Griekenland zonder zon

Dat de regering van Nicola Sturgeon (SNP) zich degelijk laat adviseren, bleek in juni door de snelheid waarmee de Schotse First Minister strategisch scherp reageerde op het brexit-referendum. Vriend en vijand werden verbaasd door de besluitvaardigheid van Sturgeon. Terwijl zowel de leavers als de remainers uit het veld leken geslagen door het resultaat van 23 juni, reisde de Schotse minister-president naar Brussel om er de Europese Unie ervan te overtuigen dat de Schotten een volwaardig lid willen worden van de Unie. Donkere economische wolken bedreigen nu echter de Schotse droom.

‘Blijf weg van die euro!’

Joseph Stiglitz behoort tot de groep van economische raadgevers voor de regering in Edinburgh. Stiglitz is Nobelprijswinnaar en adviseerde onder meer president Bill Clinton in de jaren 1990. De gelauwerde econoom bracht net een nieuw boek uit over de euro (dat in september ook in het Nederlands verschijnt). Stiglitz schetst daarin dat de euro met de Europese Unie zal ten onder gaan indien het huidige beleid wordt voortgezet. Op de Schotse BBC-radio liet hij ook verstaan dat de Schotse regering – wanneer het een onafhankelijke staat leidt – een toetreding tot de euro moet vermijden. Tijdens het onafhankelijkheidsreferendum van 2014 pleitte hij nog voor het behoud van de Britse pond voor een onafhankelijk Schotland, maar ook daar gelooft hij nu niet meer in. De Amerikaan ziet nu heil in de verrijzenis van de Schotse Pond, die naar zijn mening best een zwakke munt mag zijn. ‘Kleine landen kunnen hun munteenheid hebben. IJsland kende een van de grootste crisissen, maar ook een van de sterktse herstellen dankzij zijn eigen munt.’ Hij ziet het als een mogelijke oplossing voor het zware overheidstekort waarmee de Schotse overheid kampt.

Geen fraai economisch plaatje

‘A Greece without the sun’, wordt er over de penibele staat van de Schotse schatkist gegrapt. De officiële cijfers tonen aan dat er voor elke door belastingen geïnde 100 pond, 127 pond wordt uitgegeven door de overheid. Daarmee overtreffen de Schotten moeiteloos Italië, Griekenland en zelfs Albanië. Edinburgh is economisch de slechtste leerling van de klas van het Europese continent. De hevige terugval van de olieopbrengsten – waar de SNP net sterk op rekende tijdens de campagne voor de onafhankelijkheid – zorgen onder meer voor de financiële kopzorgen. Het zwarte goud van de Noordzee glittert niet meer. Indien een vrij Schotland lid wil worden van de EU, mag het overheidstekort slechts 3% van het bruto binnenlands product bedragen, maar voor Schotland is het cijfer een gevaarlijke 10%. Ofwel moet de Schotse staat 15% besparen in de uitgaven of 19% meer taksen heffen of toch minstens een combinatie van beide toepassen.

Mogelijke oplossing

Toch is het niet allemaal ‘doom and gloom’ voor de Schotten. De welvaart van de Schotse gezinnen was nog nooit zo hoog en de werkloosheid nog nooit zo laag. Volgens de Nobelprijswinnaar Stiglitz zou een eigen munteenheid het pad naar de toetreding tot de EU kunnen effenen en een oplossing zijn voor de economische problemen. ‘Het zou het overheidstekort helpen zakken, waardoor de toetreding aanvaardbaar wordt voor de EU.’ Ook al heeft de EU bepaald dat nieuwe lidstaten de euro moeten aannemen, denkt de econoom dat er genoeg precedenten zijn om van deze regel af te stappen. ‘Zweden heeft geen euro, het Verenigd Koninkrijk had de euro niet, dus zullen ze wel de bereidheid tonen om landen toe te laten tot de EU zonder dat ze de euro aannemen.’ De partij van Nicola Sturgeon liet inmiddels al verstaan dat het de Britse pond nog niet wil lossen. De regering werkt intussen volop aan de voorbereiding van een nieuw onafhankelijkheidsreferendum.

Dit artikel kadert in het project ‘Soevereiniteitsbewegingen in Europa’ dat tot stand komt met de steun van de Vlaamse overheid.

Foto: (c) Reporters – Joseph Stiglitz