It’s the nation, stupid!

Geloof het of niet, maar de recentste peilingen in het Verenigd Koninkrijk tonen aan dat er na twee jaar gehakketak eigenlijk weinig beweegt op het eiland. 44% wil in de Europese Unie blijven, 29% wil uit de EU zonder akkoord en 22% wil uit de EU met het akkoord van Theresa May. Die laatste twee samen dat is 51%, maar dat had u ook al uitgedokterd. Andere peilingen wijzen in dezelfde richting.

whatukthinks.org

Er schuift weinig in de brexitpeilingen.

‘Project Fear’

Nochtans waarschuwen alle economische commentatoren – enkele uitzonderingen niet te na gesproken – voor de negatieve gevolgen van de Britse exit uit de EU. Als je het rapport van de Bank of England mag geloven, wordt het een grote economische ramp met gevolgen vergelijkbaar met de crash van Wall Street in 1929. ‘Project Fear’ noemen de voorstanders van de brexit het. Ze wijzen naar de rapporten die voorspelden dat er meteen een economische ramp zou plaatsvinden na het referendum, indien de bevolking voor ‘Leave’ stemde. De bevolking koos, maar de hemel viel vooralsnog niet op hun hoofd.

Dit keer gaat het echter meer dan over een stemming. Op 29 maart 2019 verlaat het VK definitief de EU – als er geen uitstel komt – en zelfs de meest fervente eurosceptici geven toe dat dit zich zal laten voelen. Maar zij geloven dat het een tijdelijk effect is. Lord Nigel Lawson, een voormalige Financiënminister onder Margaret Thatcher, zei in een radio-interview dat het ‘een kwestie van enkele maanden’ is vooraleer de economie zich herstelt.

‘Wat verdienen we eraan?’

Economie neemt een bijzondere plaats in de hele brexitdiscussie. Het is voor de EU-gezinde fractie op de Britse eilanden zowat het enige argument om tegen de brexit te zijn. Guy Verhofstadt mag zo veel toeteren als-ie wil over ‘European values’, het maakt de gemiddelde Brit geen moer uit. In tegenstelling tot in ons land, is het in het VK altijd uitzonderlijk geweest om de EU als een ‘evidente evolutie’ voor te stellen. Terwijl in de jaren ’80 de Duitse Bondskanselier Helmut Kohl en de Franse president François Mitterand symbolisch hand in hand stonden te Verdun, zwaaide de Britse premier Thatcher met haar handtas om van die ‘Europeans’ financiële toegevingen te verkrijgen.

Een jaar voor het brexitreferendum gaf slechts 15% van de Britse bevolking aan dat het zich ‘Europees’ voelde. Dat cijfer bleek quasi hetzelfde in 1999. De auteur van het onafhankelijke rapport noteert dat dat sentiment eigenlijk sinds 1973 niet veranderde. De Britten beschouwen het Europese project vooral als een economisch verstandshuwelijk. ‘What’s in it for us, luv?’

Sterker geloof in de natiestaat

De Franse president Emmanuel Macron steekt zijn liefde voor een ‘soeverein Europa’ niet onder stoelen of banken. Geen enkele Britse premier zou deze liefde kunnen uiten. De natiestaat wordt door vele Britten nog als iets positiefs gepercipieerd. Vooral bij de generaties ouder dan 40 jaar. Voor hen vormde  – en vormt –  de natiestaat de motor van het verzet tegen de totalitaire regimes die vanuit het Europese continent opdoemden. In Duitsland en Frankrijk ligt datzelfde sentiment moeilijker. Nazisme en Pétain zijn daarin sleutelwoorden.

Orde in de chaos

Het is opmerkelijk hoe geordend de Britse brexitchaos verloopt. Een korte situatieschets: je hebt een nationale stemming. Een groot deel van de politieke klasse aanvaardt willens nillens het resultaat. Denk maar aan hoe gewrongen Labour met het resultaat omgaat. Er vinden debatten plaats in het parlement, in de pub en op de beeldbuis. Er zijn vreedzame betogingen in de hoofdstad. Het nationale brexitdebat vermoeit en het verveelt velen al langer, maar is eigenlijk een toonbeeld van democratie. Een ordelijke, zij het een wat typisch excentriek Britse discussie. Een Britse commentator merkte treffend op: ‘Ik ben ervan overtuigd dat indien Frankrijk of Duitsland uit de EU zouden proberen stappen dan vloeide er bloed over de straten’. En die zin verscheen voor de opstand van de ‘gilets jaunes’.

De soevereine wil

De flamboyante en controversiële historicus David Starkey roemt in een opiniestuk voor The Daily Telegraph koning Hendrik VIII voor de geboorte van de nationale soevereiniteit op de Britse eilanden. Die bronstige vorst besliste dat de Engelse kerk zich diende af te scheuren van Rome. Hij joeg ermee zowel het parlement als al zijn adviseurs tegen zich in het harnas. De later onthoofde Thomas More argumenteerde dat Engeland ‘slechts een lid en een klein deel is van de Kerk’.

Starkey ziet een vergelijking tussen deze 16^deeeuwse Reformatie en de huidige brexit. ‘Vervang “de Universele Kerk” door “de Europese Unie” en je hebt de antinationale argumentatie van de Remainer’. Voor Starkey is het nationale parlement de uiting van de nationale wil. ‘Remainers moeten eraan herinnerd worden dat de parlementaire soevereiniteit ontstond om de nationale soevereiniteit te dienen.’ En het is niet langer de koning die zijn wil oplegt in het parlement, maar het volk daarbuiten. ‘Via het referendum’.