‘Je suis Charlie.’ Hoe vertaal je dat naar het Spaans?

De Catalaanse kranten van afgelopen  weekend smulden van het fluitconcert dat de supporters van FC Barcelona en Athletic Club Bilbao tijdens de finale van de ‘Copa del Rey’ nog maar eens gaven aan het Spaanse volkslied en koning Felipe VI. De Spaanse kranten konden er veel minder om lachen. ‘Belediging voor Spanje’, zo kopte de conservatieve La Razón. Verontwaardiging alom voor een allesbehalve uitzonderlijk fenomeen. De regerende conservatieve Partido Popular haastte zich om een regeringsmededeling uit te sturen –de wedstrijd was nog niet eens voorbij – en kondigde aan de ‘Commissie tegen geweld, racisme, xenofobie en onverdraagzaamheid in de sport’ samen te roepen om mogelijke sancties te bestuderen.

Tot zover dus ‘Yo soy Charlie’. De voorzitter van de sociaaldemocratische PSOE liet weten dat hij naar de koning belde om zijn solidariteit te betuigen. De Catalaanse minister-president Artur Mas liet na de wedstrijd doodleuk weten dat de PP-regering moet ‘ophouden met belachelijk doen’. Hét beeld van de avond, furore makend op de sociale en andere media, toont de tribune met hoogwaardigheidsbekleders tijdens het weg gefloten volkslied. Je ziet er tussen al de bedrukte gezichten het monkellachje van Artur Mas uitsteken. Hij zal er ongetwijfeld stemmen mee winnen in september, maar in Madrid zijn ze razend. Toen een vorige keer de publieke omroep TVE exact dezelfde wedstrijd uitzond, werd het geluid gemanipuleerd om het fluitconcert onhoorbaar te maken. Dit keer was het een commerciële omroep die de zaken liet voor wat ze zijn. De wedstrijd werd in het buitenland ook uitgezonden door TVE en ook daar werd de uitzending opnieuw gemanipuleerd. Veel heeft het niet geholpen want de buitenlandse pers nam het gretig over. (Hier kunt u de filmpjes – origineel en gemanipuleerd – bekijken.)

Op de sociale media werden de Catalanen en Basken voor de verandering collegiaal door het slijk gehaald door Spanjes meest beschaafde inwoners. Niet dat de sociale media elders een toonbeeld van beschaving zijn, maar het valt op dat de Spaanse regering keer op keer doof blijft wanneer het om haatdragende boodschappen gaat tegen Catalanen of Basken, maar er als de kippen bij is voor bijvoorbeeld een fluitconcert van diezelfde Catalanen en Basken. In plaats van zich vragen te stellen waarom de Catalanen en Basken dan wel zo’n afkeer hebben van het Spaanse volkslied, gaat men liever censureren of vervolgen.

Majesteitsschennis

Spanje heeft een rijke traditie van censuur en het vervolgen van de vrije meningsuiting als het om de symbolen van de staat gaat. Majesteitsschennis is, zoals in Nederland, ook in Spanje strafbaar en wordt er ook effectief vervolgd. Toen in de zomer van 2007 het satirische El Jueves (‘De Donderdag’) een editie publiceerde met op de voorpagina een karikatuur van een copulerende kroonprins Felipe en zijn echtgenote, rukte in heel Spanje de politie uit om de edities in de kiosken in beslag te nemen, op gerechtelijk bevel. Twee medewerkers van El Jueves werden veroordeeld wegens het ‘beledigen van de kroonprins’.
Toen vorig jaar koning Juan-Carlos aftrad ten voordele van zijn zoon, zat het imago van het koningshuis op een dieptepunt door de vele schandalen. Het was dan ook deels een politieke zet om de kroon over te dagen aan Felipe. El Jueves illustreerde het treffend met een schertsprent van een Juan-Carlos die een met drek overdekte kroon overhandigde aan Felipe. Deze keer speelde men het PR-spel slimmer. Er werd achter de schermen druk uitgeoefend op de uitgeversgroep, die de redactie van El Jueves op het laatste moment de voorpagina lieten wijzigen. Het gevolg was dat de kern van medewerkers van het weekblad er collectief de brui aan gaven.

Majesteitsschennis kan je ook een gevangenisstraf opleveren. Tijdens een betoging in 2007 verbrandden jonge Catalanen een foto van de koning. Uiteindelijke straf, bevestigd in beroep: vijftien maanden gevangenisstraf of een geldboete van bijna 3000 euro. Sindsdien nam het aantal verbrandingen alleen maar toe. Met een PP die het Openbaar Ministerie aanvuurt, nam ook het aantal rechtszaken toe. De motivatie van het Openbaar Ministerie is bijzonder twijfelachtig te noemen. In het geval uit 2007 liet de openbare aanklager, Ignacio Gordillo, weten dat ‘er in dit geval geen politieke daden vervolgd worden’, maar dat het gaat over ‘het veroordelen van de absolute minachting voor de kroon, en niet de ideeën, niet de gedachten en niet de vrijheid van meningsuiting.’ Je zal het als republikein maar geweten hebben.

Machtsmisbruik

Ook de Spaanse vlag is beschermd. Soortgelijke rechtszaken werden en worden gevoerd tegen republikeinen die de Spaans-monarchistische vlag verbranden of oneer aan doen. Je kan het oneens zijn met de methode waarop sommige republikeinen hun idee willen kenbaar maken, maar is het echt nodig om een jonge republikein zoals Francesc Argemí i Anglada te veroordelen tot een effectieve gevangenisstraf van twee jaar en zevenenhalf maanden voor het stelen van een Spaanse vlag en het minachten van de autoriteit? En zo gaat het met alle ‘misdrijven’ die tegen de symbolen van Spanje gaan.

Dergelijke situaties horen niet thuis in een democratie, die op een redelijke manier moet kunnen omgaan met kritiek op het functioneren van de staatsinstellingen. Spaans premier Mariano Rajoy (PP) stond in de eerste rij met hoogwaardigheidsbekleders om de aanslagen tegen Charlie Hebdo te veroordelen. Tegelijkertijd was zijn regering een wetsontwerp aan het klaarstomen dat draconische maatregelen treft tegen het recht op vrijemeningsuiting, het recht op betogen enz. De wet werd cynisch genoeg ‘Wet voor de Burgerveiligheid’ gedoopt door de Partido Popular, dat er de hele oppositie tegen zich mee kreeg. De beruchte wet werd door de oppositie en het maatschappelijk middenveld omgedoopt als de Ley Mordaza of ‘Muilbandwet’. Zo is het tegenwoordig verboden om video’s of foto’s te nemen van de politiediensten (boetes tot 30.000 euro, andere misdrijven kunnen tot 600.000 euro gaan). Als je weet dat Spanje een lange geschiedenis heeft van politiegeweld en -folteringen, die de laatste jaren enkel aangeklaagd konden worden door digitaal bewijsmateriaal, dan begaan burgers en journalisten nu een misdaad bij het nemen van een foto. De Spaanse regering kreeg er zware kritiek voor van niet alleen de oppositie, maar ook van de Commissaris voor Mensenrechten van de Raad van Europa, Nils Muiznieks. De voltallige oppositie liet al weten de wet naar de prullenmand te zullen verwijzen wanneer de PP verslagen wordt in de algemene Spaanse verkiezingen dit najaar.

Dat dergelijk draconische wet, die in Spanje al vergeleken werd met deze uit de Franco-dictatuur, in 2015 nog mogelijk zijn in een Europese Unie, stelt ons de vraag waar Brussel zich eigenlijk wél mee bezig houdt. Hongarije gaat al enkele jaren het dictatoriale pad op, andere landen perken de vrije meningsuiting in en geven meer –ongecontroleerde- macht aan politie- en veiligheidsdiensten. Buiten de EU en bij aanslagen gaan onze Europese mandarijnen op de barricaden staan voor het Europa van de vrije waarden en de democratie. Als het om machtsmisbruik gaat van de gevestigde interne ordes, dan… dan blijft het stil aan het Schumannplein.`

Foto: (c) Reporters

Cover El Jueves: Dit is de gecensureerde editie, die gaat over het kindergeld dat Zapatero net voor de verkiezingen verhoogde (€ 2.500 per kind). De woorden van kroonprins Felipe hier, tegen zijn echtgenote: ‘Stel je voor! Als je zwanger wordt … Dan is dit in m’n leven wat het dichtst aanleunt bij werken!’