Qua gevoel voor drama stelt de Amerikaanse politiek zelden teleur. Op die regel vormde de vijfde jaargang van de Donald Trump-show – campagneseizoen 2015-2016 meegerekend – geen uitzondering. Op 3 november lieten de kijkers evenwel weten dat een zesde seizoen van de hit-serie wat te veel van het goede zou zijn, met een boze protagonist tot gevolg.

Reus op lemen voeten

Joe Bidens presidentscampagne vertoonde één opvallende gelijkenis met die van de huidige president vier jaar eerder. Beide heren waren koplopers in de peilingen van zodra zij hun hoed in de ring gooiden. Ze waren eveneens, zo luidde de consensus onder hun politieke rivalen, reuzen op lemen voeten. Hun universele naambekendheid was hun belangrijkste – eigenlijk enige – voordeel, en eens het electoraat de competitie leerde kennen, zou de duik in de peilingen wel zich materialiseren.

Maar Joe Biden bewees, net als Donald Trump, dat zijn aanhang van het eerste uur loyaler was dan eerst werd gedacht. Net als de man die hij wou opvolgen, verloor Biden de eerste voorverkiezing in Iowa. Maar Bidens kern – oudere en Afro-Amerikaanse kiezers – bleek voldoende hard. Na 28 (!) concurrenten in het zand te doen bijten, kreeg hij op 20 augustus de partijnominatie aangeboden tijdens een corona-conforme partijconventie. Bij monde van de speechende partijprominenten werd de boodschap voor de rest van de campagne duidelijker dan ooit: ‘Bent u Trump beu, dan is dit uw man – of u dat nu wilt of niet’.

Do or die

Op 3 november legden zo’n 81 miljoen Amerikanen zich neer bij dat feit. Dat 74 miljoen van hun landgenoten het niet met hen eens waren, resulteerde in een opkomst van 66 procent. Dit soort burgerlijke betrokkenheid werd niet meer gezien sinds de presidentsverkiezing van 1900, toen Arizona, een van de staten die Biden de overwinning schonk, niet eens als staat erkend werd. Verschillende datapunten kunnen dit in context plaatsen, maar ik verkies het volgende. In 2012 moest Barack Obama meer dan drie miljoen stemmen inleveren ten opzichte van 2008, maar werd herkozen. In 2020 kon Donald Trump 11 miljoen méér kiezers overtuigen dan vier jaar eerder. Hij sleepte echter geen tweede ambtstermijn in de wacht.

Deze – naar Amerikaanse maatstaven – enorme opkomst is een indicatie voor de hoeveelheid Amerikanen die deze verkiezing als een allesbepalend evenement opvatten. In die overtuiging werden zij gesteund, zelfs aangespoord, door hun leiders. Aan Republikeinse zijde lieten Trump en co. weinig aan de verbeelding over wanneer zij de Democraten ervan beschuldigden de VS tot een ‘socialistische’ – lees: communistische – staat te willen omtoveren. Democraten bulderden ondertussen dat hun kiespubliek naar de stembus moest trekken omdat ‘hun leven ervan afhing’. Een kiesstrijd op leven en dood, dus.

Handjes schudden

Vanaf januari is het aan Biden om die 74 miljoen Amerikanen te overtuigen dat hij hen hun levensstijl niet wil afnemen. Symboliek is daarbij niet onbelangrijk. Als blijk van eenheid wordt er tijdens de transitieperiode doorgaans een ontmoeting georganiseerd tussen de uittredende president en diens opvolger, waarbij die eerste de winnaar feliciteert en succes toewenst, en die laatste zijn voorganger bedankt voor het geleverde werk en advies. De kans is evenwel groot dat Trump, die tot op moment van schrijven volhoudt dat hij de verkiezing won, deze show of unity aan zich voorbij laat gaan.

Er wordt eveneens gefluisterd dat de 45ste president de inauguratie van nummer 46 niet zal bijwonen. De laatste keer dat een president (om redenen vreemd aan zijn gezondheid) weigerde de eedaflegging van een nieuwe president van een andere politieke partij bij te wonen was in 1869, toen de Democraat Andrew Johnson – die aan de macht gekomen was na de moord op Abraham Lincoln – weigerde de inauguratie van de Republikein Ulysses S. Grant bij te wonen. Hoewel het belang hiervan niet moet worden overschat, mag het evenmin worden onderschat. Net zoals een vlag, een volkslied, een monument of een herdenkingsmoment Amerikanen eraan herinnert dat zij in de eerste plaats Amerikaan zijn en dan pas Republikein of Democraat, zo ook doet handjes schudden tussen bittere rivalen dat.

Trump als kingmaker

Een andere geste vanwege de uitgaande president is zijn terughoudendheid eens de nieuwe commander-in-chief het roer overneemt. Zo viel Barack Obama tijdens de eerste jaren van Trumps presidentschap vooral op door zijn afwezigheid. Weinigen denken evenwel dat The Donald – een schepsel van New York, tabloids en reality TV – zich in stilte zal terugtrekken in de Trump Tower of Mar-a-Lago eenmaal de opzegtermijn van het Witte Huis afloopt.

De president haalde sinds verkiezingsdag al meer dan 200 miljoen dollar op. Dat is één indicatie dat zijn houdbaarheidsdatum als politieke power player nog niet verstreken is. Die fondsen kunnen, samen met zijn 88 miljoen Twitter-volgers en directe toegang tot conservatieve mediakanalen, de komende maanden en jaren ingezet worden om de Republikeinse Partij een beslissend Trumpiaanse wending te geven. Peilingen tonen immers aan dat Trump, ondanks zijn nederlaag, bijzonder populair blijft onder Amerikanen met een GOP-lidkaart.

Geheugen als een olifant

Als de facto partijleider kan hij Republikeinse hoogwaardigheidsbekleders het vuur aan de schenen leggen door pro-Trump uitdagers te steunen in een voorverkiezing. Zo heeft de president – die wat persoonlijke afrekeningen betreft het geheugen van een olifant heeft – zijn vizier gericht op gouverneurs Brian Kemp en Doug Ducey van respectievelijk Georgia en Arizona.

Beide heren vielen hem immers niet bij in zijn beweringen dat fraude aan de grondslag lag van zijn verlies in beide, traditioneel Republikeinse, staten. Kemp in het bijzonder moet over twee jaar rekenschap afleggen aan de (Republikeinse) kiezers van zijn staat. Een door Trump gesteunde uitdager in de voorverkiezing zou zijn herverkiezing wel eens sterk kunnen bemoeilijken.

Georgia

En wat met Joe Biden? Hem wacht geen gemakkelijke taak. De 78-jarige politicus komt aan het roer te staan van een diep verdeeld land. Een land waarvan een substantiële minderheid van de bevolking hem niet als legitiem verkozen erkent. Een land waarvan de inwoners steeds minder gemeenschappelijk lijken te (willen) hebben.

In een eerdere bijdrage beweerde ik dat het voor Biden een vermomd geschenk zou zijn, indien beide Senaatszetels van Georgia op 5 januari in Republikeinse handen blijven. Mitch McConnell, de Republikeinse Senaatsleider, blijft zo de plak zwaaien in de upper chamber. Dit zou de nieuwe president een excuus geven om de meest radicale elementen van zijn eigen partij buitenspel te zetten. Indien de volledige wetgevende macht – Huis van Afgevaardigden, Senaat en Witte Huis – echter door de Democratische Partij gecontroleerd wordt, zal dit onvermijdelijk gepaard gaan met beleid dat conservatief Amerika nog meer doet vervreemden van Washington D.C.

Biden lijkt te anticiperen op een Republikeinse Senaat door de meest radicale elementen uit zijn regering-in-wording te weren. De Senaat moet immers zijn goedkeuring verlenen aan iedere nominatie. Met zijn belofte dat zijn regering ‘op Amerika zou lijken’ in het achterhoofd besteedt de president-elect daarnaast voldoende aandacht aan de op gender, seksualiteit en etniciteit georiënteerde drukkingsgroepen binnen de Democratische coalitie. Ook vinden heel wat Obama-oudgedienden hun weg terug naar de federale ministeries en het Witte Huis, in het bijzonder op het gebied van buitenlands beleid en nationale veiligheid.

Beste wensen

Ik wens de Amerikanen en hun nieuwe president alvast een succesvol 2021 toe. Een jaar waarin de extremen binnen hun politieke partijen gemarginaliseerd blijven of opnieuw gemarginaliseerd worden. Een jaar waarin ze opnieuw ontdekken wat hun land uniek maakte en waarin ze minder aandacht besteden aan de buitengewone gewone vergrijpen van hun voorouders. Een jaar waarin Amerika zijn rol in de wereld ten volle opneemt en Ronald Reagans ‘shining city upon a hill’ opnieuw een voorbeeld wordt voor de Vrije Wereld.

Op Doorbraak houden we u in ieder geval op de hoogte.

Andrew Johnson

Manhunt: de echo’s van dat ene schot op president Lincoln

Joe Biden wacht geen gemakkelijke opdracht