Elk jaar Werelddag van het Boek en de Auteursrechten, ingesteld door de UNESCO om het lezen, publiceren en het beschermen van intellectueel eigendom te stimuleren door middel van auteursrecht.

23 april is een symbolische datum voor de wereldliteratuur. Op deze dag – en in hetzelfde jaar 1616 – stierven de Spaanse auteur Miguel de Cervantes Saavedra, de Engelsman William Shakespeare en de Peruaanse schrijver Inca Garcilaso de la Vega. Het is tevens de geboortedag van bekende auteurs zoals de Fransman Maurice Druon, de IJslander Halldór Laxness, de Rus Vladimir Nabokov, de Catalaan Josep Pla en de Colombiaan Manuel Mejía Vallejo.

Fien de la Mar (1898-1965)

1965 Overlijden in Amsterdam van cabaretière en actrice Fien de la Mar (67) als gevolg van een zelfmoordpoging. Ze sprong vijf dagen eerder uit een raam van haar woning aan de Beethovenstraat. Bekende films waarin ze optrad waren onder meer Ik wil gelukkig zijn, De Jantjes, Bleke Bet, Op stap, Klokslag twaalf, Ergens in Nederland. Het De la Mar Theater in Amsterdam was aanvankelijk haar eigen schouwburg, maar werd in 1952 overgenomen door Wim Sonneveld.

vandaag

1949 Nederland annexeert delen van Duitsland als compensatie voor geleden oorlogsschade. Enkele maanden na de Tweede Wereldoorlog vroeg Nederland aan Duitsland een schadevergoeding van 25 miljard gulden. Maar eerder dat jaar is tijdens de Conferentie van Jalta al bepaald dat herstelbetalingen alleen in natura kunnen worden gegeven. Uiteindelijk krijgt Nederland na lang onderhandelen toestemming van de geallieerden om in 69 vierkante kilometer Duits grondgebied aan Nederland toe te voegen.

Na het grensverdrag van 1963 worden vrijwel al deze gebieden aan Duitsland teruggegeven. Zo’n tienduizend Duitsers die in deze gebieden wonen, hebben uiteindelijk veertien jaar lang onder Nederlands bestuur geleefd.

vandaag

1928 Geboorte in Santa Monica (Californië) van de actrice en diplomate Shirley Temple. Ze acteert vanaf haar derde jaar en is de populairste kindactrice aller tijden. Ze wordt bekend door films als Poor little rich girl, Stowaway, Bright eyes, Heidi, Wee Willie Winkie en Fort Apache. Later was ze Amerikaanse ambassadrice in Ghana, Tsjechoslowakije en bij de Verenigde Naties. Ze overlijdt in 2014.

1910 Opening van de Wereldtentoonstelling in Brussel. U leest het goed, de Wereldtentoonstelling van 1958 was niet de eerste in ons land. Voordien was er hier al een Wereldtentoonstelling geweest in 1935 (Brussel), 1913 (Gent), 1910 (Brussel), 1905 (Luik), 1897 (Brussel), 1894 (Antwerpen), 1888 (Brussel) en de allereerste in 1885 te Antwerpen. Een speciaal geval was de wereldtentoonstelling van 1930. Die werd aan België gegund, omwille van het honderdjarig bestaan van de Belgische staat. Maar men kon het niet eens worden over de locatie. Dus werd de Wereldtentoonstelling ‘gesplitst’, een in Antwerpen en tegelijk een in Luik.

Willem Gijssels (1875-1945)

1875 geboorte in Dendermonde van Willem Gijssels, Vlaams dichter, librettist, vertaler en cultuurambtenaar. Neef van Emanuel Hiel, zwager van Herman Teirlinck. Bij de ontvangst van koningin Wilhelmina te Brussel op 27 juli 1911, waarbij nagenoeg alles in het Frans verloopt, laat hij met vrienden van op het Vlaams Huis aan de Grote Markt een spandoek neer met de tekst ‘Spreek uw taal’.

Gijssels schreef honderden gelegenheidsgedichten en cantates, zoals Conscience herdacht, op muziek van August de Boeck (1912), Rodenbach ter ere, muziek van Jef van Hoof (1931). Zijn meest bekende lied is ’t Zijn weiden als wiegende zeeën, in 1912 door Renaat Veremans op muziek gezet. Verder ook het Lied van het Algemeen Nederlandsch Verbond (muziek van Emiel Hullebroeck, 1908) en het Staplied van de Vlaamse Toeristenbond (muziek van Renaat Veremans, 1931), enz. Een straat op de Antwerpse Linkeroever is naar hem genoemd. In 1955 werd zijn graf overgebracht naar het erepark van de begraafplaats Schoonselhof.

1855 De eerste trein puft door de Kempen, van Turnhout naar Kontich.

1616 Overlijden in Madrid van Miguel de Cervantes y Saavedra (68). Hij is een van de belangrijkste Spaanse roman- en toneelschrijvers, vooral bekend door zijn creatie Don Quichot. Cervantes leidt eerst een avontuurlijk leven als soldaat en neemt deel aan de Slag bij Lepanto in 1571, waar hij het gebruik van zijn linkerhand verliest. Op 26 september 1575, bij zijn terugkeer naar Spanje, wordt hij gevangengenomen door Barbarijse zeerovers, en ondanks vier pogingen om te ontsnappen, blijft hij opgesloten in Algiers. In 1580 wordt hij samen met andere Spaanse gevangenen vrijgekocht en keert hij terug naar zijn land. Hij komt er pas tot rust als hij in 1585 debuteert met de herdersroman La Galatea.

Cervantes schrijft een twintigtal toneelwerken, maar zal beroemd worden door zijn roman El Ingenioso Caballero Don Quijote de la Mancha (1605-1616). Het is het verhaal van een dolende ridder, Don Quichot, die het verloren ridderideaal probeert te realiseren, maar daar wegens de snel veranderende verhoudingen in zijn leefwereld niet in slaagt. Zijn metgezel en knecht, Sancho Panza, is een simpel en genot zoekend figuur, prototype van de nuchtere volksmens.

Als taalvernieuwer had Cervantes grote invloed op het Spaans en ook op het Frans. De Spaanse euromunten van 10, 20 en 50 cent tonen zijn beeltenis.

1616 Overlijden in Córdoba (Spanje) van Inca Garcilaso de la Vega (77), Peruaans auteur en historicus. Hij was de buitenechtelijke zoon van de Spaanse edelman en kolonisator Sebastián Garcilaso de la Vega, en de Inca-prinses Isabel Chimpu Ocllo.

Hij is vooral bekend om zijn historisch werk Commentarios reales de los Incas (Koninklijke kronieken van de Inca’s). In 1953 verscheen hiervan een gepopulariseerde Nederlandse bewerking van Mr. W.J. van Balen: Het rijk der Inca’s. Het is een van de belangrijkste bronnen voor de geschiedenis van het Incarijk. Het boek was bedoeld om de vele onjuistheden recht te zetten die Garcilaso de la Vega in de verslagen van Spaanse auteurs aantrof.

1616 Overlijden in Stratford-upon-Avon van William Shakespeare (52), Engelands grootste schrijver en dichter.

Maarten Harpertszoon Tromp (1597-1653)

1598 Geboorte in Brielle (Zuid-Holland) van de vlootvoogd en zeevaarder Maarten Tromp, bijgenaamd ‘Bestevaer’ (grootvader). Nationale held van de oorlogen tegen Spanje en Engeland. Versloeg en vernietigde in 1639 een Spaanse vloot bij Duins, en in 1652 de Engelse vloot van admiraal Robert Blake (1599-1657) in de zeeslag bij Dungeness. Hij werd zelf in 1653 verslagen door de Britten in de zeeslag bij Nieuwpoort. Sneuvelde later dat jaar in de zeeslag bij Ter Heijde, die wel door de Nederlanders werd gewonnen.

1516 In het hertogdom Beieren wordt het Reinheitsgebot voor bier van kracht – de oudste warenwet ter wereld. Het Reinheitsgebot schrijft voor dat bier alleen mag bestaan uit water, gerst en hop zonder toevoegingen. Het is nog steeds van toepassing, in heel Duitsland.

1128 De bevolking van Rijsel (Frans-Vlaanderen) geeft een enthousiast onthaal aan Diederik van den Elzas, concurrent van de Normandiër Willem Clito, en ze erkennen hem als graaf van Vlaanderen.

– 215 Op het Romeinse Capitool wordt een tempel gebouwd, gewijd aan Venus Erycina.

Fien de la Mar

2 maart. Net binnen: Fien de la Mar overleden, Nederlands actrice met bewogen leven

23 april. Historische dag: Reinheitsgebot op bier ingesteld in Beieren.