Sam Brokken, auteur van De Omgekeerde Lockdown, vernam op 31 maart dat hij met onmiddellijke ingang werd ontslagen uit zijn functie als onderzoekshoofd bij de Hogeschool PXL van Limburg. Daarmee lijkt hij de twijfelachtige eer te genieten als eerste geslachtofferd te worden op het altaar van een academische pensée unique in het kader van de coronacrisis.

Op 14 februari ging Brokken namelijk bij De Zevende Dag in debat met prof. Pierre Van Damme en stelde hij dat ‘de jonge, gezonde bevolking onder de zestig jaar aangepraat wordt om zich te laten vaccineren, terwijl tot 98 procent van de populatie bij een besmetting nauwelijks of geen symptomen vertoont’. Hij had op dat moment ook vragen bij de bewering dat de vaccins zouden beschermen tegen overdracht van het virus. Brokken kwam in totaal één minuut en 49 seconden aan het woord, maar dat was voldoende om een storm van reacties te doen ontstaan.

Het ontslag van Brokken lijkt een volgende stap in een kwalijke evolutie, want de academische vrijheid komt hiermee onder druk te staan. Na de dubieuze omgang met onze grondrechten is dit een teken aan de wand dat ons westers democratisch model steeds verder wordt uitgehold. Zonder vrij debat, de vrije uitwisseling van ideeën en het aftoetsen hiervan via de methode van these en antithese, stort ons wetenschappelijk onderzoek als een kaartenhuisje ineen. Evenals de wetenschappelijke methode waarop onze progressie is gebouwd.

Koud gepakt

Ben Lambrechts, Algemeen Directeur van Hogeschool PXL, geeft als reden voor het ontslag ‘een verschil van mening over de invulling van de functie’. Gevraagd of het ontslag ook iets te maken heeft met de mening van Brokken over de aanpak van de crisis, verwijst hij naar zijn verklaringen in Het Belang van Limburg. Daar kunnen we lezen dat hij op die vraag niet wil ingaan. Lambrechts wil verder geen commentaar geven op de zaak.

Brokken werd koud gepakt door zijn ontslag. Hij geeft enige duiding bij zijn positie bij PXL. ‘Vorig jaar in maart had ik alles in gereedheid gebracht om naar Aruba te trekken om daar mee te werken aan de opbouw van een opleiding verpleegkunde voor de Nederlandse Antillen. De nood is daar hoog, gezien ze zwaar afhankelijk zijn van de instroom van buitenlandse zorg- en verpleegkundigen. Ik had in dat kader mijn vorige job opgezegd, evenals mijn appartement. De inboedel had ik weggeschonken, de wagen verkocht. Ik was klaar om daar mijn leven en carrière verder te zetten.’

‘Door de coronacrisis werd dit plan opgedoekt en stond ik plots met drie valiezen op straat. Ik moest op zoek naar een nieuwe baan in België. Ik heb dan mijn contacten binnen het onderwijs aangesproken, want ik wou liefst van al blijven lesgeven. Uiteindelijk heeft het departementshoofd Gezondheidszorg van PXL me aangeraden om bij hen te solliciteren, want zij hadden de gepaste functie voor mij.’

Volledige openheid over standpunten gegeven

‘Zo is het verhaal dus begonnen. Ik werd uitgenodigd voor een gesprek met het directiecomité. Ik heb daar onmiddellijk aangehaald dat ik de auteur was van De Omgekeerde Lockdown. Ik maakte hen duidelijk dat ik in die hoedanigheid wel wat wind vang. Ik vond dat ik dit op voorhand op tafel moest leggen. Daar kwam de reactie op dat ze daarvan op de hoogte waren. Bepaalde leden van de directie hadden het document ook gelezen en waren perfect op de hoogte van wie ik was en waar ik in die context voor stond. Toen bleek dat geen beletsel te zijn.’

‘Ik ben toen ‘s ochtends op gesprek geweest. Er werd me gezegd dat ze nog een hele dag kandidaten ontvingen en dat alle gesprekken moesten worden geëvalueerd. Ik zou na een week antwoord krijgen. Maar dezelfde avond nog kreeg ik telefoon met de mededeling dat de job voor mij was.’

Je kan dus wel zeggen dat uw aanwerving met overtuiging geschiedde?
‘Oh, ja, daar leek het alleszins op. Daar komt bij — en dat wil ik benadrukken — dat ik zelf te berde heb gebracht dat ik een stem was in het debat rond de aanpak van de coronacrisis. Daarom vind ik het zo spijtig dat we een academiejaar lang samengewerkt hebben om zo te moeten eindigen. Ze wisten op voorhand wat mijn positie was... Ik heb hen dan ook op de hoogte gebracht van mijn teleurstelling.’

Nooit naam instelling gebruikt

Wat is de reden die wordt opgegeven voor uw ontslag?
‘U heeft ook de verklaring gehoord van de Algemeen Directeur in de pers. Ik ga daar momenteel niet op ingaan, gezien ik nog met mijn raadsheer wil overleggen. Maar ik kan me niet van de indruk ontdoen dat uiteindelijk mijn standpunten aangaande de aanpak van de crisis een rol spelen. Nochtans heb ik hen steeds op de hoogte gehouden. Voor mijn optreden in de Zevende Dag heb ik toestemming gevraagd en gekregen. Ik heb ook nooit in naam van de instelling gesproken. Integendeel, ik heb steeds expliciet geëist dat de instellingen waaraan ik verbonden ben niet worden vermeld. Dat geldt voor mijn optredens in Vlaanderen, zowel als die in Nederland. Het is dan ook zuur om op deze manier te moeten vernemen dat er een einde komt aan de samenwerking.’

Kennelijk onredelijk ontslag

Jan Hofkens, advocaat gespecialiseerd in arbeidsrecht, ziet niet direct een reden om het ontslag voor de rechtbank ongedaan te maken. ‘Het gaat blijkbaar niet om een ontslag om dwingende reden bij een vaste benoeming. Re-integratie is dan nooit een optie. Wat wel kan is dat er een grotere financiële compensatie kan worden bedongen in het kader van een kennelijk onredelijk ontslag.’

Bij PXL stellen ze dat er een verschil van mening zou bestaan over de invulling van de functie. Dat lijkt een zeer algemene omschrijving.
‘Heeft hij het signaal gekregen dat hij zich anders moest opstellen? De man is pas zes maanden in dienst. Je mag dan verwachten van een redelijke werkgever dat die bepaalde consignes geeft, op een constructieve manier. Werd hem meegedeeld dat er problemen waren met bepaalde stakeholders? Werd hem de kans geboden zijn houding aan te passen?’

‘Hier wordt er blijkbaar zes maanden lang niets gezegd. Hij doet één optreden op televisie en binnen de kortste keren ligt hij buiten. De link met dat optreden is nogal voor de hand liggend, maar men durft niet vlakaf zeggen dat daar de grond voor het ontslag ligt. Dus maken ze zich ervan af door iets algemeens te breien, in de trant van ‘het gaat niet meer zo goed tussen ons, uw rol wordt niet echt opgenomen’. Dat lijkt me heel zwak, eerlijk gezegd. Je kan dus in de context van een kennelijk onredelijk ontslag het debat voeren over de motivering van het ontslag.’

Eindfase van ons beschavingsmodel

Daar vinden we dan het ruimere belang van een procedure rond een kennelijk onredelijk ontslag in deze casus. Het gaat dan niet zozeer om de bijkomende financiële vergoeding, maar eerder over het feit dat PXL met de billen bloot moet om de motivering te staven. Op dat moment zal man en paard genoemd moeten worden. Dan zal blijken hoe de vork aan de steel zit en wat de ware grond voor ontslag is. Wanneer het niet meer mogelijk blijkt te zijn om op academisch niveau te discussiëren over wetenschappelijke thema’s zijn we aangekomen in de eindfase van ons beschavingsmodel.

Brokken verduidelijkt. ‘In de wetenschap heb je these, antithese en synthese. Die heb je nodig om in de wetenschap vooruit te komen. Dat heeft ons maatschappelijk altijd veel opgeleverd. Dat maakt de kern uit van onze wetenschap. Zo creëren we vooruitgang, door te werken met voortschrijdend inzicht. We moeten kunnen leren op basis van de data waar we op het moment over beschikken.’

‘Het is opvallend dat alle mensen die de antithese naar voor brengen en zeggen dat er nog een andere manier is om met het probleem van de pandemie om te gaan, kaltgestellt worden. Dat is niet alleen in België zo, dit is een internationale tendens. Dit is uniek in onze geschiedenis en dat is zeer verontrustend.’

Volgende week krijgt u meer te lezen over de aanpak die Brokken al sinds deze zomer voorstaat. Hoe het volgens hem zou moeten zijn.