Hoe je kunt ‘framen’ door wat je niet zegt

Ik voel me niet geroepen om Tom Van Grieken te verdedigen, ten eerste omdat ik het Vlaams Belang nooit een sympathieke partij heb gevonden; en ten tweede omdat haar huidige voorzitter niet meteen mijn ideale schoonzoon is. Zo portretteert Bart Brinckman hem wel in De Standaard van 1 juni. Daar is natuurlijk niets op tegen, ware het niet dat Brinckman bepaalde feiten handig vervormt op een manier die zeer onthullend is voor wat hij zelf verdedigt.

Halal voor niet-moslimkinderen

Meer bepaald één passage viel mij op, wanneer hij beschrijft hoe de studentikoziteit in Van Griekens NSV-tijd meer dan eens de fijn-gemanierdheid overschaduwde: ‘Een actie aan het atheneum van Schoten haalt de nationale media. Van Grieken verstoort een halal-barbecue en deelt Zwanworstjes uit’. De leugen van Brinckman zit in wat hij niet zegt: ‘Van Grieken verstoort een halal-barbecue die door de directie van de school opgedrongen werd aan niet-moslimkinderen.’ Het is alsof je moslimkinderen verplicht om deel te nemen aan een oefening hoe ze een hostie bij hun eerste communie moeten ontvangen. Kan iemand zich dat voorstellen, zonder dat het land zou daveren van de verontwaardiging?

‘De reacties [op de actie van Van Grieken] zijn onverdeeld negatief,’ zegt Brinckman nog. Hola, hola, de reacties van al wie niet wist waar het over ging, waren inderdaad onverdeeld negatief. Wie dat wel wist (want het begrip halal was toen, in juni 2012, nog niet echt bekend) schudde zijn hoofd bij zoveel kruiperigheid van die directie. En van de pers. Een snuggere bij De Morgen bestond het zelfs om zich vrolijk te maken over Vlaams Belang dat kinderen wilde beschermen tegen exotisch voedsel, waar halal natuurlijk niets mee te maken heeft.

Zelf publiceerde ik toen een stuk op de weblog van Luc Van Braekel, waarvoor ik via e-mail gefeliciteerd werd door Etienne Vermeersch. Ik heb het even uit mijn persoonlijk archief opgedolven, samen met mijn antwoord aan Gerolf Annemans die mij eveneens een mail stuurde om de actievoerders in verdediging te nemen (Van Grieken was toen nog een al dan niet nobele onbekende; Annemans blijkt toen zijn engelbewaarder te zijn geweest). Ik laat de lezers vandaag, precies zeven jaar later, daar graag nog eens mee van genieten.

Een grap waarbij je zelf de pointe verknoeit

12 juni 2012, mijn gastblog op lvb.net: ‘Met het halalprotest in het atheneum van Schoten, heeft het Vlaams Blok zijn fundamentele tegenstelling weer eens bloot gelegd: al dertig jaar zendt het terechte waarschuwingen uit op zulk een manier dat elk thema dat het aanpakt vervolgens onbespreekbaar wordt. Het is een partij van kanariepietjes die de mijnwerkers uitnodigen om de ramp op te zoeken, eerder dan ze te ontvluchten. Waarom?

Filip Dewinter had een punt toen hij bij Kathleen Cools in Terzake op Canvas stelde dat het bestuur van een gemeenschapsschool kinderen niet mag uitnodigen — het hoeft ze zelfs niet te “dwingen”, zoals hij stelde — om deel te nemen aan een religieus ritueel dat anders is dan dit gekozen door de ouders. De directie overtrad inderdaad artikel 20 van de grondwet. Indien men in omgekeerde zin trouwens islamitische kinderen uitgenodigd had om varkensvlees te eten, dan was het Centrum voor Racismebestrijding opgetreden. Dewinter had dus een sterk punt en toch ging hij de mist in, en kon Kathleen Cools de eigenlijke discussie afleiden naar de vraag: “Hoe wanhopig bent u eigenlijk als u dergelijke acties gaat voeren?”

Het probleem ontstaat dat, zelfs als het ludiek wil zijn, het Blok daar blijkbaar niet toe in staat is. Zwan-worstjes uitdelen als reactie tegen de illegale provocatie van de directie was een schitterend idee, maar het werd kapotgemaakt door het schoolterrein te betreden, want dat is uiteraard huisvredebreuk, zelfs als men niet over de muur klimt. Het was perfect mogelijk geweest om deze actie te voeren aan de schoolpoort bij het einde van de lessen, eventueel vergezeld van een pamflet bestemd voor de ouders. Men had daar zelfs de pers voor kunnen uitnodigen, en zowel ruime media-aandacht als grote bijval gekregen. Dan had niet Dewinter zich moeten verantwoorden voor de wanhoop van zijn partij, maar de directie voor de wanhoop van de scholen ten overstaan van de opdringende onverdraagzaamheid in naam van de multiculturele tolerantie.

Maar weer heeft het Blok niet slechts zichzelf in de voeten geschoten, maar eigenlijk iedereen in de rug gestoken die op een fatsoenlijke manier het gegeven wil bespreekbaar maken dat autochtonen zich steeds vaker moeten voegen naar dictaten van mohammedanen. Het doet dat nu al dertig jaar aan een stuk. Het zal daar, zo vermoed ik, tijdens de volgende gemeenteverkiezingen zwaar voor gestraft worden, want de boodschap die het aanvankelijk bracht als een roepende in de woestijn, werd ondertussen door een aantal andere partijen opgepikt en op een redelijker manier naar het publiek toe vertaald.

Het Blok zal ongetwijfeld zeggen dat dit niet radicaal genoeg gebeurt, en ook daar hebben ze een punt, maar het gebeurt wel beschaafd. Hun echte kans hebben ze blijkbaar verspeeld op hun hoogtepunt, dat beroemde congres uit 2004, na de veroordeling, en voor de verkiezingsoverwinning die hen van bijna één kiezer op vier verzekerde. Ze veranderden hun naam zegden ze, maar zouden even vuil blijven (Annemans). Ze plukken er vandaag de vruchten van.’

De grote heldin Kathleen Cools

De verdediging die Annemans tegen deze redenering opbouwde — ik heb helaas zijn mail niet opgeslagen, zo min als die van Vermeersch — kwam erop neer, meen ik mij te herinneren, dat het mediacordon rond zijn partij zo sterk was dat provoceren de enige manier was om dit te doorbreken. Ik heb hem daar toen op geantwoord dat hij zich vergiste als hij dacht dat het cordon sanitaire alles bepalend was.

‘De pers laat, in zijn ziekelijke jacht op sensatie, geen smeuïge verhalen liggen en de Zwan-actie was gefundenes Fressen. Door die evenwel uit te voeren op een schoolplein, doorbrak men een taboe en richtte het Blok de smeuïgheid op zichzelf in plaats van op een directie die de halalisering van het gemeenschapsonderwijs blijkbaar voorbereidt. Ik betreur dat.’

En dus kwam Kathleen Cools als de heldin uit het verhaal, net zoals in haar ondertussen beroemde dispuut met Dries Van Langenhove, waarin hij de waarheid sprak en zij met fake news  kwam aanzetten omdat zij duidelijk verkeerd was ingelicht of gebriefd over de juridische termen (die zij niet begreep). Ook zij is natuurlijk niet de enige en belangrijker dan het cordon sanitaire is vandaag een algemene geplogenheid in het elkaar ondersteunen in het vertellen van de halve waarheid.

De grote held Sadiq Khan

Het meest schitterende voorbeeld is weer de framing van het conflict tussen de burgemeester van Londen, Sadiq Khan, en Donald Trump na de wederzijdse beledigingen. Overal hoor en lees je dat Khan gereageerd heeft op de onbeschoftheid van Trump. Dat gaat er gemakkelijk in omdat iedereen natuurlijk weet dat de Amerikaanse president een ongelikte beer is. Maar het toeval wil wel dat Khan begonnen is, en dat wordt verzwegen!

Op 1 juni schreef hij namelijk in The Observer dat Trump zijn aanhangers mobiliseerde met het taalgebruik van ‘fascisten uit de twintigste eeuw’. Nu mag Khan dat natuurlijk denken, maar dit zo zeggen de dag vooraleer je iemand als gastheer op een officieel bezoek ontvangt, is van een ongemene grofheid. Het is pas twee dagen erna, op 3 juni, dat Trump terugbeet en Khan ‘a stone cold loser’ noemde (de dag ervoor was hij beleefd gebleven en had hij gezegd dat hij geen hoge dunk van hem had; een jaar eerder had hij hem bekritiseerd omdat hij weinig terecht had gebracht van terreurbestrijding). Daarop stelde Khan dat Trump ‘childish insults’ gebruikte. Nu is hij de held.

Maar het was wel hij die begon met beledigingen. De pers doet collectief een inspanning om ons dat te doen vergeten. Vergeten is een machtig wapen.