Sommige dansvoorstellingen zijn niet stuk te krijgen. En zeker niet als ze uit handen komen van een voortreffelijke tuinman. Terecht is een oude ruiker door het NTG weer op de kast gezet. De bloemen zijn lichtelijk verwelkt, sommige verdroogd, maar het geheel straalt nog altijd superbe schoonheid uit.

Expressie in vier dimensies

Een scenario, evenmin als een choreografie, moet je in Gardenia – zo heet de voorstelling -, niet zoeken. Het is eerder een expressie, uitgerokken in vier dimensies. In het theater heb je er namelijk één meer dan in het dagelijks leven, de verbeelding. Daarin krijgt alles een betekenis die boven de realiteit uitstijgt. Hoe verfijnder het gebeurt, hoe dieper de vierde dimensie doordringt in het gemoed van de toeschouwer.

En daar is de tuinman van Gardenia, volgens de burgerlijke stand van Gent Alain Platel, bijgestaan door vormgever Frank Van Laecke, ten volle in geslaagd. Centrale aandacht gaat naar Vanessa Van Durme, al mag haar aandeel niet een hoofdrol genoemd worden De hoofdrol is het geheel van de acht acteurs. De wisselwerking onder elkaar van dans en zang, van uitgepuurde elegantie en mysterieuze gevoelens maakt het succes uit van deze productie.

Achterliggend verhaal

De basis voor Gardenia is de film YO soy asi [Zo ben ik] van Sonia Herman Dolz uit 2000. Het is geen speelfilm, eerder een documentaire over mensen die van hun zelf gekozen levensstijl een kunst hebben gemaakt. Achterliggend verhaal is de teloorgang van een Barcelonese nachtclub waar oude travestieten het publiek vermaken met smartlappen over misgelopen relaties.

De eerste versie van het duo Platel/Van Laecke, tien jaar geleden geboren, is hernomen met dezelfde spelers [op één na, Andrea De Laet, wegens overlijden]. Ze zijn intussen tien jaar ouder geworden. In tegenstelling tot wat men zou kunnen vermoeden heeft de productie geen slijtage opgelopen. Integendeel. Ze is sterker, gevoeliger geworden. Wat zich voor het oog van de toeschouwer afspeelt, is een expressie van mensen die hun waardigheid tot kunst hebben verheven en dat ook willen tonen. Ze brengen geen show, maar ontbloten hun persoonlijke en gemeenschappelijke gevoelens.

Penelope & Odysseus

De nieuwe versie heeft een lichtelijk andere naam gekregen: Gardenia 10 years later. Door het tijdsverloop is ze heel anders van toon, en toch een duidelijke navolging. Is het omdat Alain Platel wilde wijzen hoe een relatie stand kan houden, ondanks een decennium stilte en afwezigheid? Nog tijdens de voorstelling kwam Penelope tevoorschijn. Zij bleef twintig jaar wachten op Odysseus, zonder één keer ontrouw te zijn geweest. Zij bedroog niet haar man maar haar aanbidders, door een doodskleed te weven. Als dat klaar is, zal zij een beslissing nemen. Maar ’s nachts haalt ze de draden weer uit die ze overdag heeft geweven.

Eenzelfde sfeer komt opdagen bij wie de eerste en de tweede versie gezien heeft. De groei van de liefde van de spelers voor elkaar heeft in de tussentijd geen schade opgelopen. Gesteld mag worden dat de verstandhouding, de liefde voor elkaar, voor de productie er alleen mar diepgaander op is geworden.

Transformatie voor verdere evolutie

De groei valt des te sterker op door de veroudering van de spelers niet weg te moffelen, maar ze een aandeel te geven in de tweede versie. Alain Platel moet daar grondig over nagedacht hebben. Zijn worsteling heeft hij verwerkt in het tweede deel van de voorstelling. Een jonge man [= Alain Platel] is verwikkeld in een tweegevecht met een travestiet. Het zou mij niet verbazen dat het duel een beeldende transformatie is over de verdere evolutie van de voorstelling.

Hoe af te ronden? Om het even hoe het biologische geslacht te laten huwen met de psychische ingesteldheid van een man of vrouw. Dat aanvaardbaar te maken voor de mens die in een man geen vrouw ziet of omgekeerd. In de oorspronkelijke versie was het al te zien. In de tweede versie heeft het weelderigere contouren gekregen.

Het recht van de toeschouwer

Gardenia heeft de tand des tijds dus doorstaan. En zoals bij de eerste versie is het voor de tweede versie moeilijk een analytische beschouwing te schrijven, zoals dat trouwens het geval is voor alle producties van Alain Platel. Theatraal vertelt hij wat hij voelt, zonder het achterste van zijn tong te laten zien. Dat laat hij over aan de toeschouwer. Hij heeft het recht een mening te vormen, ja, haast de plicht, zijn eigen verhaal te puren uit de voorstelling.

Een voorstelling is een voorstelling van één iemand voor ontelbaar veel individuen. Zoals iedereen het recht heeft zichzelf te zien, niet zoals hij is, maar zoals hij denkt te zijn. Net zoals iedereen het recht heeft in de maan de zon te zien en in de zon de maan.

Frank Van Laecke

GARDENIA 10 years later

Het Kwartet

Campagnefilmpjes