Hoorn van Afrika, vergeten conflictgebied ?

Met de Hoorn van Afrika bedoelen we de regio in oostelijk Afrika, bestaande uit Djibouti, Eritrea, Ethiopië en Somalië, en bij uitbreiding Kenia en Zuid-Soedan. Geen enkel van deze landen geldt als leider van de regio. Ooit was dat Ethiopië, maar dat land heeft aan invloed verloren ten voordele van Kenia.

Ongeveer 282 miljoen mensen wonen er (dat is ruwweg een derde van de totale Afrikaanse bevolking), die 200 verschillende talen en dialecten spreken. De jaarlijkse bevolkingsgroei is 3%, de bevolking verdubbelt om de 23 jaar. Aan dit gebied ligt de fameuze Bab al Mandab (‘Poort van het Geweeklaag’). Dat is de strategisch heel belangrijke link tussen de Rode Zee en de Golf van Aden: een passage belangrijk voor zowel Afrika, Azië als Europa. Daar passeert elke dag per schip een hoeveelheid petroleum, goed voor ongeveer vijf miljoen vaten. Het inkomen per hoofd van de bevolking is er zeer laag, de scholing al evenzeer. Het gezondheidssysteem ligt op apegapen en de infrastructuur stelt niet veel voor. En, hoeft het gezegd, corona heeft daar heel wat wonden geslagen. China is steeds prominenter aanwezig in het gebied met diverse projecten, met vaak een koloniaal tintje.

Djibouti

Djibouti is al bij al nog het meest succesvolle land in de regio. Het is ook het land met de meeste buitenlandse militaire basissen. Een nieuw economisch plan mikt op een jaarlijkse economische groei van 8,5% tegen 2025. Djibouti heeft nu al een succesvolle haven, en is een verkeersknooppunt inzake logistiek. Het geplande industriepark van Damerjog zal zich toeleggen op scheepsbouw en olieterminals. Er werd ook een studie uitgevoerd voor een nieuwe internationale luchthaven. Uiteindelijk is het een oord van stabiliteit geworden in een onstabiele regio.

Strijd om Tigray

In Eritrea heerst een heel autoritair regime. Dertig jaar lang heeft het land gestreden om onafhankelijk te worden van grote buur Ethiopië. De separatisten werkten toen samen met het Volksbevrijdingsfront van Tigray (TPLF). Persvrijheid is onbestaande in Eritrea, het land leed onder een sprinkhanenplaag, het zakenklimaat is er bijzonder slecht, de staatsschuld bedraagt ongeveer 190% van het bnp. Samen met Rusland, Wit-Rusland, Syrië en Noord-Korea was Eritrea het enige land dat onlangs in de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties tegen de resolutie met betrekking tot de Russische inval in Oekraïne stemde. Eritrea wordt wel eens het Cuba van Afrika genoemd.

Het conflict in Tigray,in het noorden van Ethiopië,is afgelopen maanden vaak in de media geweest. Op 4 november 2020 stuurde de Ethiopische premier Abiy Ahmed het leger naar Tigray, omdat de regio ervan beschuldigd werd zich te willen afscheuren van de rest van het land. Het conflict is nadien geïnternationaliseerd, want Eritrea is tussengekomen om het Ethiopische leger te steunen. Daarmee wil Eritrea zich wreken op Tigray, dat tussen 1998 en 2000 oorlog voerde tegen Eritrea.

Zowel het Ethiopische leger als de strijders van het Volksbevrijdingsfront van Tigray gaan hard te keer in de regio. Ze richten systematisch vernielingen aan, er wordt volop geplunderd en vrouwen worden massaal verkracht. Negen miljoen mensen komen daar nu in aanmerking voor humanitaire hulp. Daarom hebben de Verenigde Staten al sancties afgekondigd tegen Ethiopië en Eritrea. Volgens bepaalde analisten zouden de Verenigde Staten achter het TPLF staan. Ethiopië is een van de landen dat niet wou meestemmen voor of tegen de VN-resolutie met betrekking tot Oekraïne.

Belangrijke stuwdam

En ondertussen is er nog steeds ruzie tussen Ethiopië enerzijds en Soedan en Egypte anderzijds wegens de reuze-stuwdam op de Nijl in Ethiopië, de zogenaamde Grote Ethiopische Renaissancedam (GERD). Daardoor zouden Soedan en Egypte minder water ontvangen van de Nijl. Ethiopië zegt dan weer dat de stuwdam noodzakelijk is voor de ontwikkeling van hun landbouw, en dat zou ook de buurlanden van Ethiopië ten goede komen. Vuile tongen beweren dat Egypte de Tigreaanse separatisten steunt om zo Ethiopië een hak te zetten.

Somalië en Jemen

Somalië heeft te maken met ernstige klimaatproblemen. Er doen zich droogtegolven voor op ongeziene schaal. Het is al geleden van 1981 dat er zo weinig regen viel. Een half miljoen mensen hebben hun huizen al verlaten voor betere oorden. In Dinsoor, een regio in het zuidwesten van het land, hebben al 17 000 mensen moeten vluchten bij gevechten. De activiteiten van piraten aan de kust van Somalië zijn verminderd, maar ze zouden nog steeds over het potentieel beschikken om keet te schoppen.

Aan de andere kant van de Bab al Mandab is er Jemen, waar een pijnlijke burgeroorlog woedt, en de sjiitische Houthi-militie de oliescheepvaart kan blokkeren, indien ze willen. Tot nu toe hebben de Houthi’s hun pijlen vooral gericht op Saoedi-Arabië, maar dat kan veranderen. Somalië steunt de Ethiopische regering in haar strijd tegen de separatisten van Tigray.

Verrijkende grensproblemen

Er zijn grensproblemen tussen Ethiopië en Soedan, tussen Kenia en Somalië en tussen Ethiopië en Somalië. Bij Ethiopië en Soedan gaat de discussie over de vruchtbare Al Fashaga-regio, ook Al Fushqa genoemd. Met het Ethiopische conflict rond de provincie Tigray is het Ethiopisch-Soedanees conflict bovendien geëscaleerd. Het conflict tussen Kenia en Somalië betreft een stuk Indische oceaan van 100 000 vierkante kilometers, rijk aan vis en koolwaterstof. Volgens een arrest van het Internationaal Gerechtshof van 12 oktober jongstleden zou het grootste deel van de zone tot Somalië behoren. Kenia legt zich echter niet neer bij de beslissing. En als het van de Ethiopische premier Abiy Ahmed afhangt, hoort de havenstad Zeila in Somalië, dichtbij de grens met Djibouti, eigenlijk bij Ethiopië.

Zuid-Soedan scheurde zich in 2011 af van Soedan omdat het christelijke en animistische zuiden niet meer onder de dominantie van het arrogante islamitische noorden wilde leven. Maar het onafhankelijke Soedan is niet echt een succes. Sedert 2013 zijn er etnische conflicten in het nieuwe land tussen de hoofdstad Juba en de provincie Jonglei in het oosten van het land. Daarbij staan president Salva Kiir Mayardit (van de Dinka-etnie) en gewezen vice-president Riek Machar van de Nuer-etnie lijnrecht tegenover elkaar.

En terwijl er in de rest van de Hoorn van Afrika een tekort aan water is, hebben ze in Zuid-Soedan soms te veel nat: sinds mei vorig jaar maakt de Witte Nijl het daar een beetje te bont. Bij overstromingen hebben al 366 000 mensen hun dorpen moeten verlaten. Verder heeft Zuid-Soedan nu te maken met systematische aanvallen van milities op internationale vrachtwagens met hulpgoederen.

Neergang in Soedan

In Soedan vinden er regelmatig betogingen plaats tegen het militaire regime, dat in oktober 2021 door een staatsgreep aan de macht kwam. Het nieuwe regime wordt vriendelijk bejegend door buurland Egypte, en Israël. Het welvaartsniveau van de bevolking gaat echter zienderogen achteruit. Afgelopen decennia werd Soedan geconfronteerd door etnische en religieuze conflicten. De voorzichtige poging tot democratisering is op niks uitgelopen.