Op 15 maart 2023 wordt de bijgewerkte versie van de ‘Heads of Terms’ van 9 januari 2023 verwacht waarin de Belgische Staat en Engie enkele belangrijke principes hebben afgesproken inzake de verlenging van de kerncentrales Doel 4 en Tihange 3, alsook inzake kernafval. Maar wat goed is voor twee kerncentrales, kan ook goed zijn voor zeven kerncentrales.

In deze belangrijke aangelegenheid, wellicht de belangrijkste financiële transactie in de geschiedenis van België, is het nuttig eventjes de uitspraken van enkele hoofdrolspelers in dit dossier in herinnering te brengen.

In de tv-studio van Terzake heeft onze federale minister van Energie meermaals gezegd dat de kost voor de berging en het beheer van het nucleaire afval 41 miljard euro bedraagt en dat die kost volledig ten laste van Engie komt, en voor nog meer duidelijkheid: niet ten laste van de burgers. Klare taal.

Ziekenhuizen

Tijdens de laatste week van december is in dezelfde studio de CEO van Engie langsgeweest. Hij heeft in een interview met Kathleen Cools langs neus en lippen gezegd, en niet als een antwoord op een vraag, dat 40% van het nucleaire afval eigendom is van de Belgische Staat, kernafval dat grotendeels afkomstig is van de Belgische ziekenhuizen. Dat zou kunnen betekenen dat, indien onze minister van Energie niet over de juiste omvang van het kernafval van Engie sprak, ze een correctie van zo maar eventjes 16 miljard euro zal moeten slikken die wel ten laste van de Belgische belastingbetaler zal gelegd worden.

Nu we toch met cijfers spreken, kan er nog wel eentje bij. In Duitsland hebben de kernenergieproducenten al een akkoord met de Duitse regering afgesloten en betaald omtrent de definitieve kost van de berging en beheer van het kernafval voor 23,3 miljard euro. Proportioneel in termen van geproduceerde kWh uit kernenergie in België komt dit overeen met 7,1 miljard (23,3/3,3) ten laste van Engie. In de overeenkomst van 9 januari 2023 valt ook te lezen dat Engie het overeengekomen bedrag ‘onmiddellijk’ zal betalen, geheel in lijn met de Duitse praktijk. Wellicht is dat een voorteken voor wat ons te wachten staat.

In de bijgewerkte versie van de ‘Heads of Terms’ zal logischerwijze een uitgewerkte versie beschreven worden over de plaats en de wijze (bovengronds, ondergronds en op welke diepte) van de berging van het afval. Een weinig realistische hypothese, maar ze volgt uit het zeer voluntaristische opgestelde document van 9 januari 2023.

Het kan ook gans anders

Maar het hoeft zo’n drama niet te worden, indien men met open en faire blik onderhandelt over de toekomst van kernenergie in ons land, of in Vlaanderen indien Wallonië er anders over denkt.

Voor de protagonisten van de verlenging van alle zeven bestaande kerncentrales is de afschaffing van de bestaande wetgeving over de kernuitstap een no brainer en in dezelfde beweging kan ook de CRM-wetgeving (capaciteitsremuneratiemechanisme) mee de vuilnisbak in. Elektriciteitsbedrijven subsidiëren is sowieso waanzin.

Bij voorkeur de bestaande operator, Engie, maar indien noodzakelijk een alternatieve operator moet overtuigd worden dat België de kerntechnologie wel omarmt en een onbeperkte verlenging van de levensduur van de kerncentrales wettelijk voorop stelt, uiteraard zolang de veiligheid door een onafhankelijke en deskundige instelling zoals het Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle (FANC) wordt gewaarborgd.

De operator moet zijn centrales – geheel in regel met de voorschriften van het FANC – in een veilige operationele modus brengen waarna deze kerncentrales onbeperkt in duur, maar wel binnen de veiligheidsvereisten, kunnen opereren.

Indien de historische operator niet overtuigd kan worden, kan Vlaanderen (of België) deze kerncentrales overnemen voor een symbolische euro omdat Engie deze kerncentrales volledig heeft afgeschreven en afgewaardeerd. Het voordeel voor Engie bestaat erin dat zij bevrijd zouden worden van de kosten voor de ontmanteling van de overgelaten centrales. Vlaanderen heeft daarna 20 tot 40 of meerdere jaren de kans om provisies aan te leggen voor de ontmantelingskosten en te profiteren van de technologische vooruitgang inzake de ontmanteling van kerncentrales.

Prijsmechanisme

Indien Vlaanderen eigenaar zou worden van de kerncentrales in Doel, kan gezocht worden naar een operator (Duitsland, Zweden ,Frankrijk, ..) met de nodige kennis, op basis van een te onderhandelen beheerscontract, inclusief een aangepast prijsmechanisme, – een contract dat ook voorzien is in de overeenkomst van 9 januari 2023.

Met betrekking tot het kernafval is het evident dat Engie de kosten van haar afval betaalt. Deze kosten kunnen verregaand geoptimaliseerd worden. Is het echt nodig dat kernafval ondergronds geborgen wordt of kan het ook bovengronds? In het Duitse Asse heeft de ervaring uitgewezen dat een verkeerde ondergrondse berging al snel leidt tot een kost van 4 en meer miljarden euro’s om het ondergronds geborgen afval, gecontamineerd door het water, terug bovengronds te halen.

Voor de verwerking van ons toekomstig afval geloven we in de te verwachten resultaten van het MYRRHA-project van het Studie Centrum voor Kernenergie (SCK) dat belooft de radioactiviteit van het hoogradioactief afval te herleiden met een factor 1.000 en het volume van het afval met een factor 100. De communicatie van de nucleaire sector over het MYRRHA-project kan alleszins transparanter.

Zodoende wordt een miljardenfactuur vermeden en wordt de bevoorradingszekerheid gewaarborgd aan redelijke prijzen, met minder CO2 uitstotende gascentrales. Dit scenario met zeven kerncentrales in werking, verhindert de uitbouw van de hernieuwbare energie in geen enkel opzicht, wetende dat in 2022 de offshore-windenergie nog maar bijdroeg voor 7,5%, de windenergie onshore voor 5% en de zonne-energie voor 7,5% van de elektriciteitsbehoefte.

Groene jongens en meisjes laten ons geloven dat in 2035 de centrales zullen aangejaagd worden door synthetische brandstofcellen (koolstofvrije cellen, overwegend ammoniak, waterstof) waarbij vandaag nog grote vraagtekens geplaatst worden. Voor de afvoer van de CO2 vanuit de haven in Antwerpen naar Rotterdam is de leidingstraat ondertussen in een sukkelstraat beland, gelijkaardig aan het Ventilus-project. De risico’s die vandaag genomen worden met de bevoorradingzekerheid zijn onverantwoord groot.