‘Letzte Generation’ is een radicale milieubeweging uit Duitsland. Leden van de organisatie vragen aandacht voor hun eisen met hongerstakingen, onaangemelde protestmarsen en zitblokkades waarbij deelnemers – die zich wilde bijen noemen – hun handen aan het wegdek vastplakken.

In Berlijn baarde de groepering van eind april tot begin mei opzien door de A100, de Hohenzollerndam, de Prenzlauer Allee en een aantal andere hoofdwegen te blokkeren. Doorbraak sprak met de 24-jarige Josephine Schwenke uit Freiburg over de acties en motieven van ‘Letzte Generation’.

Studie

Werk of studeer je naast je activiteiten voor ‘Letzte Generation’?

AB

Josephine Schwenke.

‘Ik heb een maand geleden mijn bachelor gehaald. En ik ben nu alweer drie en een half jaar verbonden aan het “Fraunhofer-Institut für Solare Energiesysteme” in Freiburg als wetenschappelijk assistent in de werkgroep Agri-Photovoltaik. Sinds ik klaar ben met mijn studie neemt Letzte Generation zeer veel tijd in beslag. Ik zou zeggen een kwart van mijn tijd werk ik nog voor het instituut, de rest is voor Letzte Generation.’

Is je activisme een onbetaalde hobby?

‘Ik word niet door Letzte Generation betaald, maar ik heb het geluk dat mijn ouders mijn werk voor de organisatie belangrijk vinden. Dat deed ze besluiten mij ook na mijn studie verder financieel te ondersteunen. En ik verdien zelf wat met mijn werk als wetenschappelijk assistent. Maar ik zou Letzte Generation zeker niet als een hobby zien. Ik ben al sinds 2017 met hart en ziel actief voor het milieu. Hobby is niet helemaal het goede woord.’

Actie

Was je aanwezig bij de acties in Berlijn?

‘Ja, ik was tussendoor in Freiburg, maar ik ben er bij geweest. Hoewel ik vroeger ook op straat te vinden was, ben ik in Berlijn vooral op de achtergrond bezig met de pers. Dat kost zeer veel tijd.’

Hoe worden de acties voorbereid?

‘De mensen die deelnemen aan de acties krijgen eerst een training. Wat staat je te wachten op straat? Hoe reageer je op bepaalde situaties? Hoe kun je de-escaleren? En dan wordt van tevoren beslist welke straat geblokkeerd gaat worden en wie welke rol krijgt toegewezen. Wie de mensen zijn die zich gaan vastplakken. In het midden van de weg wordt bijvoorbeeld niet geplakt om een eventuele corridor open te houden voor ambulances en noodsituaties. Dan hebben we nog mensen die langs de weg als supporter aanwezig zijn, maar ook om te de-escaleren. Ze kijken of alles met de mensen die op de weg zitten nog in orde is. Dat is dan slechts één vorm van protest.’

Wat zijn de andere vormen?

‘We organiseren ook protestmarsen. Net als een gewone demonstratie, maar zonder aanmelding bij de gemeente. En we doen ook creatievere zaken, zoals bijvoorbeeld het bouwen van een houten model van een auto om te laten zien hoeveel plaats zo’n voertuig inneemt. En uiteindelijk hebben we ook riskantere acties, zoals bijvoorbeeld het bezetten van vliegvelden. Daar is heel veel training voor nodig. En workshops waarin ook de juridische kant wordt belicht, zodat iedereen goed voorbereid is, zowel in fysiek als ook in psychisch opzicht.’

Organisatie

Dat klinkt als een strakke organisatie. Kan elk lid met ideeën komen of bestaat er een leiding die alles bepaalt en coördineert?

‘Het is niet centralistisch georganiseerd. Het is eerder zo dat de coördinatie in werkgroepen op nationaal, maar ook op lokaal niveau wordt geregeld. Eén werkgroep bedenkt bijvoorbeeld hoe een goede training eruit moet zien. Zo’n training wordt dan door alle andere groepen overgenomen. Iedereen mag voorstellen voor verbetering indienen. Het is eerder op thema onderverdeeld. Zo hebben we een legal team, een press team, een strategy team…’

Klopt het dat jullie worden gefinancierd door het ‘Climate Emergency Fund’ uit de VS?

‘We hebben subsidies gekregen via het zogenaamde “Wandelbündnis” van het initiatief “Gemeinnützige Bildungsarbeit zur Unterstützung von Letzte Generation” dat werd ondersteund door het “Climate Emergency Fund”. Dat is echter alleen voor lezingen over het milieu, niet voor onze acties op straat. Ik geloof echter dat we momenteel uit die hoek geen financiële ondersteuning meer ontvangen, ook omdat we meer dan voldoende krijgen uit donaties. Een jaarrapport is te vinden op onze site.’

Beleid

Wat moet de Duitse regering concreet doen om de klimaatverandering tegen te gaan?

‘Wij eisen niets nieuws, alleen dat de Duitse regering zich houdt aan de verdragen die ze bij haar aantreden heeft ondertekend. Het voornaamste is het “Akkoord van Parijs”, waarin elk land zich heeft vastgelegd wat het moet doen. Duitsland heeft een historische verantwoordelijkheid waar de regering zich echter aan wil onttrekken. Zelfs de doelen die de regering zelf heeft gesteld, worden niet gehaald.’

En waarom haalt de regering die doelen niet?

‘Daarvoor bestaan verschillende redenen. Elke regering is gebonden aan een ambtstijd, waardoor de gestelde doelen zijn gericht op de korte termijn. Aan de andere kant zien we ook dat de liberale FDP die meeregeert een sterke lobby voor fossiele brandstoffen kent vanuit de financiële sector. Zinvolle voorstellen van de ene partij worden in de media door andere partijen belachelijk gemaakt. De burgers wordt verteld dat de voorgestelde maatregelen niet gerealiseerd kunnen worden, omdat ze de mensen te zeer zouden belasten. Daarom stellen wij een zogenaamde “Gesellschaftsrat” voor, een burgerraad. Dat is een zinvolle optie die de patstelling van de partijen kan doorbreken. Mensen die daarin zitten, zijn niet geïnteresseerd in een politieke carrière en kunnen daarom veel eenvoudiger beslissingen nemen. Ook is de bevolking beter gerepresenteerd in zo’n raad.’

Burgers

Zo’n burgerraad krijgt de bevoegdheid om zelf maatregelen door te drukken?

‘Nee, nee, Maar zo’n raad is al eens getest in bijvoorbeeld Frankrijk. De regering en het parlement roepen een Gesellschaftsrat bijeen voor een bepaalde kwestie. Er worden mensen uitgekozen op basis van bepaalde demografische factoren, zoals leeftijd en salaris. Daaruit wordt een raad van 100 tot 160 personen samengesteld die gedurende maanden door experts van advies wordt gediend. Uiteindelijk dient die raad dan een voorstel in bij het parlement en de regering. Als Letzte Generation eisen wij dat een dergelijk voorstel door het parlement moet worden aangenomen en niet weer onder het tapijt kan worden gekeerd. Mocht het parlement het voorstel afwijzen, dan moet dat worden beargumenteerd. De burgerraad vervangt dus niet het parlement. In Frankrijk is daarbij gebleken dat mensen bereid zijn heel ver te gaan voor het klimaat. Zo werd besloten dat binnenlandse vluchten verboden moeten worden. Ook werd voorgesteld strafbaarstelling voor ecocide in te voeren.’

Ecocide?

‘Als een bedrijf een ecosysteem dusdanig bedreigt dat het vernietigd wordt, kan die betreffende onderneming daarvoor ter verantwoording worden geroepen.’

Partij

Als een meerderheid voor jullie eisen is, waarom richten jullie dan geen eigen politieke partij op?

‘De klimaatcrisis baseert op een zeer belangrijke component, namelijk tijd. Des te meer we de voorgeschreven 1,5 graad overschrijden, des te sneller stevenen we op zogenaamde kantelpunten af, vanwaar we geen invloed meer hebben op de verwarming van de aarde. Permafrostbodems zullen daardoor extreem snel smelten, waardoor enorme hoeveelheden methaangas vrijkomen dat een broeikasgas is. Het is al voorspeld dat we de 1,5 graad verwarming niet gaan halen in 2030. We staan dus onder een enorme tijdsdruk. Een partij opbouwen duurt te lang. We hebben daarvoor gewoon geen tijd. Daarom stellen we ook de Gesellschaftsrat voor.’

Met de acties wordt steeds weer chantage bedreven onder het motto ‘wij eisen een gesprek met burgemeester, minister of bondskanselier, anders leggen we het verkeer lam’. Zie je in dat opzicht parallellen met bijvoorbeeld de terroristen van de RAF uit de jaren tachtig?

‘Nee, geenszins. In de eerste plaats zijn we een vreedzame beweging. Wij gebruiken geen geweld. Ook als men tegenover ons gewelddadig wordt, gaan we ons niet verdedigen. Ten tweede zijn onze eisen niet alleen goed voor onze groepering. Ook de VN en de wetenschap staan achter onze eisen. Daardoor voelen we een morele verplichting tot onze acties. Ik zie geen enkele verbinding met de RAF.’

Uitdaging

Is het niet naïef te zeggen: de regering doet niet wat ze beloofd heeft. Dat doet ze toch nooit?

‘De klimaatcrisis is de allergrootste uitdaging waar de mensheid momenteel mee te maken heeft. Als de regering nu geen maatregelen neemt, dan zal tegen het einde van deze eeuw 20 procent van de aarde niet meer bewoonbaar zijn. Dat is een wetenschappelijke prognose. Minstens een derde van de wereldbevolking zal daardoor worden getroffen. Nu al heerst in Spanje, de voornaamste Europese leverancier van groente, een periode van droogte. Dat leidt tot een zeer hoge inflatie. Het milieu is niet gediend met politieke compromissen, er moet nu worden gehandeld.’

Zelfs als de regering alles doet wat jullie willen, is de invloed van Duitsland op de wereld dan werkelijk zo groot?

‘Als we de uitstoot per hoofd van de Duitse bevolking bekijken, heeft handelen wel degelijk zin. Ik zou de invloed van Duitsland zeker niet willen onderschatten.’

Lockdown

Is het gerechtvaardigd dat de regering een klimaatlockdown of een onmiddellijk verbod op dieselmotoren tegen de wil van de bevolking door zou zetten?

‘We moeten de sociale rechtvaardigheid natuurlijk niet uit het oog verliezen. De grootste belasting voor het milieu vormt 10 procent van de Duitse bevolking, dat zijn de allerrijksten. We staan echter momenteel voor een tweesprong. Of we kunnen nu nog de nodige maatregelen invoeren om het klimaat te redden en onze welstand te behouden. Of — als we dat niet doen — zal het klimaat zelf paal en perk gaan stellen aan onze welvaart. Het zal niet eenvoudig worden. We zullen het heel breed aan moeten pakken. Helaas ontbreekt hiervoor momenteel de politieke wil.’

Milieuvriendelijkheid lijkt alleen weggelegd voor de rijken. Neem een willekeurige bedrijfsparking, laadzuilen zijn er alleen voor de directie. Het komende verbod op dieselmotoren geldt niet voor luxewagens. Is dat niet het eigenlijke probleem?

‘Het gaat niet alleen om de overstap van diesel en benzine op groene stroom. We hebben een complete ommekeer nodig: van persoonlijk vervoer naar openbaar. En op de fiets natuurlijk. Het moet voor iedereen mogelijk zijn milieubewust te leven.’$

Leden

Jullie kalender staat vol met rechtszittingen tegen leden. Is het moeilijk mensen te vinden die bereid zijn alle ongemakken te doorstaan die in verband staan met jullie activisme?

‘Integendeel. We hebben momenteel een enorme toestroom. Elke dag komen er gemiddeld 30 nieuwe aanmeldingen binnen.’

Vooral het blokkeren van snelwegen is uiterst riskant. Dagen jullie door je optreden niet ook zelf een dramatisch voorval uit?

‘Iedereen die beslist aan de acties op straat mee te doen, wordt uitgebreid ingelicht over de mogelijke consequenties. Maar het beeld van automobilisten die compleet over de schreef gaan, is iets dat vooral door de media wordt belicht. Er is vaak genoeg berusting en begrip. Ik hoop echter dat iedereen hier democratisch genoeg is om een de-escalatie te allen tijde mogelijk te maken.’