Klimaatverandering: voorzorgsprincipe en toekomstkansen

Dat er discussie is in hoeverre de klimaatverandering door menselijke activiteiten wordt veroorzaakt, is een goede zaak. Maar zelfs wanneer er geen honderd procent zekerheid is over het complexe klimaatmechanisme, is afwachten de slechtste optie.

‘Consensus’ Verenigde Naties in vraag gesteld

Een groot deel van de wetenschappelijke wereld is het eens met de visie dat vooral de menselijke activiteiten aan de basis liggen van de klimaatopwarming. In 2018 registreerde The World Meteorological Organisation de hoogste concentratie van CO2-deeltjes in de atmosfeer sinds 800.000 jaar (meer dan 400 CO2-deeltjes per miljoen).

In het vijfde rapport (2014) van de Verenigde Naties, de zogenaamde IPCC-rapporten gaat men er vanuit dat we de volgende decennia een globale opwarming van 1,5° tegemoet gaan. Maar, zoals dat vaak gaat in de wetenschap, zijn er nog onzekerheden. De klimaatverandering drijft een kettingreactie van effecten aan waarvan sommige de opwarming versterken en andere die weer kunnen afzwakken. De laatste tijd weerklinken heel wat stemmen, ook in Doorbraak, die de analyse van het IPCC in vraag stellen en aangeven dat het allemaal niet zo’n vaart zal lopen.

Het is goed dat algemeen erkende analyses in vraag worden gesteld. Door debat en scepticisme kan de wetenschap evolueren in een open samenleving. In heel wat kritieken op het IPCC weerklinkt echter een achterliggende agenda: er is geen honderd procent zekerheid, waarom dan de samenleving al nu richting groenere energie en minder uitstoot stuwen, met alle kosten vandien? Dergelijke ‘reactionaire’ houding gaat echter in tegen alle principes van wetenschappelijk risicomanagement en kosten-batenanalyse.

Risicobeheer en voorzorgsprincipe

Een van de belangrijkste principes die ik in een ver verleden als milieueconoom aan de universiteit leerde was: hoe zwaarder de negatieve impact van een risico, hoe rationeler voorzorgsmaatregelen zijn, ook al is de kans dat het risico zich voltrekt eerder aan de lage kant. Dit maakt dat we een ongevallenverzekering nemen, al hopen we niet bij een ongeval betrokken geraken.

Gezien de mogelijke impact van klimaatverandering op onder meer de landbouw, de stabiliteit van het weer (en bijhorende natuurrampen) of de zeespiegel, is het perfect rationeel om kostelijke maatregelen te nemen, zonder bijna volmaakte zekerheid af te wachten. Bovendien loopt men dan het risico dat men het point of no return  overschrijdt en de ‘reparatiekosten’ talloze malen hoger zullen blijken.

Chinese tijger ligt op de loer

Een tweede reden waarom het voor onze samenleving nefast zou blijken om wegens de restonzekerheid doortastende maatregelen te blokkeren, is dat dit groeikansen in toekomstsectoren zou ontnemen. Belgische bedrijven hebben in het verleden al ervaring opgedaan met offshore windenergie en gebruiken die nu om buitenlandse markten aan te boren. De Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek (VITO), schat dat het investeren van wind- en zonne-energie tegen 2050 maar liefst 60.000 jobs kan opleveren. Dit zou ook voorkomen dat België en Vlaanderen, aan het infuus van de Franse kernenergie, de competitieve voordelen van de nieuwe technologie kwijtspelen. We moeten ons geen illusies maken: de wereldeconomie wacht niet, en al zeker niet op ons gekissebis over de klimaatverandering.

Zo is China op enkele jaren tijd een wereldmacht op het vlak van duurzame energie en technologie geworden. Wind en zon wekken vandaag bijna 40 procent van de Chinese energie op. Op die manier probeert dat land niet alleen gradueel van zijn steenkooleconomie af te raken. China ziet ook een enorm potentieel in duurzame energie. Momenteel voert China vooral steenkoolcentrales uit. Het is echter duidelijk dat de ontwaakte draak, omwille van de winstmogelijkheden, een mondiale duurzame energietransitie wil leiden. Want kernenergie blijkt bij vele investeerders niet populair. Elke generatie kerncentrales is niet alleen veiliger maar (net daardoor) ook duurder. Dat mammoetprojecten voor kerncentrales van de nieuwe derde generatie zoals de Finse Olkiluoto-centrale intussen al tien jaar vertraging kennen, is niet erg bevorderlijk voor het appetijt van investeerders, noch de enorme budgetoverschrijdingen (de totale kostprijs evolueert nu naar de 10 miljard euro voor de Olkiluoto-centrale).

Wetenschappelijke debatten en discussie over de restonzekerheid van klimaatverandering zijn een goede zaak. Gelukkig leven we nog niet in een systeem waarin morele en wetenschappelijk waarheden gedecreteerd worden. De verwoede strijd tussen ‘believers & non-believers’ mag ons echter niet blind maken voor de principes van gezond risicobeheer of voor de economische kansen van de duurzame technologie. Net zoals het einde van het steenkooltijdperk, biedt het tijdperk van ‘klimaatverandering’ grote mogelijkheden. De Vlamingen meer autonoom maken van de Franse energiereuzen is daar maar eentje van.