De bekende Canadese psycholoog Jordan Peterson volgt een carnivoor dieet van uitsluitend vlees en gaat zo helemaal in tegen de gezondheidsvoorschriften. Ook genas het carnivoor dieet hem en zijn dochter, Mikhaila Peterson, van meerdere zware mentale en fysieke ziektes. Daarbij vermagerden ze beiden ook nog eens.

Ze gooien de regeltjes van de low-fat voedingsleer helemaal omver, maar is kritiek daarop niet sowieso aan de orde? We wisten toch al dat wie magere producten eet, al snel te veel slechte koolhydraten verorbert. Daarnaast zijn er aanwijzingen dat planten ook minder gezond kunnen zijn – de vele voedselallergieën bijvoorbeeld. Bovendien, ondanks de populariteit van magere of op plantenolie gebaseerde producten woekeren hartaandoeningen en obesitas steeds erger. Kortom, de klassieke voedingsleer brengt ons niet tot resultaten.

Met het lanceren van het nieuwe boek van Jordan Peterson, De orde voorbij, kwam zijn controversiële dieet al meer onder de aandacht in de Vlaamse pers – en dan nog zeer oppervlakkig. Maar laten we eens inzoomen op dat dieet.

De low-fat consensus verkruimelt

‘Eet weinig vet!’ is alvast een overbekende slogan. Dan wel met de nuance dat plantaardig vet wel wordt toegelaten. De voedselpiramide adviseert zoals bekend vooral veel groenten, graan en fruit. Toch ‘komen wel steeds meer hart- en vaatpatiënten bij’, een fenomeen dat elk modern land teistert – net als obesitas. Dat er daarbij steeds minder doden vallen, hebben we echter vooral te danken aan de geneeskunde.

Ook de reguliere media kan hier wel kritisch zijn: eieren, volle melk en ook zout zijn toch misschien gezonder dan gedacht. Slechte koolhydraten, volgens sommigen zelfs alle koolhydraten, zijn misschien eerder een vijand van onze gezondheid dan dierlijk vet. Een andere barst in de voedselpiramide zijn de plantaardige oliën die al te vaak denatureren tot transvetten.

En of dat nog niet genoeg is, obesitaspatiënten vermageren maar zelden langdurend met een extreem vetarm dieet. Wat kan je nog eten? Om wanhopig van te worden! Sommigen nemen de gezondheidslobby niet meer serieus en zoeken alternatieven, zoals het vrij populaire koolhydraat-arme keto-dieet (dierlijk vet wel toegelaten). De bekende chef-kok Sergio Herman viel er alvast sterk door af.

Voedingsparadoxen

Wat nog wel geloven? Het lijkt me wel te kloppen dat de typische westerse gezondheidsproblemen aan onze moderne voedingsgewoonten te danken zijn. Volgens een recente studie ‘aten onze voorouders amper groenten’. De gezonde Masai staan erom bekend vooral vet vlees te eten. En de Inuit ‘eten veel (rauw) vlees en vis en weinig vezels en koolhydraten. Toch is dit niet meteen terug te zien in hun darmflora.’

Dichter bij huis is er het bekende Franse paradox met eveneens veel verzadigde vetten en toch relatief weinig hartkwalen en obesitas. En, minder bekend, de Grieken aten vlak na de Tweede Wereldoorlog weinig vlees wegens de toenmalige armoede. Bij de economische heropleving in de decennia daarop aten ze steeds meer vlees, wat gepaard ging met een verbetering van hun gezondheid, inclusief minder hart- en vaatziektes.

Het hoofd gaat tollen bij het aanhoren van al deze paradoxen. Wat verder zoeken leert dat heel wat traditionele volkeren niet zo erg lang geleden een voorkeur hadden voor vet vlees (de Amerikanen bijvoorbeeld aten ook zeer vleesrijk in een tijdperk dat ze nog niet bekend waren omwille van hun obesitas). Uiteraard bereikten ze nooit de moderne levensverwachting, maar hun doodsoorzaken zagen er dan ook geheel anders uit (door een gebrek aan hygiëne bijvoorbeeld).

Is voedingsleer pseudowetenschappelijk?

Misschien zijn het dus geen paradoxen en is de voedingsleer gewoon verkeerd? Dat is alvast de claim van het boek The big fat surprise, waar journalist Nina Teicholz de wetenschappelijke ontstaansgeschiedenis van de voedingsleer doorlichtte. Ze ontving overigens veel applaus van de internationale pers (The Lancet, The Economist, Wall Street Journal,…).

Het begon vlak na de tweede wereldoorlog met Ancel Keys, een wereldbefaamde nutritionist. Toen hield hij een groot onderzoek, de befaamde ‘Seven Country Studies’, over de eetpatronen en gezondheid van verschillende landen. De resultaten daarvan vormden het begin van onze hedendaagse voedingsleer: gesatureerde vetten en LDL-cholesterol zijn slecht, plantaardig vet goed, enzoverder. Door echter Keys resultaten te her-evalueren, blijkt hij verschillende wetenschappelijke fouten te hebben begaan, onder meer door de rol van koolhydraten niet eens te overwegen. De voedingswetenschapper kwam al te snel en al te enthousiast tot veel te sterke conclusies.

Transvetten en erger

Keys was ook een goede lobbyist: de low-fat hypothese werd al snel overgenomen in kranten, tijdschriften en politieke besluiten. De voedingsindustrie ging helemaal mee toen ze besefte dat plantaardige alternatieven op dierlijk vet stukken goedkoper en gemakkelijker manipuleerbaar zijn (hierdoor ontstonden transvetten, en nu transvetten niet meer kunnen misschien zelfs nog ergere vormen van gedenatureerde plantaardige oliën, aldus de goed gedocumenteerde Teicholz).

Ook de farma-industrie was hier wel voor te vinden, zij konden pilletjes verkopen tegen hoge cholesterol. Net omdat de low-fat hypothese door zeer verschillende mainstream instanties, van wetenschap over politiek tot industrie, als ‘waarheid’ werden gebombardeerd, werd het zeer moeilijk om er nog een objectief debat over te houden – te veel belangen en te veel emoties krijg je meteen tegen. Of hoe institutionaliseren van wetenschappelijke kennis leidt tot dogma’s en dus tot de vernietiging van kennis, want de wetenschappelijke vooruitgang als het ware ‘bevriest’. Verdere kennisevolutie wordt moeilijk als de mainstream luid ‘the science is settled’ roept – een kreet die zoals bekend op vrijwel identieke manier ook geheel andere wetenschappelijke debatten smoort.

De westerse eettafel werd zo het toneel van een nieuwe groeiende gezondheidsreligie die tot op de dag van vandaag het menu van zovele gezinnen, restaurants en supermarkten bepaalt (en toch niet voor het gewenste gezonde resultaat blijkt te zorgen). Maar het tij keert. Recent nog publiceerde het British Medical Journal dat decennia research faalde om aan te tonen dat het verlagen van de slechte cholesterol het risico op hartaandoeningen verlaagt.

Een extreem dieet als oplossing

Maar de Petersons kozen niet eens voor carnivoor omwille van hart- en vaatziekten, zelfs niet specifiek om af te vallen, maar om een normaal leven te leiden. Beiden hadden last van zware depressies, dochterlief zware artritis waardoor ze als zeventienjarige al een heup- en enkelprothese kreeg. Hun situatie was zo extreem, dat je wel kan begrijpen dat ze ook extreme oplossingen overwogen. En het werkte: door het carnivoor dieet verdwenen de ergste problemen en moesten ze zelfs geen medicijnen meer slikken (hoewel zoals bekend Jordan Peterson een zware terugval had wat hem in comateuze toestand in verschillende ziekenhuizen over de hele wereld deed belanden – zijn pillenverslaving zou hier iets te maken mee hebben gehad).

Dat bepaalde groenten, vruchten en granen voor een allergische reactie of slechte vertering kunnen zorgen is eigenlijk wel breed bekend. Planten zijn levende wezens die niet kunnen wegvluchten, dus moeten ze andere manieren vinden om zich te beschermen tegen planteneters. De Petersons reageerden beroerd op meerdere soorten planten. Daarom was het voor hen een goed idee radicaal alle mogelijke bronnen van allergie te schrappen, al het plantenvoedsel dus – liever ééntje te veel mijden dan te weinig, gezien de toch wel potentieel zwaar negatieve consequenties van elke vergissing.

Meer vlees eten?

In hoeverre het carnivoor dieet ook voor een willekeurige lezer van toepassing is, daar kan ik geen uitspraak over doen. Wel dat er in (rood/vet) vlees ook heel wat gezonde stoffen zitten (inclusief vitaminen, die vaak het best in vet oplossen). Dat low-fat en plantaardige olie lang niet zo gezond zijn, is kritiek die je wel vaker hoort. Zelfs het idee dat plantaardige voeding tot problemen kan leiden – allergieën, slechte vertering, psychische problemen – is eigenlijk minder onlogisch dan een voedingsleeradept vaak beweert.

Toch zijn er ook nog de lang levende vegetarische boeddhistische monniken bijvoorbeeld. Kortom, meer onbevangen onderzoek is nodig om te leren hoe gezonde voeding er werkelijk uitziet, èn een positieve kijk op de traditionele voeding van de gezondste volkeren.

Ancel Keys

Jordan Petersons carnivoor dieet zo gek nog niet