2004 Op dinsdagmorgen 2 november 2004 rond kwart voor negen fietst regisseur en scenarist Theo van Gogh (47) door de Linnaeusstraat in Amsterdam. Hij wordt door de 26-jarige Mohammed Bouyeri, ook op de fiets, met een HS2000-pistool beschoten.

Van Gogh wordt getroffen en valt op het fietspad op de grond, waarna Bouyeri naar zijn slachtoffer toeloopt en nog meerdere keren op hem schiet. In totaal wordt Van Gogh door acht kogels getroffen. Daarna snijdt Mohammed Bouyeri hem met een groot mes de keel over en steekt hij het mes tot aan de ruggengraat in de borstkas van Van Gogh, die ter plekke overlijdt. Met een kleiner fileermes steekt Bouyeri een brief met een aan Ayaan Hirsi Ali gerichte doodsbedreiging op het lichaam van Theo van Gogh.

Mohammed Bouyeri wordt in 2005 door de rechtbank in Amsterdam wegens de moord op de Theo van Gogh (1957-2004) veroordeeld tot levenslange gevangenisstraf. De dader verklaart te hebben gehandeld uit islamitische geloofsovertuiging.

1964 Overlijden in Mechelen van Piet Bessem (72), Vlaams-nationaal jurist en bestuurder van het VEV. Soldaat aan het IJzerfront tijdens de Eerste Wereldoorlog, krijgsgevangen genomen en overgebracht naar Göttingen. Hij behoort er tot de harde activistische kern en wordt daarvoor in 1918 bij verstek veroordeeld. Bessem blijft in Duitsland en wordt aan de universiteit van Göttingen doctor in de rechten en de politieke wetenschappen. Terug in Vlaanderen treedt hij in dienst van het Vlaams Economisch Verbond (VEV). Van 1935 tot 1945 is hij de dynamische algemeen secretaris van het VEV die het ledenaantal van het VEV sterk doet stijgen.

Bessem wordt tevens lid van het Departement Inhoud (een beleidsvoorbereidende cel) van het Vlaams Nationaal Verbond (VNV). Na de bevrijding wordt tegen de leiding van het VEV, waaronder Piet Bessem, een gerechtelijk onderzoek ingesteld, maar dat eindigt met een buitenvervolgingstelling. Toch wordt Piet Bessem in 1945 door het VEV ontslagen, met uitbetaling van een opzegvergoeding.

George Bernard Shaw (1856-1950)

1950 Overlijden van de Ierse toneelschrijver George Bernard Shaw in het Engelse Ayot St Lawrence. Zijn meest bekende toneelwerk, Pygmalion uit 1913, gaat in een door Shaw verzorgde Duitse versie in première in het Hofburg Theater in Wenen. In 1956 wordt het aangepast tot een musical die wereldbekendheid krijgt: My Fair Lady.

Shaw was socialist en verdedigt doorlopend de Sovjet-Unie, Stalin inbegrepen. Op religieus vlak eerder pantheïst, verder vegetariër en tegenstander van dierproeven. In november 1914 verzet hij zich tegen de beslissing van de Britse regering om in de oorlog tegen Duitsland te stappen. In 1925 ontvangt Shaw de Nobelprijs voor literatuur. Hij aanvaardt die, maar weigert het aanzienlijke prijsgeld dat eraan verbonden is.

1935 Rex, de beweging van Léon Degrelle, maakt zich los van de katholieke partij en wordt een zelfstandige politieke formatie die vanaf 1936 aan de verkiezingen zal deelnemen.

1918 De Franse premier Georges Clemenceau (1847-1921) ondertekent een ministerieel besluit tot oprichting van sorteercommissies (‘commissions de triage’), belast met het identificeren van de inwoners van Elzas-Lotharingen met ‘Duitse sympathieën’ of autonomistische gezindheid. De commissies zullen de uitwijzing naar Duitsland van 115 915 mensen verordenen. Bij de meesten van hen worden ook al hun eigendommen in beslag genomen.

1917 Dag van de Balfour-declaratie, waarmee de Britse regering haar ‘sympathie voor de zionistische aspiraties’ uit en de plannen voor Joodse vestiging in Palestina steunt. Er mag echter geen afbreuk worden gedaan aan de rechten van de Palestijnse bewoners. Zie Vandaag van 2 november 2021.

E.du Perron (1899-1940)

1899 Geboorte van de Nederlandse auteur Charles Edgar du Perron (meestal aangeduid als E. du Perron) in het dorp Kampung Melayu, vroeger Meester Cornelis (West-Java). In 1932 richt hij samen met Menno ter Braak en Maurice Roelants het blad Forum op (1932), het belangrijkste literaire tijdschrift in de Nederlanden tussen de twee wereldoorlogen. Zijn hoofdwerk Het Land van Herkomst (1935) geldt nog steeds als een van de beste Nederlandse romans ooit en is een genadeloze kritiek op de kleinburgerlijke, hypocriete moraal van zijn land- en tijdgenoten. Du Perron overlijdt aan een hartaanval, vrijwel tezelfdertijd als zijn vriend Ter Braak, kort nadat op de radio de overgave van Nederland voor de Duitse inval wordt omgeroepen. De non-conformist Du Perron behoort met Hendrik Marsman en Menno ter Braak tot de literaire periferie van de Conservatieve Revolutie (Armin Mohler).

1890 Geboorte te Pamel (Vlaams-Brabant) van Hendrik Borginon, Vlaams-nationaal politicus en advocaat. Meer over hem op Vandaag van 2 november 2021.

Georges Sorel (1847-1922)

1847 Geboorte in Cherbourg (Normandië) van Georges Sorel, Frans filosoof, theoreticus van het revolutionair syndicalisme en belangrijk denker van de Conservatieve Revolutie (Armin Mohler). Tegenwoordig kent men van hem nog alleen zijn werk Réflexions sur la violence (1908) en vergeet men zijn twee andere, belangrijke werken uit datzelfde jaar Les Illusions du progrès en La Décomposition du marxisme (De ontbinding van het marxisme). Beroepshalve was Sorel hoofdingenieur bij het bij het Ministerie van Openbare Werken. Hij overlijdt in 1922 op de leeftijd van 73.

1827 Geboorte in Berlijn van de Duitse oriëntalist, filoloog en politicoloog Paul Anton Bötticher, beter bekend als Paul de Lagarde. Hij wordt in 1869 benoemd tot hoogleraar Oosterse Talen aan de universiteit van Göttingen. Publiceert talrijke werken over Semitische talen. Bezieler van de nationalistische en völkische stroming (Deutsche Schriften, 1878-1881), die pleit voor een ‘Duits christendom’ dat in wezen gebaseerd is op de ‘ziel’.

Standbeeld van Mathilde van Vlaanderen in de Jardin du Luxembourg in Parijs (Carle Elshoecht – 1855)

1083 Overlijden in Caen (Normandië) van Mathilde van Vlaanderen (52), dochter van Boudewijn V van Vlaanderen en de Franse prinses Adela. Als echtgenote van Willem de Veroveraar was ze hertogin van Normandië en koningin van Engeland. Ze verstonden elkaar uitstekend en deelden de politieke macht. Ze hadden samen negen kinderen, vier jongens en vijf meisjes.

Mathilde vond haar laatste rustplaats in de door haar gestichte Abbaye aux Dames te Caen. Haar met een standbeeld gedecoreerde praalgraf is in 1562 vernield door protestanten. Nadat het stoffelijk overschot was teruggeplaatst, werd in 1707 een nieuwe tombe opgericht. Maar die werd op haar beurt vernield door Franse revolutionairen. De inhoud van het graf werd onderzocht in 1818-1819 en in 1959-1961. Haar gebeente ligt nog steeds onder de originele zwarte grafplaat met een fraaie inscriptie.

998 De abt Odilon van Cluny beweert in de Etna de zielen van de overledenen te hebben horen ‘schreeuwen op een deerniswekkende manier’. Hij besluit om 2 november het feest van de doden te maken, ter vervanging van de oude heidense gedenkdagen en festiviteiten ter ere van de overledenen.

Georges Sorel

2 november. Net binnen: Theo van Gogh vermoord door islamist

Benito Mussolini of de ‘eerste politieke popster’

Het nut van foute denkers

Zeev Sternhell en de historiografie van het fascisme