op tafel is gelegd. De Schotse nationalisten zijn dus niet zinnens om een Catalonië-scenario uit te rollen.

Uitkijken naar verkiezingen

In het begin van 2023 komt er een speciaal SNP-congres zodat de partij zich kan bezinnen over het te bewandelen pad. Peilingen naar het Schotse onafhankelijkheidsstreven tonen telkens resultaten die een dubbeltje op zijn kant zijn. De SNP, die in 2014 al een keer een onafhankelijkheidsreferendum verloor, is bang voor een Schotse versie van het Quebecscenario (Quebec stemde tweemaal tegen onafhankelijkheid in 1980 en in 1995. In 1995 haalde ‘neen’ het met een miniem verschil), waarbij het onafhankelijkheidsstreven helemaal versmoord wordt door alweer een nederlaag, al was het een nipte. Door de parlementsverkiezingen naar voren te schuiven als nieuw strijdperk, versterkt de SNP zijn kansen.

De Schotse nationalisten hebben inmiddels wel te kampen met een nieuwe uitdaging. De Britse peilingen die een electorale instorting van de Conservatives voorspellen, houden ook een ferme overwinning voor Labour in. Hoewel de SNP juicht bij het idee van een complete ondergang van de Tory’s, maakt het zich ook ongerust over de eigen positie. In Schotland lijken er ook heel wat linkse kiezers gecharmeerd door Labour, waardoor de SNP ook verliest. Labour is van mening dat de SNP met zijn referendumpolitiek het land verlamt en de Schotse nationalisten moeten ook niet rekenen op een of andere electorale deal met Labour. In het geval van een ‘hung parliament’ zijn de sociaaldemocraten niet bereid om in ruil voor Schotse steun een referendum toe te staan. Brits premier Rishi Sunak herhaalt wat zijn – vele – voorgangers zeiden: Schotland stemde ‘No’ in 2014, dus het is tijd ‘to move on’.

Voorganger

Ten slotte is er nog de reactie van Sturgeons voorganger, Alex Salmond. Hij begon zijn eigen partij, Alba, nadat hij helemaal overhoop lag met Nicola Sturgeon die hem ooit als haar mentor beschouwde. ‘Het besluit van het Hooggerechtshof is het resultaat van een bijzonder slechte gok’, vertelde de voormalige First Minister. ‘Wat het Schotse parlement had moeten doen is zelf het nodige wettelijke kader creëren voor het houden van een referendum en zo op die manier het Britse parlement dwingen om dat uit te dagen. Echte parlementen vragen net om toelating voor hun democratisch mandaat.’ Salmond had nog waarschuwende woorden voor al te vrolijke unionisten: ‘De geschiedenis leert ons dat je democratie wel kunt uitstellen, maar je kan het niet ontkennen.’