Zondag was het al de zevende maal op twee maanden tijd dat betogers door Brussel trokken om te protesteren tegen de coronamaatregelen. Het minste wat we kunnen zeggen is dat deze betogingen een sterk wisselende opkomst kennen en ook een zeer onvoorspelbare graad van agressiviteit.

Gewelddadige acties

Het weekend ervoor bereikten de gewelddadige acties in de marge van deze betogingen hun hoogtepunt. Of ze nu het werk zijn van deelnemers aan de betoging dan wel van zogenaamde ‘casseurs’ of antifa’s die van dergelijke massabetogingen misbruik maken om zich uit te leven op politie en te plunderen, laten we in het midden.

Het is triest dat er politici zijn die zich de dag na dergelijk geweld en nadat meerdere politieagenten zwaar gewond raakten, in de kijker werken met loze bedreigingen aan het adres van de daders. Goed wetende dat slechts een handvol opgepakt of vervolgd wordt en dat er daarvan slechts een tiental een straf of een minnelijke schikking riskeren.

Het zijn dan nog vaak de minst professioneel vermomden en toevallige passanten die het gelag betalen. De echte criminelen worden, allicht op bevel van de burgemeester, slechts zelden gearresteerd. Zolang dit gevoel van straffeloosheid heerst zal men blijven vechten en zelfs vanuit andere landen naar hier komen om te vernielen en te plunderen.

Aanvankelijk vage eisen

Tijdens de eerste betogingen waren er eerder vage eisen, zoals de vraag om een breed maatschappelijk debat. Meer en meer kristalliseert het ongenoegen zich in een gemeenschappelijke en massaal gedragen eis: het concreet ontslag van de regering.
Na de terechte verontwaardiging omtrent het brute, crapuleuze geweld tegen politie en de vele vernielingen, gingen er opnieuw stemmen op om het grondwettelijk verankerde recht op betogen aan banden te leggen.

Zelfs één van onze laatste journalisten, Rik Van Cauwelaert, opperde dat dergelijke manifestaties beter ergens op een afgebakend terrein in plaats van in het stadscentrum zouden georganiseerd worden en stelde de organisator, Tom Meert, live op televisie rechtstreeks verantwoordelijk voor het geweld en aansprakelijk voor de schade.

Dat is iets wat we niet zo vaak meemaken. Het valt ook op dat dit nu pas gezegd mag worden en taboe blijft bij vakbondsbetogingen waar vaak een gelijke mate van geweld te zien is.

Vakbonden nooit aansprakelijk

Dat brengt ons bij het in België zeer heikel punt van het recht op betogen en het stakingsrecht en de schade die daarbij aangericht wordt. We weten dat stakingsacties georganiseerd en erkend worden door vakbonden. Vakbonden hebben in België geen rechtspersoonlijkheid en kunnen dus niet aansprakelijk gesteld of voor de rechtbank gedaagd worden.

In geval men schadevergoeding wil bekomen dient men zich tot individuen te richten. En dat is een punt dat zeer gevoelig ligt.

Recht op betogen en stakingsrecht

In dat verband deed het Hof van Beroep in Luik op 18 oktober 2021 een zeer interessante en grensverleggende uitspraak.
De aanklacht luidde ‘kwaadwillige belemmering verkeer’ en daarvoor keren we terug naar de algemene staking van het ABVV en de betogingen tegen de maatregelen van de regering Michel op 19 oktober 2015.

De betogers hadden gedurende vijf uur een blokkade opgezet langs de E40 op het Viaduct van Cheratte. De actie veroorzaakte enorme overlast. Er waren ongeveer 100 à 200 betogers aanwezig bij de blokkade. Op het hoogtepunt was er 400 kilometer file. Er vielen ook twee doden en meerdere chirurgen op weg naar dringende, levensreddende interventies werden vastgehouden.
Er werd 17 betogers vervolgd die geïdentificeerd waren op basis van televisiebeelden, hun openbare Facebook-profielen en verklaringen van geïdentificeerde personen.

Bestanddelen van het misdrijf

De bestanddelen van het misdrijf waren duidelijk op basis van artikel 406 van het Strafwetboek: ‘door hun aanwezigheid te handhaven en zich vrijwillig aan te sluiten bij de kwaadwillige belemmering van het verkeer, waarvan zij zich ten volle bewust waren, hadden de beklaagden de kwaadwillige intentie vereist door het strafrecht, zonder dat de rechter hoeft vast te stellen dat de beklaagden wisten of hadden moeten weten dat de belemmering van het verkeer een situatie van potentieel gevaar impliceerde’.

De beklaagden, bijgestaan door de leiding en de advocaten van de vakbond, beroepen zich op het stakingsrecht. Het Hof ging als volgt over tot weerlegging van deze argumenten van de beklaagden.

Het stakingsrecht, hoewel fundamenteel, is geen absoluut recht en kan worden onderworpen aan beperkingen die beantwoorden aan doelstellingen van algemeen belang en die het stakingsrecht in zijn essentie niet aantasten. Het is geen absolute grond om strafbare feiten die tijdens een staking zijn gepleegd te rechtvaardigen.

Veroordeeld

De 17 beklaagden werden veroordeeld volgens hun mate van betrokkenheid bij de blokkade en hun verantwoordelijkheden binnen het ABVV. De 17 ABVV-activisten kregen voorwaardelijke straffen van 15 dagen tot 1 maand en boetes van 200 tot 350 euro.
Deze uitspraak is ook in lijn met een cassatiearrest van 7 januari 2020 in een gelijkaardige zaak.

Thierry Bodson, voorzitter van de socialistische vakbond ABVV en één van de 17 veroordeelden, heeft in L’Echo (19/10/2021) aangekondigd in Cassatie en zelfs naar het Europees Hof van Justitie en het Europees Hof voor de Rechten van de Mens te gaan.

Voor het ABVV vormt de rechterlijke uitspraak een vervelende belemmering voor de vrijheid van meningsuiting, de vrijheid om te demonstreren en het stakingsrecht uit te oefenen. ‘Kortom, dit besluit is een rem op de uitoefening van democratische rechten. Niet alleen voor de vakbonden, maar voor alle protestbewegingen’, aldus het ABVV-persbericht. ‘We gaan naar het Europese Hof van Justitie omdat in verschillende landen, zoals Oostenrijk of Litouwen, soortgelijke uitspraken op nationaal niveau zijn teruggedraaid door het Europese Hof van Justitie’, zei Bodson.