Ook dit jaar is er rond de Oscaruitreiking weer ophef over mogelijk institutioneel racisme in Hollywood. Drie succesvolle films van zwarte regisseurs met zwarte acteurs kregen geen enkele nominatie. Terwijl een allerminst gekleurde actrice uit een nauwelijks vertoonde lowbudgetfilm er wel een kreeg.

Actrice Hattie McDaniel, de hulp van Scarlett O’Hara in Gone with the Wind, kreeg in 1940 als eerste African-American een Oscar. De uitreiking vond plaats in een gesegregeerd glamourhotel, en pas na persoonlijk ingrijpen van producent David Selznick mocht McDaniel in de zaal plaatsnemen. Maar wel apart aan een tafeltje achteraf tegen de muur en zonder zwarte familie of vrienden. McDaniel speelde 75 rollen in haar carrière, allemaal als dienstbode of kamermeisje.

Institutioneel racistisch?

Inmiddels is het uitreiken van een Oscar aan een zwarte regisseur of acteur geen rariteit meer. Toch blijft de vraag waarom er relatief weinig in de prijzen vallen. Zowel de nominaties als de winnaars worden gekozen door vakgenoten onder de leden van de Academy of Motion Picture Arts and Sciences. Zijn die bevooroordeeld of is het gekleurde aanbod simpelweg te klein?

Is Hollywood institutioneel racistisch, zoals progressief liberale media beweren? Of weigeren leden van de Academy kwaliteit ondergeschikt te maken aan inclusiviteit? Je kunt er de klok op gelijkzetten dat deze discussie ieder jaar oplaait. In 2023 gebeurde dat zelfs al voor de uitreiking op 12 maart aanstaande. Vooral omdat drie grote Hollywoodproducties met zwarte regisseurs en acteurs geen nominaties kregen voor belangrijke Oscars.

Andrea Riseborough

Er presenteerde zich ook een steen des aanstoots: de onverwachte nominatie van de 41-jarige Andrea Riseborough. Zij is een van Engelands meest getalenteerde actrices van dit moment en allerminst gekleurd. Haar hoofdrol in een nauwelijks vertoonde lowbudgetfilm leverde een nominatie op in de categorie beste actrice, tot algemene verbazing.

De op ware gebeurtenissen gebaseerde film To Leslie is een zogeheten ‘indie’: onafhankelijk van de grote studio’s gemaakt. Riseborough speelt de sterren van de hemel als een alcoholistische alleenstaande moeder uit Texas. Ze wint twee ton in een loterij en weet die er even snel weer doorheen te jagen. De film bracht slechts een grijpstuiver op, maar dat zal na deze geruchtmakende nominatie zeker veranderen. Amazon Prime en Google Movies hebben To Leslie al in hun aanbod opgenomen.

Het knelpunt is hoe Riseborough’s nominatie tot stand kwam. Voor potentiële Oscar-kandidaten wordt veel reclame gemaakt om de leden van de Academy te beïnvloeden, en normaal doen de studio’s dat. Bijvoorbeeld met enorme billboards op Sunset Boulevard en dure reclamespots. Riseborough werd echter genomineerd dankzij de socialemedia-tamtam van een reeks beroemde Hollywoodsterren, zoals Charlize Theron, Demi Moore, Cate Blanchett en Edward Norton. Zij organiseerden vertoningen voor hun mede-Academyleden, omdat ze naar eigen zeggen overdonderd waren door de briljante acteerprestatie van Riseborough.

Vriendjespolitiek en ‘wit privilege’

Riseborough is inmiddels door progressief-liberale media en het niet geringe woke contingent van Hollywood tot symbool van ‘white privilege’ gebombardeerd.

‘Vriendjespolitiek en wit privilege’, krijsten ze in koor. Volgens woke vaandeldrager CNN was Riseborough’s nominatie te danken aan haar ‘belangrijke Witte vrienden’ en dus verkapt racisme jegens zwarte acteurs. (De omroep schrijft op haar website ‘wit’ consequent met een hoofdletter als zij ‘blank’ bedoelt.)

Het is in zekere zin opmerkelijk dat Andrea Riseborough ‘wit privilege’ wordt toegedacht. Zij is geboren en getogen in Newcastle, in het industriële noorden van Engeland. Wie daarvandaan komt, beschouwt men normaal gesproken niet als geprivilegieerd: Newcastle was lang bijna synoniem met armoede. Twee jaar na de oorlog startte er het befaamde ‘Red Spot’-project, om uit te zoeken waar de extreem hoge kindersterfte vandaan kwam. Alle kinderen geboren in de maanden mei en juni van 1947 in Newcastle zouden de rest van hun leven worden gevolgd door de medische en sociale faculteiten van de plaatselijke universiteit. Die zouden onderzoeken waar en hoe het misging, als het misging. Ze kregen een rode sticker op hun dossiers bij de burgerlijke stand, vandaar.

Nigeriaans bevoorrecht

Wie niet zoals Riseborough uit een arbeidersmilieu komt, is Chinonye Chukwu. Chukwu is de Nigeriaans-Amerikaanse regisseuse van de gedoodverfde Oscar-kandidaat Till. Een grote Hollywoodproductie over de lynchpartij in 1955 van de jonge zwarte Emmett Till, waarin zijn moeder de hoofdrol speelt. Na de afgrijselijke moord op haar zoon ontpopte zij zich tot een formidabele burgerrechtenactiviste. De film bracht al 130 miljoen dollar op.

Chukwu is de dochter van twee ingenieurs uit de Nigeriaanse olie-industrie, allebei hoogleraar aan een Amerikaanse universiteit. Zij groeide op in Amerika en zat op de beste filmscholen. Voor haar enthousiast ontvangen film en de door critici toegejuichte hoofdrolspeelster Danielle Deadwyler werd algemeen op Oscars gerekend. Toen er zelfs nog geen nominatie in het vat bleek te zitten, ging Chukwu los over hoe Amerika ‘onbeschaamd witten voortrok’ en hoe de Oscars dit jaar maar weer bewezen dat Hollywood ‘gebukt ging onder een ongeremde haat jegens zwarte vrouwen’.

Kritische rassentheorie in de praktijk

Voor veel commentatoren staat vast dat het nomineren van Andrea Riseborough door academieleden te danken is aan wit privilege. In het woke wereldbeeld staat dat privilege los van rijkdom of sociale klasse, en hangt het maar van één ding af: huidskleur. Ziedaar de kritische rassentheorie in de praktijk.

De Academy ging kondigde zelfs een onderzoek aan om te bepalen of de nominatie niet tegen de regels in tot stand was gekomen. Actrice Christina Ricci, die ooit debuteerde als het bijdehandte dochtertje in The Addams Family, zei in een inmiddels weer verwijderd Instagram-bericht:

‘Is het niet hilarisch dat een verrassende nominatie voor een absoluut briljante acteerprestatie onderzocht moet worden omdat er geen bakken geld zijn gespendeerd om de actrice te promoten? Mogen alleen films en acteurs van studio’s met genoeg geld voor publiciteitscampagnes genomineerd worden? Dat lijkt mij behoorlijk elitair, om niet te zeggen idioot.’

Het onderzoek van de Academy is inmiddels afgesloten zonder de nominatie in te trekken.

Ten koste van zwarte actrices

Een criticus verweet Riseborough die te hebben ‘binnengehaald’ ten koste van zwarte actrices die hem meer verdienden. Zij zouden zich namelijk wel aan ‘de regels van het Oscar-gebeuren’ hebben gehouden. Maar ze faalden omdat ze geen belangrijke Hollywoodsterren in hun vriendenkring hadden. Terwijl ze toch al harder moesten werken, vanwege het institutioneel racisme van Hollywood.

‘Waarom worden zwarte actrices genegeerd die braaf doen wat het systeem van ze verwacht — opdraven voor luxe etentjes, flitsende televisiespotjes en profielen in glossy tijdschriften — terwijl iemand die alles buiten dat systeem om deed, wordt beloond?’, vroeg filmcriticus Robert Daniels zich af in de hyperwoke Los Angeles Times. Luxe etentjes; wat een arme stakkers.

Een fantastische actrice uit een working class-milieu werd gereduceerd tot ‘wit en bevoorrecht’. En eigen initiatief van topacteurs die een goede acteerprestatie wilden belonen in plaats van een publiciteitscampagne, werd de kop ingedrukt, of tenminste verdacht gemaakt.

Hollywood weer in het gareel

De gedachte dringt zich op dat het daarbij niet eens om huidskleur gaat, maar om wie in Hollywood de dienst uitmaakt. Riseborough kreeg de nominatie buiten het systeem om en zonder de diepe zakken van grote studio’s, en dat is blijkbaar niet de bedoeling.

Uiteindelijk is zij het slachtoffer, en niet de zwarte acteurs en regisseurs die de wind en de tijd mee hebben en ongetwijfeld nog wel aan bod komen. De aantijgingen van ‘wit privilege’ lijken vooral in stelling gebracht om Hollywood weer in het gareel te krijgen.

En met succes: ik wed dat Riseborough geen Oscar krijgt dit jaar. Maar ik ga wel kijken.

Edward Norton

Van formalisme en realisme

Herrie rond de Oscars: racisme of rebellie?