‘Selon que vous serez puissants ou misérables, les jugements de cour vous rendront blancs ou noirs’, schreef Jean de La Fontaine in Les Animaux malades de la Peste. (‘Afhankelijk van of je machtig of ellendig bent, zullen rechterlijke uitspraken je wit of zwart kleuren.’)

Wie als kind de fabels van La Fontaine moest memoriseren, kent deze woorden ongetwiifeld. Ze zijn legendarisch, maar misschien gaat het gezegde over klassenjustitie dat Jean de La Fontaine in de zeventiende eeuw bezigde om het absolutisme van Lodewijk XIV te hekelen vandaag niet meer helemaal op. Zeker wanneer het om seksuele vergrijpen gaat.

Onschendbaarheid opgeheven

Gelukkig maar. In de VS werd de oppermachtige filmproducer Harvey Weinstein recent veroordeeld tot een zware straf omdat hij decennia lang zijn meest primitieve driften niet kon onderdrukken. De miljardair en pedocrimineel Jeffrey Epstein pleegde zelfmoord in een gevangenis die hij wellicht nooit meer zou verlaten hebben. Een icoon als Bill Cosby verdwijnt normaal voor tien jaar achter de tralies.

Woody Allen is voor veel Amerikanen een pestlijder geworden na beschuldigingen dat hij zijn zevenjarige stiefdochter Dylan Farrow begin jaren negentig zou misbruikt hebben. Kevin Spacey verdween uit beeld. Ook in andere landen rolden koppen. De MeToo-beweging heeft wereldwijd onmiskenbaar iets losgemaakt en seksuele roofdieren met geld en macht moeten vandaag op hun tellen passen. Hun onschendbaarheid werd door de samenleving opgeheven.

Verkrachting van een kind

De discussie die op gang kwam in het MeToo-debat na de reactie van actrice Catherine Deneuve dat de klepel in de andere richting dreigt door te slaan, laat ik hier terzijde. Niet dat ze irrelevant zou zijn, Erik Zemmour schreef ook al, in zijn scherpe en polemische stijl, interessante stukken over het gevaar van een nieuw puritanisme. Maar daar gaat het vandaag niet over. Pedofilie en verkrachting zijn van een andere orde dan het gedrag van gepatenteerde rokkenjagers die hun grenzen niet altijd kennen.

Roman Polanski, van Frans-Poolse afkomst, is een gevierd filmmaker. Vele van zijn films, denk maar aan Rosemary’s Baby, Chinatown, Tess of The Pianist, zijn klassiekers. Zijn talent staat niet ter discussie. Maar Polanski is ook een verkrachter en een pedofiel. In 1977 werd hij in Amerika gearresteerd omdat hij een minderjarig meisje, de 13-jarige Samantha Gailey, gedrogeerd en verkracht had. Hij pleitte schuldig voor een iets minder zware aanklacht, ‘seks zonder toestemming met een minderjarige’, en vluchtte naar Europa nadat hij op borgtocht vrijkwam.

Sindsdien woont de cineast het grootste deel van het jaar in Zwitserland. En maakte hij carrière in Europa. De Amerikaanse justitie vraagt al lang om zijn uitlevering. Enkele jaren geleden zat Polanski een tijdje in een Zwitserse cel toen een onderzoeksrechter in Bern een nieuwe vraag om uitlevering uit de VS op tafel kreeg. Tevergeefs. Polanski kwam weer vrij en bleef de lieveling van een groot deel van de Europese culturele en intellectuele microkosmos. Ik ga ze hier niet allemaal opsommen, de Cohn-Bendits en de Henri-Lévy’s die voor hem in de bres sprongen.

Hardleerse linkse fanclub

Actrice Adèle Haenel, en met haar vele anderen, moest naar adem snakken toen de jury van de Césars — zeg maar de jaarlijkse Franse Oscaruitreiking — vrijdag de trofee van ‘beste cineast’ toekende aan Roman Polanski (in absentia) voor zijn film J’accuse. Die gaat over de Dreyfus-affaire in Frankrijk op het einde van de negentiende eeuw. Een boeiend thema, en er bestaan bij mijn weten niet veel films over de onschuldig veroordeelde joodse kapitein Alfred Dreyfus. Die werd omwille van de raison d’Etat naar Duivelseiland gedeporteerd. Dreyfus kwam pas vrij nadat schrijver Emile Zola met zijn artikel J’accuse in de krant L’Aurore durfde schrijven dat Dreyfus slachtoffer was van een opzettelijke gerechtelijke dwaling. Het woord ‘intellectuel’ is toen ontstaan.

Maar Roman Polanski is geen slachtoffer van een gerechtelijke dwaling. Hij is schuldig en heeft destijds zelfs bekend schuldig te zijn. Bovendien kwamen er de laatste jaren nog heel wat nieuwe aanklachten bij. In 2010 betichtte de Britse actrice Charlotte Lewis Polanski ervan haar in 1983 misbruikt te hebben. Ze was toen zestien. Later uitten nog andere vrouwen gedetailleerde en gelijkaardige beschuldigingen aan het adres van de cineast. Op zijn kleine, hardleerse linkse fanclub na is Polanski sindsdien bij vele normaal denkende mensen in ongenade gevallen. Vandaar de verbijsterde reacties vorige vrijdag, toen de jury, alsof ze een middenvinger naar zijn slachtoffers opstak, de prijs van ‘meilleur réalisateur’ aan Polanski toekende. Die was, zoals ik al schreef, wijselijk niet naar de ceremonie gekomen.

‘Leve de pedofilie’

Ook Polanski, vandaag een stuk in de tachtig, mogen we gerust een seksueel roofdier noemen. Toen de jury haar beslissing om hem te lauweren bekend maakte, verliet Adèle Haenel uit protest en met veel kabaal de zaal. Ze was niet de enige. Ook de cineaste Céline Sciamma en een andere actrice, Noémie Merlant, gevolgd door een deel van het publiek, keerden het podium de rug toe. ’Een schande!’, klonk het. En Adèle Haenel formuleerde het nog bitsiger voor de camera’s buiten aan de Salle Pléyel waar de ceremonie plaatsvond: ‘Leve de pedofilie! Bravo voor de pedofilie’, haalde ze schamper uit.

Adèle Haenel heeft gelijk. Ze heeft overschot van gelijk en voor een keer moeten we ook een minister van Macron een pluim geven, want minister van Cultuur Franck Riester reageerde op zijn beurt scherp: ‘Met deze César-prijs is het probleem dat we niet alleen het werk vieren, maar ook de man erachter’, liet hij optekenen, eraan toevoegende dat de zich opstapelende beschuldigingen aan het adres van Polanski de jury toch beter twee keer hadden moeten doen nadenken. Sinds november loopt er een nieuw onderzoek naar Polanski na een aanklacht wegens verkrachting door de Franse Valentine Monnier. Riester heeft dus een punt als hij stelt dat er nagedacht moet worden of de uitreiking van de Césars in de toekomst nog wel op dezelfde manier kan worden georganiseerd.

Twee maten en gewichten

Want naar deze hoogmissen van de Franse bobo’s vloeien heel wat publieke subsidies. Waarom zou Roman Polanski anders moeten behandeld worden dan bijvoorbeeld de pedofiele schrijver Gabriel Matzneff, die nog niet zo lang geleden van zijn voetstuk viel? Matzneff zal zich wellicht voor de rechtbank moeten verantwoorden, nu door het boek van een van zijn slachtoffers bekend is geraakt hoe deze gevierde auteur zich jarenlang ongestraft aan minderjarigen kon vergrijpen.

Matzneff en Polanski zijn beiden ongeveer even oud. Toch nog twee maten en gewichten? Waarom wordt Matzneff een paria die wellicht de sociale uitkering zal verliezen waar hij als auteur in financiële moeilijkheden van geniet en hijst een deel van de Parijse jetset Polanski nog steeds op het podium? Zou het kunnen dat de woorden van Jean de La Fontaine misschien toch nog actueel zijn?

Franck Riester

Franse gemeenteraadsverkiezingen in de schaduw van het coronavirus

‘Bravo voor de pedofilie!’