In Jeruzalem lopen de spanningen tussen Palestijnen en Israël weer op

Antonio Guterres, secretaris-generaal van de Verenigde Naties (VN), heeft zijn bezorgdheid geuit over de opgelopen spanningen in Jeruzalem op en rond de ‘heilige’ plaatsen.

Jeruzalem veroverd

Op de vlakte waar vroeger de grote tweede Joodse Tempel stond (grotendeels afgebroken in de eerste eeuw van onze jaartelling) bouwden de moslims in 705 de Al Aqsa-moskee, 67 jaren nadat ze Jeruzalem veroverd hadden (in 638). Aan het begin van de islam was niet Mekka de gebedsrichting voor moslims, maar wel Jeruzalem. Mohamed had verwacht dat de Joden hem zouden erkennen als profeet en als de nieuwe Messias. Maar toen Mohamed definitief besefte dat de mayonaise niet pakte, verplaatste hij de gebedsrichting naar Mekka.

Toch is Jeruzalem voor moslims de derde belangrijkste heilige stad. Dat na Mekka en Medina in Saoedi-Arabië. Volgens de islamitische traditie (maar niet volgens rationele geschiedschrijving) zou Mohamed een wonderbaarlijke nachtreis (miraj) hebben gemaakt naar Jeruzalem.

Al Aqsa en de Rotskoepel, die ernaast staat, mogen dan al beschouwd worden als pareltjes van islamitische architectuur. Zowel de bouwers als architecten van de twee gebouwen waren christenen. Zij werden door de islamitische bezetter gedwongen de gebouwen neer te poten. De moslims beschikten toen nog niet over de kennis om gebouwen van dergelijk kaliber, nota bene heel sterk beïnvloed door de Byzantijnse architectuur, te bouwen.

Zionisme

Begin de jaren ’20 van vorige eeuw waren er nauwelijks moslims geïnteresseerd in de Al Aqsa-moskee en de Rotskoepel. Het is maar met de komst later van vele Joden in Palestina in het kader van het zionisme (‘terugkeer’ naar Israël), dat moslims wakker schoten en het belang van Jeruzalem voor de islam herontdekten.

In 1967 veroverde Israël, het Joodse land dat in 1948 werd opgericht, Jeruzalem. Dat stond tot dan toe onder Jordaanse controle. Toenmalig Israëlisch defensieminister Moshe Dayan (1915-1981) twijfelde even of hij de Al Aqsa-moskee en de Rotskoepel niet gewoon zou afbreken. Maar na overleg met zijn hogere officieren liet hij dat maar zo.

De verovering en bezetting van Jeruzalem door Israël wordt niet erkend door de Verenigde Naties en is volgens het internationale recht illegaal. Vandaag de dag bestaat Jeruzalem uit een westelijk deel dat Joods is en een oostelijk deel dat Arabisch is. Het oostelijk deel is vooral moslim, maar met ook een kleine christelijke Palestijnse minderheid. De Verenigde Staten hebben hun ambassade verhuisd van Tel Aviv naar west-Jeruzalem en erkennen dus de soevereiniteit van Israël over Jeruzalem. Er bestaat een intense druk om oost-Jeruzalem te ‘judaïseren’.

Klaagmuur

Aan de rand van de Al Aqsa-vlakte bevindt zich de voor Joden belangrijke klaagmuur. Op de vlakte (door Joden de Tempelberg genoemd), waar Al Aqsa en de Rotskoepel zich bevinden, geraak je door eerst de Israëlische veiligheid te passeren via ijzeren hekken. Maar eens op de vlakte hangt het af van de daar aanwezige moslims of je Al Aqsa en Rotskoepel mag bezoeken. Soms is het njet, zoals de auteur van deze lijnen al heeft meegemaakt.

Er bestaat een deal tussen Israël en de Palestijnen dat Joden wel de vlakte mogen bezoeken, maar er niet bidden. En eveneens dat de tien laatste dagen van de ramadan enkel moslims zich op de vlakte mogen begeven. Maar toch loopt het vaak mis. Zoals wel vaker gebeurt tijdens de ramadan, die dit jaar begin april is gestart. Afgelopen dagen gooiden moslims regelmatig stenen naar Joden en Joodse politie vanop de vlakte.

Omgekeerd probeerden radicale Joden op provocerende wijze op de vlakte te marcheren en een pro-Israël betoging te houden in de oude (Palestijnse) stad via de ‘Poort van Damascus’. Geen goed idee, want de smalle en ‘idyllische’ straatjes in de oude stad zijn absoluut niet geschikt om massabetogingen op te vangen. Joodse extremisten willen de Joodse tempel heropbouwen op de Al Aqsa-vlakte. Dat is iets wat voor mainstream Israëlitische joden echt niet hoeft.

Gewond bij rellen

Afgelopen week raakten al 200 mensen, hoofdzakelijk Palestijnen, gewond bij rellen. Israël heeft al verschillende keren traangas en rubberkogels afgevuurd op de Al Aqsa-vlakte, tot in de moskee zelf. Iedereen denkt daarbij uiteraard aan vorig jaar, toen vergelijkbare rellen in Jeruzalem leidden tot een nieuwe oorlog tussen Israël en Hamas – zeg maar de Palestijnse moslimbroeders – die de plak zwaaien in de overbevolkte Gazastrook.

Het feit dat de ramadan nu samenvalt met de Joodse Pasen en de orthodoxe Pasen voor Palestijnse christenen, maakte de zaken er niet eenvoudiger op. Afgelopen dagen werden er verschillende raketten afgevoerd vanuit de Gazastrook richting Israël. Maar die werden geneutraliseerd door het heel efficiënte Israëlische luchtafweersysteem genaamd ‘Iron Dome‘. Israël heeft dan luchtaanvallen uitgevoerd op de Gazastrook.

Israël heeft ook al ‘Eretz-checkpoint‘, dat is de enige verbinding tussen de Gazastrook en Israël, afgesloten. Dat is vervelend natuurlijk voor de Palestijnse gastarbeiders uit Gaza die in Israël werken. Jawel, er werken terug Palestijnen uit Gaza in Israël. Dat terwijl dat vele jaren niet meer het geval was. Er zijn al lang geen Joodse nederzettingen meer in de Gazastrook. Maar de strook wordt hermetisch afgegrendeld. Dat gebeurt ook door Egypte, dat grenst aan het zuiden van de Gazastrook en is economisch gezien niet leefbaar.

Einde van de ramadan is risicodag

Hoe de zaken de komende dagen gaan evolueren is moeilijk te voorspellen. Op 1 mei is het ‘Eid al Fitr‘, het einde van de ramadan dus en dat kan een risicodag worden. Wat we wel weten is dat Israëlische premier Naftali Bennett de zaken niet op de spits wil drijven in tegenstelling tot zijn voorganger Benjamin Netanyahu.

Dat komt vooreerst omdat hij net als een zekere Alexander De Croo aan het hoofd staat van een zeer bonte en tegenstrijdige coalitie, die weinig manoeuvreerruimte toelaat. Ten tweede heeft Israël relatief recent vriendschapsakkoorden gesloten met Bahrein, Marokko, Soedan, de Verenigde Arabische Emiraten (VAE) en vroeger reeds met Jordanië en Egypte. De Israëlische premier weet dat dit impliceert dat er rode lijnen zijn die niet overschreden kunnen worden.

Opdringerige Iran

Ook Hamas en Hezbollah (dat Israël in het verleden al verschillende keren heeft bestookt vanuit zuid Libanon) kijken de kat nog even uit de boom. Want ze weten dat ze een echte confrontatie met Israël niet aankunnen. De ‘vriendschap’ tussen deze Arabische landen en Israël blijft vooralsnog intact omdat deze soenitische landen Israël nodig hebben in hun strijd tegen het opdringerige sjiitische Iran. Bennett tracht de zaken ook niet op de spits te drijven omdat hij wil voorkomen dat, zoals vorig jaar, Palestijnen uit Israël zelf, binnen de ‘Green Line’ dus, terug op straat komen betogen.

In de ogen van de Palestijnse Autoriteit is Oost-Jeruzalem de hoofdstad van een toekomstige Palestijnse staat bestaande uit de Westelijke Jordaanoever (Judea en Samaria) en de Gazastrook. Maar die staat zal er waarschijnlijk nooit komen. De zogenaamde tweestatenoplossing is ten dode opgeschreven. De Palestijnse strijd, die decennialang de headlines haalde, is stilaan een anachronisme aan het worden, gezien de vele andere uitdagingen waarmee het Midden-Oosten, de Arabische wereld en islamitische landen geconfronteerd worden.

Dinsdag komt de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties samen op vraag van China, Frankrijk, Noorwegen en de Verenigde Arabische Emiraten om de toestand in Jeruzalem en de rest van Israël/Palestina te bespreken. Geen enkel land heeft op zoveel VN-aandacht kunnen rekenen als Israël. Vaak ten nadele van vele andere conflicten op de wereldbol.