De leden van de Scottish National Party (SNP) duidden Humza Yusaf (37 jaar) aan als de opvolger voor First Minister Nicola Sturgeon. Hij kreeg 52% van de stemmen achter zich. Tegenkandidaat Kate Forbes verkreeg 48% van de stemmen. De Britse minister Michael Gove feliciteerde Humza Yusaf in het Lagerhuis namens de Britse regering.

Gove voegde er fijntjes aan toe dat hij hoopt dat zijn SNP-collega’s het met hem eens zijn dat er geen nieuwe stemming nodig is. Hij verwees daarmee naar het resultaat van het brexitreferendum dat eindigde in 52% tegen 48%.

De jongste ooit, de eerste met migratieroots en de eerste moslim

Yusaf, de zoon van Pakistaanse migranten, wordt gezien als de kandidaat van de aftredende Nicola Sturgeon. De nieuwe leider van de SNP is een trotse Schot die minstens zo trots is op zijn Aziatische wortels. Hij legde in 2011 zijn eed als kersvers parlementslid af in het Urdu, terwijl hij een kilt droeg met daarboven een traditioneel Pakistaans sherwanijasje.

Yusaf wordt de eerste First Minister van Schotland met een migratieachtergrond. Hij is ook de jongste First Minister ooit en de eerste moslim in het ambt. Aan het begin van deze eeuw geraakte Yusaf geïnspireerd door Alex Salmond, de vroegere leider van de SNP. Die kwam naar aanleiding van de toen pas uitgebroken Irakoorlog een redevoering houden voor studenten in Glasgow. Die anti-oorlogstoespraak gecombineerd met een Schotse nationalistische boodschap inspireerden Humza Yusaf om zich aan te sluiten bij de SNP.

Een hobbelig parcours

Yusafs carrière in de rangen van de partij verliep pijlsnel. Hij ontving verschillende kleinere ministerportefeuilles tot aan 2018. Toen duidde Nicola Sturgeon hem aan als Justitieminister. Sinds 2021 deed hij dienst als minister van Gezondheid en Sociale Zaken. Dat laatste is meteen ook zijn grootste achilleshiel. Schotland doet het op het vlak van gezondheidszorg en van armoede bijzonder slecht. Maar ook de vroegere beleidsdomeinen van Yusaf, Vervoer en Justitie, zijn problematisch in Schotland.

De oppositiepartijen, met Labour op kop, hoopten stiekem dat Humza Yusaf de nieuwe minister-president zou worden. Zij kunnen nu alles wat zowat fout loopt in Schotland in zijn schoenen schuiven. De leiderschapscampagne binnen de SNP voorzag daar alleszins voldoende munitie voor. De tegenkandidaat, Kate Forbes, zei letterlijk dat het beleid van Nicola Sturgeon een keuze voor ‘middelmatigheid’ zou zijn en dat ze Yusaf meteen zou ontslaan als minister.

Cultuuroorlog binnen SNP

De SNP worstelt met een ernstige interne crisis waarbij de partij gespleten is tussen aanhangers van een radicaal progressieve agenda en de eerder conservatieve aanhangers. Het is een voorbeeld van de modieuze strijd tussen woke en antiwoke. Dat de sociaal conservatieve Forbes bijna de helft van de stemmen achter zich kreeg, legt deze tweedeling pijnlijk bloot.

Die laatste verzette zich stevig tegen de transgenderpolitiek van Nicola Sturgeon. Yusaf schaarde zich achter Sturgeon. Dat Forbes zich ook persoonlijk vragen stelde bij het homohuwelijk was voor veel partijleden echter een brug te ver.

Voor een Schotse republiek

Humza Yusaf gelooft in Schotse onafhankelijkheid en in een Schotse republiek. Daarmee is hij de eerste First Minister die zich openlijk een republikein noemt. Tijdens zijn aanvaardingstoespraak als nieuwe partijleider zwoer hij dat hij het onafhankelijkheidsstreven in een vijfde versnelling zou brengen.

Schotland moet zo snel het kan lid worden van de Europese Unie, aldus Yusaf. Hij wil dit binnen vijf jaar verwezenlijken en hij zal de Britse regering meteen de vraag voorleggen om een nieuw referendum te organiseren. Een vraag die zo goed al zeker verworpen wordt. Daarmee begraaft hij ook het plan van Nicola Sturgeon om de Britse verkiezingen van 2024 te beschouwen als een ‘de facto referendum’.