De onderscheidingen van het Légion d’honneur worden jaarlijks uitgereikt aan mensen die iets voor Frankrijk hebben betekend, niet noodzakelijk Fransen. Wat Bob Dylan bijvoorbeeld voor Frankrijk deed, behalve aardige muziek maken, is niet duidelijk, maar ook hij werd in 2013 opgenomen in het erelegioen. Eén jaar later dan gepland, omdat de grootkanselier van de orde – een gepensioneerde generaal – hem aanvankelijk onwaardig had bevonden.

Uiteindelijk ligt de beslissing bij de president.

Macron decoreerde vorig jaar Elton John, wiens enige verdienste voor Frankrijk bij mijn weten de aankoop was van een dure villa aan de Azurenkust. Dat de zanger eerder op een podium had gezegd zich te schamen Engelsman te zijn, vanwege de brexit, zou voor deze president wel eens de doorslag kunnen hebben gegeven.

‘Liever niet, cher ami’

Aan Léo Ferré, een befaamde zanger van eigen bodem, is de onderscheiding niet eens aangeboden, waarschijnlijk omdat hij er in een chanson als volgt over had gezongen: ‘…dat ongelukkige lint, rood als de schaamte…’ Schrijfster Georges Sand werd wel ooit door een minister gepolst of ze ervoor voelde tot het erelegioen toe te treden, hetgeen haar destijds verplicht zou hebben bij officiële gelegenheden een rode sjerp te dragen. Daar had ze geen zin in: ‘Liever niet, cher ami,’ antwoordde ze. ‘Ik heb geen zin er als een vieille cantinière – een oude kantinejuffrouw – bij te gaan lopen…’

Veel beroemde Fransen kregen, net als Ferré, het Légion d’honneur nooit aangeboden, omdat ook bij hen de kans reëel werd geacht dat ze zouden weigeren: Camus, Sartre en andere schrijvers, maar ook sterren als Catherine Deneuve en Brigitte Bardot.

De onderscheiding werd en wordt regelmatig aan de verkeerde uitgedeeld, van Franco, Mussolini en Ceaușescu, via Lance Armstrong en Harvey Weinstein – die de enige Franse Oscarwinnaar produceerde – tot Bachar Al-Assad. Terugvragen bleek vaak niet eenvoudig, alleen laatstgenoemde was zo vriendelijk uit zichzelf de medaille terug te sturen, maar niet voor hij was gebombardeerd door Frankrijk.

Om grote donateurs binnen te halen

President Macron lijkt het Légion d’honneur te gebruiken om mensen te belonen die niet zozeer Frankrijk als wel hemzelf diensten hebben bewezen. Fransen kijken daar nauwelijks van op, het past in hun cultuur, maar afgelopen 1 januari vielen de laureaten van de president slechter dan anders.

Er waren nogal wat bankiers bij, zoals Grégoire Chertok, hoog op de ladder bij Rothschild, waar Macron zelf werkte voor hij de politiek inging. Chertok was zijn directe chef en had hem daar binnengehaald. Ook Christian Dargnat, een oud-directeur van BNP Paribas, viel in de prijzen. Hij werkt sinds 2016 voor Macron. Eerst om grote donateurs binnen te halen voor diens verkiezingscampagne, nadien om dat te doen voor Macron’s partij, La République en Marche.

Naar Franse maatstaven allemaal nog niet zo’n ramp, maar dat ook de Franse filiaalhouder van het Amerikaanse BlackRock, het grootste investeringsfonds ter wereld, officier werd in het Légion, een zekere Jean-François Cirelli, deed wenkbrauwen fronsen.

Het is een publiek geheim dat de top van BlackRock al jaren met Macron en zijn ministers beraadslaagt over de rol die het fonds kan spelen bij het toekomstige beheer van de Franse pensioengelden. Frankrijk kent nauwelijks pensioenfondsen, en zeker geen grote zoals Nederland en Amerika. Het opzetten daarvan is een speerpunt van Macrons voorgenomen pensioenhervormingen. Pensioengelden worden nu min of meer rechtstreeks opgehoest uit de afdrachten van werknemers: de zogenaamde retraite par répartition, pensioen door herverdeling. Er bestaan nauwelijks reserves en het geld van premies wordt niet aan het werk gezet.

Genoeg is om de Fransen gek te krijgen

Hoge inkomens dragen het meeste bij, dat is het solidariteitsbeginsel, maar daar wil Macron vanaf. Zoals hij ook vermogensbelasting afschafte, en belasting op onroerend goed afbouwt. Om de schijn hoog te houden laat hij extra belasting heffen op grote jachten en dure auto’s, maar dat levert in de praktijk niks op. De forse belasting op miljoenenjachten bijvoorbeeld, heeft maar een paar ton opgebracht. Zulke jachten heeft niemand op papier in bezit, ze zijn altijd in een bedrijf ondergebracht.

Wie de Fransen een beetje kent, weet dat alleen al het idee van Amerikaanse financiers die speculeren met Franse pensioengelden genoeg is om ze gek te krijgen. Dat iemand van BlackRock middenin de crisis rond pensioenhervormingen deze hoge onderscheiding ontvangt, lijkt dan ook arrogant en ongevoelig van Macron. Volgens de laureaat zelf is het natuurlijk puur toeval, en minister van Economie Bruno Lemaire beaamt dat: ‘Men fantaseert’, zei hij journalisten, ‘BlackRock is een financieringsmaatschappij en doet niet aan pensioenen. Wie dat niet gelooft is een complotdenker.’

Tegen de rijken tekeer gaan

De Franse woordvoerster van BlackRock noemt in diezelfde video pensioenfondsen die haar bedrijf beheert, zoals dat van brandweerlieden in de staat New York. Lemaire is daarmee de zoveelste minister van Macron die schaamteloos staat te liegen tegen de pers.

Twee ridders in het Légion d’honneur die hun onderscheiding zeker niet aan president Macron hebben te danken, zijn Monique en Michel Pinçon-Charlot, bekende sociologen, inmiddels gepensioneerd. Het echtpaar schreef een stapel boeken, waarin ze steevast tegen de rijken tekeer gaan, zoals La violence des riches. De kritiek op hun werk liegt er niet om. Hun boekje over Macron, Le Président des ultra-riches, werd door Le Monde afgedaan als ‘totaal onwetenschappelijk’. Acht jaar eerder schreven ze al Le Président des riches, over Sarkozy.

Deze overtuigde communisten waren lange tijd hoofd onderzoek van het Centre national de la recherche scientifique (CNRS), een prestigieus nationaal wetenschappelijke onderzoeksinstituut, en vooral Monique is nog altijd een geliefde gast in talkshows op televisie. Het echtpaar leeft in de vaste en weinig wetenschappelijke overtuiging dat de wereld gedomineerd wordt door een rijke klasse – het ultieme kwaad – die de veel grotere groep van arbeiders in een wurggreep houdt. Zulke ideeën zijn redelijk frequent in Frankrijk, en dat ‘wetenschappers’ met dit soort radicale en vooral gammele overtuigingen op tv enorm serieus worden genomen, is ook al heel Frans.

De kluizen van de beaux quartiers

Onlangs sprak het sociologen-echtpaar een congres toe van spoorwegarbeiders in Amiens. Een paar zinnen uit hun boodschap aan de stakende cheminots:

‘Hier in Amiens – de geboorteplaats van Emmanuel Macron – stond de wieg van een kapitalistische oligarchie die aast op uw collectieve sociale premies, vooral op het geld bestemd voor pensioenen. Ze wil het oude op solidariteit gebaseerde systeem afbreken voor een nieuw en voor iedereen riskant systeem, behalve voor financiers en speculanten, die er grote winsten uit zullen slepen. De kluizen van de beaux quartiers zullen uit hun voegen barsten. (…) We moeten strijd leveren tegen de ontmenselijking, in gang gezet door kapitalistische parasieten, die hun geld verdienen met het uitbuiten van arbeiders (…) Om de armen tegen elkaar op te zetten, voeren de tien miljardairs die 90% van de media in handen hebben een propagandaoorlog, om het publiek te laten geloven in het fabeltje dat rijken weldoeners zijn. Dank dat u weerstand biedt tegen deze pensioenhervormingen, die niets minder zijn dan een misdaad tegen de menselijkheid…’

Het mag allemaal wat gechargeerd klinken, maar is uiteindelijk niet veel meer dan een herformulering van hoe veel cheminots en vooral hun communistische vakbonden er toch al over denken…
De Assemblée is zojuist begonnen aan de behandeling van het nieuwe pensioenplan, een gelopen race vanwege de ruime meerderheid die Macrons partij in het parlement heeft. Maar de stakers geven nog lang niet op. De totaal onverzettelijke houding die de president in zijn nieuwjaarstoespraak aan de dag legde, hielp de zaak zeker niet verder.

De steun voor de stakers kalft af

In die toespraak zei hij ook te willen vechten tegen mensen die Frankrijk ‘verdelen’ – waarmee hij iedereen bedoelt ter rechterzijde van zijn eigen partij. Zelf doet hij niks anders, vindt zo ongeveer de hele oppositie, links en rechts. De tactiek van Macron lijkt erop gericht de overlast door de stakingen zo hoog te laten oplopen dat het publiek uiteindelijk zijn kant zal kiezen. Volgens de peilingen staat een meerderheid nog altijd achter de stakers, al kalft de steun af. De president stond in zijn toespraak geen seconde stil bij de overlast voor het publiek. Al had hij maar iets gezegd als: ‘Het spijt me dat u met de feestdagen uw familie of naasten niet kon bezoeken,’ of: ‘Ik leef met u mee dat u al een maand niet normaal naar uw werk kunt komen’. Hij zou er veel beter voor hebben gestaan in de peilingen.

De vraag is wat de broodnodige hervormingen er sneller doorheen krijgt: meer populariteit of meer onverzettelijkheid? Macron kent het verschil niet meer, dat werd pijnlijk duidelijk bij de laatste 14-juli viering, toen hij omringd door het halve Franse leger in een open auto over de Champs-Elysées reed, zwaaiend naar een publiek dat hem uitfloot…

De prijs voor de meest stijlvolle afwijzing van het Légion d’honneur gaat naar de befaamde linkse econoom Thomas Piketty, een groot voorstander van herverdeling van de welvaart. In 2015 bedankte hij president Hollande voor de eer, met de woorden: ‘Het is niet aan de overheid om te beslissen wie eerbaar is.’ Macron zou Piketty never ever hebben genomineerd. Gelukkig maar, zo’n afwijzing zou voor deze president een ondraaglijke krenking zijn geweest…

Georges Sand

Boeken die troost brengen

De Franse pensioenhervormingen: noodzaak of misdaad tegen de menselijkheid?