Islamitische Staat valt gevangenis in Syrië aan

Een 200-tal gewapende strijders van de extremistische Islamitische Staat (IS) hebben een gevangenis in Al Hasakeh, in het door Koerden gedomineerde noordoosten van Syrië, aangevallen met de bedoeling gevangen IS-militanten en hun families te bevrijden.

Al Hasakeh is zowel de naam van een stad als een provincie waar de (hoofdzakelijk Koerdische) Syrian Democratic Forces (SDF) de plak zwaaien. De Koerden zijn grotendeels autonoom in het gebied, het regime van president Bashar al Assad heeft er geen voet aan de grond.

Chaotische dagen

Het waren chaotische dagen, waarbij gevechten ontstonden tussen IS en SDF, het SDF uiteindelijk grotendeels de controle heeft kunnen heroveren (de gevechten zijn echter nog niet volledig beëindigd), maar waarbij IS-militanten zijn kunnen ontsnappen, kinderen door IS als levend schild werden gebruikt, en gijzelaars werden genomen.

Bij de gevechten werd de stad Al Hasakeh afgesloten, en zo maar eventjes 45.000 inwoners hebben tijdelijk moeten opkrassen. Het SDF werd ondersteund door Amerikaanse militairen die luchtaanvallen uitvoerden en Bradley-tanks gebruikten. Schattingen over het aantal slachtoffers van de gevechten lopen zoals te verwachten viel uiteen, maar het zou hier gaan over meer dan 200 doden. Waaronder minstens 150 IS-terroristen, en minstens 50 Koerdische strijders, en bijna tien burgers.

Ongeveer 200 IS-militanten gebruikten wagens met explosief materiaal om de gevangenis te kunnen aanvallen, alsook zelfmoordterroristen. In de stad Al Hasakeh zelf werden slapende cellen geactiveerd. De voorbereidingen op deze aanval zouden zes maanden in beslag hebben genomen. En het is in ieder geval de meest drastische actie van IS sedert de Islamitische Staat in 2019 werd verslaan. Nauwelijks een paar uur na de bestorming van de gevangenis vielen IS-terroristen een legerplaats aan een beetje ten noorden van de Iraakse hoofdstad Bagdad, waarbij 11 soldaten sneuvelden.

Héél wat ellende

De naam van de gevangenis die werd aangevallen is ‘Al Sina’a’, ook al noemen sommigen het de Gherwan-gevangenis. In die gevangenis zitten 3.500 IS-strijders. De meeste van die gevangenen werden opgepikt in de strijd in 2019 rond de stad Baghouz aan de Iraakse grens. Dat was een belangrijke fase in de strijd tegen IS.

Maar naast die gevangenis zijn er nog de kampen met buitenlandse en binnenlandse IS-strijders, weduwen en kinderen (vaak daar geboren, of in het land geboren sedert 2011, het begin van de burgeroorlog). In die kampen heerst heel wat ellende, ze zijn broeihaarden voor nieuwe extremisten. En er worden al eens kinderen opgepakt om er kindsoldaten van te maken.

En, niet te vergeten, er heerst momenteel een bitter koude winter in de streek. De bekendste kampen zijn Al Hol en Al Roj. Daar leven ongeveer 60.000 mensen, waarvan 40.000 kinderen. Zo maar eventjes 60 verschillende nationaliteiten zijn daar aanwezig. Eens de kinderen tieners worden, worden ze overgeheveld van de kampen naar de gevangenis. En de meeste van die kinderen hebben afgelopen jaren geen onderwijs genoten, behalve religieuze indoctrinatie.

Kalifaat

IS bezette ooit grote porties van Syrië en Irak, en vestigde daar een zogenaamd kalifaat, maar in 2019 werd IS verslaan door een internationale coalitie onder leiding van de Verenigde Staten. Daarmee is het probleem echter niet opgelost, want er zijn nog steeds slapende IS-cellen, en de soennitische extremistische beweging is nu ook aanwezig in diverse Afrikaanse en Aziatische landen.

Toen het kalifaat in 2019 ineenstortte werden massa’s IS-militanten, hun families en kinderen, waaronder veel buitenlanders, in kampen gestopt bewaakt door het SDF. Het SDF beweert echter dat ze die overvolle kampen niet langer kan managen, en vraagt dat buitenlandse landen, waaronder België, hun onderdanen terug laten keren naar hun land, om daar dan berecht te worden. Maar dat gebeurt maar met mondjesmaat.

De Koerden voelen zich ook in de steek gelaten omdat onder president Donald Trump het aantal Amerikaanse troepen in de regio sterk werd gereduceerd, wat bovendien Turkije de gelegenheid bood om een lange strook Syrië aan de grens met Turkije te bezetten. Syrië is dan weer van mening dat de resterende Amerikaanse militairen, en ook overigens de Turken, een bezettingsmogendheid zijn die Syrië zo snel mogelijk moeten verlaten.

Vier opties

Uiteindelijk zijn er vier opties wat betreft de kampen met IS-strijders van Belgische en andere nationaliteiten. We laten ze gewoon zitten in de kampen in Syrisch Koerdistan; de SDF levert de militanten uit aan de Syrische autoriteiten; ze worden berecht door een internationaal tribunaal; België en die vele andere landen laten de militanten terugkeren naar het land waarvan de nationaliteit hebben.

In de kampen in Syrië blijven is geen optie, want door de talrijke geboortes in die kampen groeit de kampbevolking elke dag, en er gaat een moment komen dat het SDF de kampen niet meer kunnen managen, gevangenen zullen ontsnappen, of de Koerden laten er een aantal ontsnappen, zodat er helemaal geen controle meer is op de extremisten en hun families.

De kampbewoners laten berechten door de Syrische overheid willen westerse politici niet, omdat de kans op een eerlijk proces nihil is, en er flink gemarteld wordt in de Syrische gevangenissen. Bovendien wil het regime van Bashar al Assad ze enkel berechten indien ze eerst de controle bekomt over het Syrisch-Koerdisch gebied. De internationale gemeenschap raakt het niet eens over de oprichting van een internationaal tribunaal, en zelfs al was men het wel eens, dan komen er nog eindeloze discussies over de precieze bevoegdheden van dat tribunaal, de samenstelling en financiering ervan, de start van de werkzaamheden.

Onschuldig?

Rest dus de optie dat alle landen, waaronder België, hun onderdanen die in de Syrische kampen zitten (vaak weduwen en kinderen van IS-strijders) terug naar België laten komen. Een vaak gebruikt argument daarbij is dat die kinderen er niet aan kunnen doen dat ze in die kampen of in Syrië zijn geboren, ze dus onschuldig zijn, en dat ze nog langer in die kampen laten blijven ook een risico inhoudt op radicalisering.

Maar met deze optie zijn er ook problemen: hoe ga je vanuit België bewijzen dat die mensen iets mispeuterd hebben in Syrië, terwijl België geen ambassade meer heeft in Damascus, en onderzoek op het terrein zo goed als onmogelijk is? Hoe ga je er voor zorgen dat Belgische IS-weduwen, na een vermoedelijke gevangenisstraf in ons land, geen aanslagen gaan plegen in België? Wat doe je met de kinderen van IS-strijders in België, terwijl hun moeder in de gevangenis zit? Allemaal naar pleeggezinnen? Welke garantie heb je dat eventuele deradicaliseringsprogramma’s succes zullen hebben? Veel vragen. En geen duidelijke antwoorden van de Belgische federale regering.

Irak heeft sedert mei 2021 een 450 Iraakse families die in Syrisch Koerdistan gevangen zaten terug opgenomen in het land, het SDF zou graag hebben dat andere landen dat voorbeeld zouden volgen. Er zijn er ondertussen al een paar teruggekeerd naar België.

Vreselijke burgeroorlog

Sedert 2011 heeft er in Syrië, in de context van de zogenaamde Arabische Lente, een vreselijke burgeroorlog gewoed. Met aan de ene kant het bloedige regime van Al Assad, en aan de andere kant radicaal-islamitische militanten gesteund door onder meer Turkije, de Verenigde Arabische Emiraten en Saoedi-Arabië. Wat veel buitenlandse geradicaliseerde moslims heeft aangetrokken naar het slagveld.

Tussen die twee fronten zaten de gematigde Syriërs geprangd die uiteindelijk in 2011 op straat waren gekomen voor meer democratie. Bashar Al Assad heeft ondertussen terug de controle bekomen over ruwweg 2/3 van Syrië, maar niet over het Koerdisch gebied in het noordoosten, de door Turkije bezette ‘veiligheidszone’, en een paar gebieden rond het noordelijke Idlib.

Het land is kapotgeschoten, Al Assad grotendeels geïsoleerd en de Amerikanen sanctioneren het regime. Van een heropbouw van het vernielde land is nog steeds geen sprake. De relaties tussen het Syrische regime en het Koerdisch gebied zijn veel beter dan vaak wordt gedacht. In ruil voor autonomie leggen de Koerden Assad geen strobreed in de weg. Doordat de Koerden Assad niet lastigvallen kan het Syrische leger zich concentreren op de zones in het noorden die nog in handen zijn van rebellen.