Ineenstorting cryptomarkten creëert gevaarlijk domino-effect

Iedereen kent ondertussen de Bitcoin, de referentie onder de cryptomunten. Deze munt steeg van 2.000 euro begin september 2021 in één jaar tijd tot 56.000 euro. Maar de val kwam even snel. Nu zitten we aan 16.300 euro, hetgeen nog steeds een mooie stijging is ten opzichte van twee jaar geleden.

Andere cryptomunten verging het nog veel slechter. Alvorens daar dieper op in te gaan een woordje uitleg over deze complexe materie, waar blijkbaar alles in elkaar verstrengeld is.

Wat is cryptogeld?

Er zijn ongeveer 21.800 cryptomunten in omloop, maar er zijn er slechts 9.300 actief in gebruik. De belangrijkste cryptomunten zijn de Bitcoin (BTC), Ethereum (ETC) en Tether (USDT). Deze laatste is gekoppeld aan de koers van de Amerikaanse dollar. Dagelijks wordt er voor 55 miljard dollar verhandeld. Er zijn ongeveer driehonderd miljoen gebruikers in de wereld (waarvan de helft in Azië), en 18.000 bedrijven gebruiken het als betaalmiddel.

De Bitcoin werd gecreëerd als een munteenheid voor algemeen gebruik om door de overheid uitgegeven traditionele valuta’s (‘fiatgeld’) te vervangen of te verrijken. De cryptomunt wordt echter ook gebruikt voor transacties die het daglicht schuwen. Als je cryptomunten hebt gekocht, kan je ze opslaan in een digitale portemonnee: de ‘wallet’. Je kunt ze eveneens opslaan op je laptop, telefoon of online bewaren. Je kan de Bitcoin ook ouderwets uitprinten op papier, maar dat wordt praktisch niet gedaan.

Blockchain

Cryptomunten worden gecreëerd door blockchain, wat een digitaal register van opgeslagen gegevens is. In casu is het de ontstaansgeschiedenis voor iedere eenheid van de cryptocurrency, die aantoont welke eigenaars de crypto’s door de tijd heen hebben gehad. Blockchain werkt door het opslaan van transacties in ‘blocks’, waarbij nieuwe blocks worden opgeslagen aan het begin van de ‘chain’. Het heeft unieke beveiligingsfuncties, die een normaal computerbestand niet heeft. Zo wordt het blockchainbestand opgeslagen op verschillende computers in een netwerk, en is het normaliter door iedereen binnen dat netwerk in te zien. Daardoor is het transparant en moeilijk te wijzigen.

Deze blocks worden dan elkaar gekoppeld door cryptografie met complexe berekeningen en computerwetenschap. Elke poging om de gegevens te wijzigen, verstoort de cryptografische koppelingen tussen de blocks en kan zo snel als frauduleus worden bestempeld door de computers in het netwerk. Cryptocurrency-mining is het proces, waarbij recente cryptovalutatransacties worden gecontroleerd en nieuwe blocks toegevoegd aan de blockchain op basis van een complex algoritme. Het leidt dus tot nieuwe cryptomunten. Dat is echter een door middel van computers heel energieverslindend proces, dat veel werd toegepast in Indië en China. Daar het dus vervuilend is, werd het in China sterk aan banden gelegd. Mining is niet eeuwig mogelijk. Van de Bitcoin kunnen er slechts maximaal 21 miljoen gecreëerd worden.

Riskante belegging

Beleggen brengt altijd risico’s met zich mee, maar dat geldt des te meer voor cryptogeld.

– Het cryptogeld heeft geen vaste waarde en er zijn veel koersschommelingen. In tegenstelling tot een munt reflecteert de koers van de cryptomunt niet de macro-economische toestand van een land en er is ook geen centrale bank die de koers ervan kan ondersteunen. Aan cryptogeld zijn in principe geen rentevoeten gekoppeld. Het voldoet ook niet aan de basisbeginselen van geld (ruilmiddel, oppotmiddel en rekenmiddel). Het wordt door velen dan ook als een ‘goed’ of ‘commodity’ aanzien.

– De cryptomunt heeft dus geen onderliggende waarde: de koers hangt volledig af van vraag en aanbod. Dat geldt natuurlijk voor meer beleggingsvormen, zoals aandelen en obligaties. Toch is er een belangrijk verschil. Bij een aandeel ben je voor een klein deel eigenaar van een bedrijf. Bij een obligatie leen je geld uit aan een bedrijf of overheid. Achter een Bitcoin zit ‘niets’. Vandaar dat men liever helemaal spreekt van ‘speculeren’ dan van ‘beleggen’.

– De cryptomunt genereert geen kastroom zoals vastgoed of dividenden. Ze kan ook niet in productie gebruikt worden zoals grondstoffen, en biedt ook geen sociale voordelen zoals goud. De cryptomunt is dus in feite irrelevant en de Europese Centrale Bank (ECB) verwacht dan ook dat er een einde aan komt.

– Er zijn digitale bankrovers, of ‘hackers’ die proberen je digitale portemonnee leeg te roven. Soms verdwijnt een marktpartij voor Bitcoins ineens en ben je al je cryptogeld kwijt.

– Cryptogeld is een ingewikkeld product. Het is belangrijk dat je weet hoe het werkt en hoe cryptomunten ‘gemaakt’ worden. Als je het niet snapt, kan je er beter niet in beleggen.

– Er is onvoldoende of geen toezicht vanwege de overheid. In België is dat de FSMA, of de Autoriteit voor Financiële Diensten en Markten.

– Daaraan gekoppeld is er ook geen wettelijke bescherming. Voor spaargeld bij de bank is er het depositogarantiestelsel tot 100.000, maar voor cryptogeld is er geen vangnet.

Zoveel geld

Hoe komt het dan dat de cryptomarkten zoveel geld aantrekken? Dat komt door de spectaculaire koersstijgingen tot een jaar geleden en het feit dat de digitale munt ‘sexy’ overkomt. El Salvador was vorig jaar het eerste land ter wereld waar de Bitcoin een wettig betaalmiddel was. Het werd een totale mislukking en kostte het arme land en zijn bevolking een pak geld. Aan het sprookje kwam echter een einde. Eerst en vooral door de sterk stijging van de rentevoeten, maar vooral door enkele opdoffers in de markt, tot het recente fiasco van het handelsplatform FTX in november.

Net als op de aandelenbeurzen kan je op de cryptomarkten handelen in derivaten of afgeleide producten: de CFD’s (Contract For Difference). Het laat toe te speculeren op een onderliggende cryptovaluta zonder dat je ze moet bezitten. CFD’s werken met een hefboomeffect: je moet slechts een klein bedrag inzetten om een grote positie in een cryptomunt in te nemen, wat afhankelijk van de onderliggende koersbeweging zowel uw winst als ook uw verlies sterk kan doen vergroten.

Wat is een cryptomarkt?

Cryptobeurzen zijn de aandelenbeurzen van de digitale wereld. En net zoals je op de aandelenbeurzen honderden of duizenden aandelen kunt kopen, verkopen en ruilen, kun je op cryptobeurzen honderden of duizenden digitale valuta’s online (via een app) kopen, verkopen en ruilen. Gezamenlijk vormen die valuta’s de cryptomarkt. Ze werken zoals online makelaars: gebruikers kunnen traditioneel ‘fiatgeld’ deponeren bij deze marktplaats, en vervolgens deze gebruiken om cryptomunten aan te kopen. Dat kan gebeuren met orders die door de marktmakers geplaatst worden in de markt. Een ‘market maker’ zorgt er voor dat tegenover iedere vraag een aanbod ontstaat, of omgekeerd.

Er zijn meer dan driehonderd cryptobeurzen die enkel gespecialiseerd zijn in de handel van cryptovaluta. Ze kunnen gedecentraliseerd zijn, waarbij de gebruikers zelf de cryptomunten met hun ‘keys/token’ in hun ‘wallet’ bijhouden, of gecentraliseerd waarbij het platform de sleutels (token) van de gekochte cryptomunten voor iemand bijhoudt. Dat laatste is natuurlijk riskanter omdat je een tegenpartijrisico hebt op de beurs in kwestie die deze sleutels in handen heeft. Maar de globale cryptobeurzen moeten in principe wel voldoen aan de financiële regulering.

De beste cryptobeurzen hebben de volgende rangorde: Pionex, Bitstamp, NAGA, CoinSmart, Crypto.com (sponsor van de wereldbeker voetbal in Qatar), Binance, … Deze laatste werd pas opgericht in 2017 door de Chinees Changpeng Zhao en lanceerde de eigen cryptomunt Binance Coin (BNB). Zhao speelde een grote rol in de recente nederlaag van de beurs FTX. Op de twaalfde plaats staat Cash App, met als CEO Jack Dorsey. Hij is de co-stichter van het sociale medium Twitter, en was er ook CEO van tot Elon Musk het onlangs overnam voor 44 miljard dollar.

Cryptowinter

Het sprookje van de cryptomunten kreeg dit jaar een ferme deuk, en men spreekt nu zelfs van een ‘cryptowinter.’ De eerste aanleiding was de stijging van de rentevoeten die de zeepbel doorprikte: de verdisconteerde opbrengst van dergelijke riskante belegging daalde fors, wat tot winstnemingen leidde, en vervolgens een neerwaartse spiraal.

De eerste slachtoffers waren de algoritmische stabiele munt TerraUSD (UST) en zijn zustermunt die deze ondersteunde, namelijk Terra (LUNA). Een stabiele munt belooft stabiliteit, terwijl LUNA een normale volatiele cryptomunt was. In mei was LUNA 116 dollar waard, terwijl je nu voor 100 LUNA slechts 0,002 dollar krijgt. Investeerders verloren veertig miljard dollar en er ontstonden negatieve domino-effecten doorheen de crypto-industrie.

FTX

Op 11 november zocht de cryptobeurs FTX bescherming tegen schuldeisers, en het zal waarschijnlijk faillietgaan. Dit handelsplatform, opgericht door de nu amper 30-jarige Sam Bankman-Fried, was in drie jaar tijd uitgegroeid tot een van de grootste cryptobeurzen ter wereld, waarop tot voor kort vier miljard dollar aan virtuele munten werden verhandeld. Bankman-Fried had een persoonlijk vermogen opgebouwd van 26,5 miljard dollar, dat nu totaal verdampt is. FTX was zo in de formule één sponsor van Mercedes. Het platform kende ook veel Belgische klanten.

De oorzaak is het feit dat FTX miljarden dollar aan klantentegoeden uitleende aan zusterbedrijf Almeda, dat er als een hefboomfonds risicovolle beleggingen mee deed die verkeerd afliepen. Weinigen waren daarvan op de hoogte. In de reguliere aandelenhandel is dergelijke constructie ondenkbaar, daar er steeds een strikte scheiding is tussen de makelaar en de klantentegoeden. Achteraf bleek dat FTX als gehypete cryptobeurs weinig echte onderliggende waarde had, maar wel een gigantische schuldenberg had van meer dan tien miljard dollar.

Binance versnelde de ondergang van FTX door op Twitter aan te kondigen dat hij de digitale tokens  rond het FTX-platform zou dumpen, na eerst schijnbaar een reddingsboei te hebben aangeboden. Met als gevolg totale paniek. Na de implosie van FTX ging tweehonderd miljard dollar aan cryptowaarde in rook op. Ook hier doet zich nu een domino-effect voor in de negatieve zin. Een ander cryptobedrijf, BlockFi, vroeg bescherming tegen schuldeisers aan: het kent moeilijkheden omdat het leningen had uitstaan bij het FTX zusterbedrijf Alameda. Nog een ander cryptoplatform, Genesis, zegt dat het één miljard dollar vers kapitaal nodig heeft. Het had 175 miljoen dollar uitstaan op een rekening bij FTX, die nu geblokkeerd is. Op hun beurt trachten de klanten van Genesis hun uitstaande beleggingen bij deze makelaar te liquideren. Dat voor een bedrag dat de waarde van het kapitaal bij Genesis overstijgt. Wie is de volgende?