‎’Vandaag, deze januaridag, wil ik dit met mijn hele ziel: Amerika samenbrengen. Onze mensen verenigen. En onze natie verenigen.’ Deze woorden sprak Joe Biden tijdens zijn eerste toespraak als president van de Verenigde Staten.

Twee weken eerder was een meute Trump-loyalisten het federale parlementsgebouw binnengedrongen en had ze heel wat schade aangericht. Volksvertegenwoordigers moesten vluchten of zich barricaderen. De aanval op de ‘Tempel van de Democratie’ volgde op een maandenlange desinformatiecampagne van Team Trump gericht op het ondermijnen van het geloof in de integriteit van de stembusgang.

Dodelijk

De bestorming van het Capitool was een zwarte pagina in de geschiedenis van de Verenigde Staten. Dat miljoenen Amerikanen dermate weinig vertrouwen hebben in het verkiezingsproces dat ze ervan uitgaan dat het verlies van ‘hun kandidaat’ enkel het gevolg kan zijn van fraude, is een op termijn dodelijk vaststelling. Het is een symptoom van de diep verdeelde aard van het Amerikaans experiment en de soms parallelle werelden waarin burgers van hetzelfde land leven.

Biden had de weinig benijdenswaardige taak om een gepolariseerde natie, waarvan een substantiële minderheid van de populatie dacht dat hij niet wettig verkozen was, opnieuw bij elkaar te brengen. In een land van meer dan driehonderddertig miljoen inwoners met een gefragmenteerd nieuwslandschap en een enorme ideologische diversiteit feitelijk onbegonnen werk.

Assimilatie

Dat betekent evenwel niet dat een president, zowel in zijn rol als beleidsmaker als Communicator-in-Chief, de situatie niet kan verbeteren of verslechteren. Bidens eerste ambtsjaar wordt, helaas, gekenmerkt door een verdere afbraak van politiek-sociale normen die ooit het publiek debat beheersten. En dat heeft heel wat te maken met de manier waarop de zesenveertigste president de door hem gewenste ‘vereniging’ of ‘eenheid’ (unity) nastreeft.

In een federale republiek als de Verenigde Staten kan eenheid op twee manieren worden bekomen. Ten eerste kan erkend worden dat het land te groot en te divers is om op een coherente manier bestuurd te worden vanuit de federale hoofdstad. Gemeenten, steden en staten (states) worden vrijgelaten om hun eigen koers uit te stippelen. De federale overheid overziet enkele basisdiensten zoals landsverdediging, buitenlandse handel en monetair beleid, maar iedere staat behoudt een zeer ruime residuaire bevoegdheid. Met andere woorden: New York blijft New York, en Texas blijft Texas. Eenheid in diversiteit.

Eenheid kan ook worden bekomen door één bepaalde visie op samenleven op te dringen aan groepen die er andere ideeën op nahouden. Dus door vanuit Washington D.C. het dagelijks leven van iedere staatsburger te ‘micro-managen’. Deze versie van ‘eenheid’ sluit aan bij het progressieve geloof in de maakbaarheid van mens en maatschappij die niet aan enige restrictie onderworpen is. Dat bij het nastreven van dit soort eenheid heel wat Amerikanen zich moeten conformeren aan de dictaten van een afstandelijke federale overheid, is daarbij slechts een detail. Eenheid door assimilatie.

Subsidiariteit

President Biden koos voor deze tweede versie van ‘eenheid’. Voor politici met een progressief (progressive) profiel is het immers onvoldoende dat enkel linkse staten links besturen. Louisiana, Florida en Texas moeten en zullen eenzelfde beleid voeren als New Jersey, Californië en New York. En met ‘eenzelfde beleid’ bedoelen deze beleidsmakers uiteraard dat deze eerste groep meer moet lijken op deze laatste. Van een compromis, laat staan een omgekeerde beweging, is geen sprake.

Voorbeelden zijn legio. Zo is er het vaccinatiebeleid van de regering-Biden, in het bijzonder de vaccinatie- of testverplichting voor werknemers van ondernemingen met meer dan honderd werknemers. Dit vax mandate, opgelegd door obscuur federaal agentschap, annuleerde lokale wetgeving die, bijvoorbeeld, stelde dat werkgevers niet mochten discrimineren op basis van vaccinatiestatus. Vaccinatieverplichtingen kennen bijval in progressieve kuststaten, maar zijn enorm onpopulair in staten met een conservatieve of libertaire onderstroom.

Ondertussen besloot het Hooggerechtshof (Supreme Court) dat de federale uitvoerende macht niet bevoegd is om dergelijke regels uit te vaardigen. Bij gebrek aan (grond)wettelijke machtiging komt het immers aan de verschillende gemeenten, steden en staten toe om een gepast vaccinatiebeleid uit te werken. Subsidiariteit is een van de belangrijkste principes waarop de Amerikaanse republiek gestoeld werd. Het is ook het principe waar progressieve politici die deel uitmaken van de federale overheid — in het bijzonder de federale bureaucratie — zich het minst van aantrekken.

Kiesrecht

Subsidiariteit speelt ook bij de organisatie van de federale verkiezingen. Op enkele beperkte (maar belangrijke) bepalingen in de federale grondwet en burgerrechtenwetgeving na, zijn de verschillende staten vrij om verkiezingen naar eigen goeddunken te organiseren. Zo staan sommige staten toe dat per post gestemd wordt (vote by mail) en andere niet. Sommige staten staan toe dat kiezers dagen, tot zelfs weken, op voorhand kunnen gaan stemmen (early voting), al dan niet mits voorlegging van een geldig excuus.

Ook zijn er verschillen tussen de staten met betrekking tot het identiteitsbewijs dat een kiezer in spe moet voorleggen wanneer hij aan de stembus opdaagt (Voter ID requirement). Zo vereisen sommige staten een werkelijke identiteitskaart of minstens een rijbewijs, uitgegeven door de staat. In andere staten volstaat het om, bijvoorbeeld, een energiefactuur voor te leggen die domicilie bewijst.

Racismekaart

In sommige, door de Republikeinse Partij gedomineerde staten wordt wetgeving aangenomen die het uitbrengen van een stem bemoeilijkt. Voorstanders van de nieuwe regels menen dat ze de integriteit van de verkiezingen garanderen, onder meer door fraude te minimaliseren.

Tegenstanders zien in de nieuwe wetten een frontale aanval op het kiesrecht, in het bijzonder dat van Afro-Amerikanen. Democraten als Joe Biden trokken inderdaad zonder aarzelen de racismekaart om zwarte Amerikanen te overtuigen dat de nieuwe wetten hen in het bijzonder viseren. Dat is opmerkelijk, want los van de vraag of de afweging gemaakt door de Republikeinse parlementen de juiste is, zijn er geen aanwijzingen dat hun motieven racistisch van aard zijn.

Dat verhindert de president echter niet om de voorstanders van de nieuwe kieswetgeving op één lijn te zetten met figuren als George Wallace, Bull Connor en Jefferson Davis. Drie beruchte voorstanders van segregatie en, in het geval van Davis, slavernij. Weinig onderwerpen kunnen de polarisatie in de VS zo op de spits drijven als (vermeend) racisme. Niet abnormaal, gelet op de Amerikaanse wordingsgeschiedenis. Maar dat de president zo achteloos verkondigt dat zijn politieke tegenstanders zich schuldig maakten aan de ultieme zonde in de Amerikaanse politiek, belooft niet veel goeds voor de door de president gewenste (?) ‘eenheid’.

Federale overname

Ook Bidens ‘oplossing’ voor het ‘probleem’, een federale overname van lokale verkiezingsprocessen, lijkt de samenleving scherp te verdelen. Staten met striktere kieswetgeving zouden onder het wetsvoorstel gedwongen worden hun bestaande regels te versoepelen. Ook zou de federale overheid een vetorecht krijgen over nieuwe, door lokale wetgevers aangenomen uitoefenmodaliteiten van het kiesrecht.

Deze federale kieswet is een klassiek staaltje ‘eenheid door assimilatie’. Terwijl Republikeinen de subsidiariteit bepleiten (‘iedere staat kiest zijn eigen procedures’), willen Democraten een ‘one size fits all’-model. Het doet de populariteit van de ‘eenheidspresident’ geen goed. Maar Biden lijkt het pad van de meeste weerstand te willen bewandelen in zijn eenwordingsmissie. Dat hij het land verder dreigt te splijten, neemt hij er klaarblijkelijk bij.

George Wallace

Wat nu?

1 januari. Historische dag: nieuwe spelling afgeklopt in Vlaanderen

Joe Biden: eenheid door assimilatie