Welgeteld 10.125 Belgen vulden tijdens het voorjaar van 2022 de groots opgezette burgerbevraging ‘Een land voor de toekomst’ in. Kostprijs: 2,1 miljoen euro. Over de toekomst van onze instellingen, hoe ons land er moest uit zien, en blabla, getekend Annelies Verlinden, de uit teflon en botox opgetrokken minister van Binnenlandse Zaken.

Een expertencomité concludeerde nu in een 200 pagina’s tellend rapport dat het compleet weggesmeten geld was: geen duidelijke doelstelling, geen respons, onmogelijk ingewikkeld. Dat eindrapport was samengesteld met de hulp van artificiële intelligentie (AI), lezen we. Terwijl er in april van vorig jaar al een Doorbraak-column verscheen, getiteld een ‘Een bevraging’, zo ingewikkeld en ondoorgrondelijk als België zelf’, met net dezelfde conclusie, en zonder behulp van AI.

Belgenmoppen

js

Conner Rousseau (Vooruit) in The Masked Singer.

Mijn column maakte toen de mild-ironische vergelijking tussen de hilarische bevraging van Annelies waar een kat haar jongen niet in terugvindt, en de Belgische surrealistische traditie samengevat als ‘ceci n’est pas une pipe’. Je moet het niet snappen, want dat is juist de clou. Met name was deze post-Kafkaïaanse webarchitectuur een straf staaltje absurdistische humor die helemaal conform is aan de nieuwe spektakeldemocratie. Democratie gaat bij ons niet meer om peilen naar de volkswil, maar om het periodiek onderhoud en de personeelswissel binnen een circus. De nieuwe bestuurders zijn clowns met meer of minder talent, en willen ook op dat entertainmentgehalte beoordeeld worden.

Dus is het lachen geblazen. De overheid faalt, en ook de bevraging over ‘wat er beter zou kunnen’ is een farce die een plaats krijgt in de grote serie Belgenmoppen die met een vaste regelmaat opborrelen. Ze vormen de parallelle geschiedenis van dit land, een moppentrommel die onophoudelijk de wereldzenders van ‘drop the dead Belgian’-materiaal voorziet. Zoek niet, elke week is het prijs, van B-fast-hulpteams die maar niet van de startbaan wegraken, tot de complete chaos waarin asielzoekers voor een IBIS-hotel opduiken met de groeten van Brussel. Annelies, we moeten eens praten.

In mijn boek ‘kakistocratie’ schilder ik de historische achtergrond van deze failed state. Waartoe verzuren? We zijn hoofdrolspelers in een klucht, dus is elke verontwaardiging misplaatst. Benarde tijd voor cartoonisten, als de realiteit de karikatuur overtreft. Eens het politieke toneel dit komisch niveau heeft bereikt, is ‘goed bestuur’ helemaal geen optie meer. Integendeel treedt de beleidspolitiek zelf in het format van de klucht, de slapstick, de overdrijving, de parodie, wat bijvoorbeeld verklaart waarom Paul Magnette(PS) opeens de Walenmop recycleerde tot politiek statement.

Casinodemocratie

js

David Van Reybrouck: vluchtweg zoeken uit de volksdemocratie.

Tot die karikaturale realiteit behoort dus ook de digitale ‘bevraging’ waar een normaal mens zijn pantoffel naar gooit, of bizarre voorstellen om de democratie te ‘verbeteren’ via casinospelletjes als de G-1000. Heel de rotheid van het systeem, de particratische uitwassen, de weigering om referendums te organiseren, de kiesdrempels, en uiteraard het cordon sanitaire, kan dan gecamoufleerd worden via ludieke charades die de ambitie hebben om het aloude systeem van de representatieve democratie – één man, één stem – op het oud vuil te gooien. Nog beknopter uitgedrukt: de burgercomités zijn de ultieme witwasversies van de volkswoede.

Ook het jongste voorstel ‘We need tot talk’ van filosofe Alicja Gescinska gaat over zo’n burgercomité – eveneens door loting samengesteld -, dat zich op politieke thema’s gooit, zoals de partijfinanciering. Op zich een interessant thema. Aan het einde van de rit, na veel gepalaver en rapportages, zou het comité graag een advies aangaande partijdotaties overmaken aan een hoorzitting van… partijvoorzitters. Men kan dan een pak papier horen vallen: het geluid waarmee het rapport in de onderste schuif belandt. Een handvol denktanks én – jawel, opnieuw – minister Verlinden patroneren het initiatief van burgerparticipatie, als alternatief voor de ‘vervuilde’ democratie. Annelies, we moeten…

We krijgen dus een dynamiek waarbij de kiezersmassa – die steeds gekkere bokkensprongen maakt – wordt vervangen door een tamelijk deftig concern van burgercomités, aangevoerd en geïnspireerd door nog deftigere intellectuelen, die zich progressief noemen en tegelijk bij de koning op de koffie gaan.

Incontournable

js

Alicja Gescinska.

Nee, nu wordt het echt dringend, we need tot talk! We moeten eens praten. En dan herinner ik me dat die goedlachse, immer gedreven Alicja Gescinska kernlid is van Liberales, in 2019 op een Europese Open-Vld-lijst stond, en begin dit jaar vanwege Koning Filip het ereteken van Commandeur in de Leopoldsorde kreeg opgespeld.

Dat brengt ons naadloos bij de woede van Open Vld, die zoetjesaan naar de kiesdrempel afzakt, tegenover zogenaamd extreemrechts, de nieuwe jaren ’30, met broer Dirk Verhofstadt als vaste kanselprediker. Kort samengevat: dit is fluiten in het donker. Het geknutsel en geschaaf aan een democratie die moet ‘verfijnd’ worden, berust simpelweg op een schrik voor wat er die zondag uit de geopende stembus kan vallen.

De denktanks maken overuren in hun schijngevecht tegen de grondstroom. De schrik voor de volkswoede blaast klein geworden, vetgemeste partijen en hun mandarijnen op tot incontournable ‘dammen tegen extreemrechts’ en zelfverklaarde steunpilaren van de democratie, ook al halen ze maar een half procent. Kies voor kwaliteit, niet voor kwantiteit. Een protestpartij anderzijds die volgens de peilingen een kwart van de stemmen haalt in Vlaanderen, wordt als ‘ondemocratisch’ gedeclasseerd, probleem opgelost. In de talkshows van de publieke omroep zijn ze vrijwel dagelijks te beluisteren en te bezichtigen, de politici die een failliet systeem vertegenwoordigen, en hun intellectuele handlangers die met opgetrokken neus het klootjesvolk besnuffelen.

Deze komedie is zo doorzichtig, en de acteurs tegelijk zo volhardend, dat ze enkel kan eindigen met de luide knal van een ontploffende ballon waaruit allerlei geurtjes opstijgen. Aalst, 19-21 februari, allen daarheen!

David Van Reybroeck

Annelies Verlinden, we moeten eens praten

Een blanke Afrikaan met dubbele stip

Subhas Chandra Bose, vader des vaderlands