Wat mag er wel in hem gevaren zijn? In Het Laatste Nieuws suggereert de CD&V-voorzitter België om te bouwen, helemaal naar Zwitsers model. Behalve dan dat…

1° …de Confœderatio Helvetica uit de XIIIde eeuw stamt als een voortschrijdende samenvoeging van kantons, en België pas in 1830 het licht zag, en wel op een volkomen artificiële manier. Het cement heeft in deze beide gevallen een verschillende consistentie.
2° …de Zwitserse Confederatie een republiek is, en geen koninkrijk.
3° …in de Zwitserse natie geen van de 26 kantons zich opwerpt als directe concurrent, daar waar Vlaanderen zich heeft opgeworpen als een natie op zich.
4° …Bern als hoofdstad van de Confederatie geen probleem stelt, terwijl Brussel ons Jeruzalem is.

Overeenkomst en verschil

De enige overeenkomst tussen Zwitserland en België is dat er meerdere nationale talen zijn: vier in Zwitserland (Duits, Frans, Italiaans en Reto-Romaans), en drie in België (Nederlands, Frans en Duits). Maar men pakt de taalproblematiek heel verschillend aan.

Zwitserland kent geen ‘Gewesten’ van het Belgische type, zijnde etnisch-linguïstiek. Er is geen Romaans gewest, net zo min als een Duits of Italiaans of Reto-Romaans gewest. Sterker: de kantongrenzen komen niet eens overeen met de taalgrenzen. Er zijn dus tweetalige kantons: Bern (Berne), Graubünden (Grisons), Freiburg (Fribourg), Wallis (Valais). De Zwitserse Grondwet telt slecht één paragraaf over de taalkwestie, want die valt onder kantonnale bevoegdheid. Alinea 2 van artikel 70 luidt inderdaad: ‘De kantons bepalen hun officiële talen. Om de harmonie tussen de taalgemeenschappen te bewaren, waken zij over de traditionele territoriale verdeling van de talen, en houden ze rekening met autochtone taalkundige minderheden.’

Wij hebben ook niet zulke kantons

Wat Joachim Coens bekoort in het Zwitserse model is dat het beleid er grotendeels uitgaat van de gemeenten, die zelfstandig te werk gaan. Hij stelt dan ook voor om dit systeem toe te passen in wat hij noemt ‘het Zwitserland aan de Noordzee’: ‘Wat lokaal kan gebeuren, doen we op dat niveau – eerstelijnsdemocratie. Wat lokaal écht niet lukt, doen we samen in de gemeenschap. En wat in de gemeenschap niet lukt, doen we samen federaal. We breken België niet af, maar we bouwen het van onderuit weer op.’

De CD&V-voorzitter verliest wel één fundamentele zaak uit het oog: in Zwitserland staat er op federaal niveau geen Duitstalig kamp tegenover een Franstalig kamp (met als scheidrechter dan een Italiaanstalig). Het zijn de kantons die de federale basis vormen van het Zwitserse systeem, niet de gemeenten! En veel van die kantons zijn eeuwenlang min of meer soevereine staten geweest, binnen het Heilig Roomse Rijk (Heiliges Römisches Reich Deutscher Nation).

Pas met Napoleon is Zwitserland overgestapt van een systeem van geconfedereerde kantons-staten, naar een federaal systeem (gevestigd in 1848, na een kort maar hevig conflict).

Ai, Brussel alweer

Waar Joachim Coens ook zorgvuldig over zwijgt is hoe hij het beheer van Brussel ziet. Het was zijn partij die bij monde van minister-president Luc Van den Brande de idee lanceerde, begin jaren negentig, van een confederalisme met twee staten, Vlaanderen en Wallonië, die samen Brussel zouden besturen. Die idee werd naderhand goedgekeurd door het Vlaams Parlement in 1999, en is tot vandaag nog het fundament van het grondwettelijke programma van de N-VA.

Recent hoorden we Annelies Verlinden, minister van Binnenlandse Zaken, een project van 2+2 uiteenzetten, wat neerkomt op twee deelstaten (Vlaanderen en Wallonië) en twee deelgebieden (Brussel en Oost-België).

Zoals we zien blijft Brussel de knoop van het probleem, en Joachim Coens reikt niet de minste oplossing aan.

Volksraadplegingen

De Zwitserse Confederatie staat ook bekend om haar veelvuldige beroep op referenda: het volk wordt ertoe aangezet zich uit te spreken over belangrijke zaken. Mocht men dat systeem in België toepassen, dan zou het zonder mankeren de communautaire kloof open en bloot laten zien. De staat versterken zou het niet doen, wel hem verzwakken … denken we nog maar aan het enige volksreferendum dat België ooit organiseerde, toen met de Koningskwestie!

We zeiden het al: historisch gaat de Zwitserse Confederatie terug tot de XIIIde eeuw. De nationale feestdag van 1 augustus verwijst naar het oorspronkelijke Eedverbond van 1291, gesloten tussen de vertegenwoordigers van de drie oorspronkelijke kantons. Er is niet het minste verband met het Koninkrijk België, dat in 1830 gecreëerd werd door de toenmalige Europese grootmachten …om Frankrijk dwars te zitten.

De vergelijking gaat niet op

Voorts is de geest helemaal anders: republiek tegenover monarchie. De president van Zwitserland is het lid van de federale regering (Bundesrat, Conseil Fédéral, Consiglio federale) dat als primus inter pares die regering leidt. Dat is om het jaar een ander lid van die Bondsraad. Het parlement (Bundesversammlung, Assemblée fédérale, Assemblea federale) duidt hem of haar aan in zijn eindejaarszitting.

In een vorige bijdrage legden wij uit waarom een België met zijn vieren een hersenschim is. Dat ‘Zwitserland aan de Noordzee’ is helemaal mallotig!

vertaling Marc Vanfraechem