Het brullen van de Beierse leeuw

De Beierse christendemocraten koesteren geen goede herinnering aan de deelstaatverkiezingen van 2008. De partij donderde naar beneden, van 60,7% in 2003 naar 43,4%. Gedaan met de absolute meerderheid en de zelfgenoegzaamheid die daarmee in de regeerstijl gepaard ging. De CSU moest noodgedwongen een coalitie aangaan met de liberale Freie Demokratische Partei (FDP). Zwart-geel, het samengaan van christendemocraten en liberalen, mag dan op federaal niveau de meest wenselijke coalitie zijn, iets gelijkaardigs herinnert de Beierse christendemocraten op het niveau van de deelstaat aan hun nederlaag. Met de deelstaatverkiezingen van 15 september 2013 wordt die herinnering uitgevaagd. Voor de Beierse minister-president Horst Seehofer (CSU) was het behalen van de absolute meerderheid de inzet van de verkiezingen. Die droom gaat nu in vervulling. De CSU behaalt 49%, maar haar liberale coalitiepartner vliegt met 3% uit de Landtag, het parlement van de deelstaat.

Beierse leeuw

Een CSU die alleen regeert, maakt dat het brullen van de ‘Beierse leeuw‘ tot hoog in het noorden, in Berlijn, het centrum van de macht, wordt gehoord. De andere partijen konden niet op tegen de CSU. Christian Ude (SPD), de sociaaldemocratische uitdager van Seehofer, mag dan wel de populaire burgemeester van de Beierse hoofdstad München zijn, op het platteland wist hij de mensen niet te bekoren. In 2008 behaalde de SPD 18,6%, haar slechtste resultaat in Beieren sinds 1946. Maar nu zit er een kleine winst van 2% in. Groen daalt lichtjes (van 9,4% naar 8,5%); het optimisme van de peilingen die de Grüne 13% gaven, heeft zich niet bewaarheid. Een merkwaardig fenomeen zijn de Freie Wähler van Hubert Aiwinger, een landbouwer uit Niederbayern, een ‘Fürst auf dem Land’ zoals de Süddeutsche Zeitung hem bestempelde. De populaire Aiwinger heeft de CSU op het platteland heel wat stemmen afgesnoept – in 2008 behaalde zijn partij 10,2% –, de politicoloog Heinrich Oberreuter noemt de Freie Wähler ‘konservativ und ländlich’. Nu zakt FW naar 8,4%. Aiwinger zelf was niet te spreken over Seehofer die hij ervan beschuldigt heel wat van zijn thema’s afgepakt te hebben zoals het afschaffen van de inschrijvingsgelden voor studenten en een stop op de uitbouw van de Donau. Inderdaad is Seehofer niet te beroerd om thema’s van anderen in te palmen, zich bijvoorbeeld als tegenstander van atoomenergie op te werpen (sinds Merkel in 2011 de Atomausstieg verkondigde). In Beieren zont Seehofer zich in een glorie en populariteit die monarchaal aandoen. Volgens analisten is dat sfeertje te wijten aan het verleden en de overeind gebleven tradities van Beieren. Tot 1918 was Beieren een koninkrijk binnen het Duitse keizerrijk en zijn grenzen zijn ondanks de opeenvolging van verschillende staatsvormen in Duitsland en de dramatische territoriale veranderingen ten gevolge van de twee wereldoorlogen dezelfde gebleven.

Averechts

De gevolgen van de Beierse deelstaatverkiezingen voor de Bondsdagverkiezingen van 22 september zijn niet min. De absolute meerderheid van de CSU kan de christendemocratische kiezers in de Bondsrepubliek in slaap wiegen, in de zin van: ‘de christendemocratie heeft de wind in de zeilen’. De SPD kan dan weer wat moed putten uit de lichte, maar symbolisch betekenisvolle terreinwinst in Beieren. Ook het spel met de twee stemmen wordt wellicht mee bepaald door de afloop van de Beierse verkiezingen. (Bij de Bondsdagverkiezingen geeft de kiezer zijn Erststimme aan een bepaalde kandidaat van een partij – de kandidaat met de meeste stemmen in een van de 299 kiesdistricten gaat met een Direktmandat naar de Bondsdag –, en zijn Zweitstimme aan een lijst die een partij neerlegt in de deelstaat). Merkel had tijdens het tv-duel met haar sociaaldemocratische uitdager Steinbrück op 1 september opgeroepen om beide stemmen aan de Union van CDU/CSU te geven. Vele christendemocratisch gezinde kiezers zullen nu wellicht overwegen om hun Zweitstimme aan de liberale FDP te geven in de hoop op een voortzetting van zwart-geel. Maar het effect van dat medelijden zou wel eens averechts kunnen zijn.