Van een zekere sympathie voor mevrouw Zakia Khattabi kan ik me niet ontdoen. Het is een vrouw die haar opvattingen heeft, die daar verbeten voor vecht en bereid is om door een storm van kritiek te gaan als dit haar ideeën maar vooruithelpt. Die overtuiging en energie wekken respect.

Waar het vandaag in de Senaat om gaat, is evenwel niet de energieke overtuiging van mevrouw Khattabi, maar wel haar geschiktheid voor het ambt van constitutioneel rechter.

De redenen waarom zij uit het Grondwettelijk Hof moet worden gehouden volgen hier.

Hoge juridisch-technische eisen

De rol van dit Hof is wetgevende ingrepen, dus wetten, decreten en ordonnanties objectief te controleren op hun grondwettelijkheid. Die controle stelt juridisch-technisch hoge eisen, met inachtname van criteria als rationaliteit, relevantie en proportionaliteit. De jurisprudentie gaat terug tot 1980 en het Hof doet ook aan rechtsvergelijking (er bestaan gelijkaardige controles op de grondwettelijkheid in Duitsland en de Verenigde Staten bijvoorbeeld). Dit alles vereist niet enkel scherpe juridische bekwaamheid, maar ook praktijkervaring.

Nochtans kan men niet zeggen dat de rol van het Hof louter technisch van aard is: zeker zullen vaak ook persoonlijke opvattingen een rechter beïnvloeden. Vandaar dat de aanduiding van een Opperrechter, bijvoorbeeld de in Verenigde Staten tot vlammende politieke discussies leidt, wat gezond is in een pluralistische democratie.

Maar dat de taak van constitutioneel rechter ook een politieke dimensie heeft, doet niets af aan het feit dat het voor alles om een juridische functie gaat, die zoals gezegd hoge technische competentie vereist. Concreet, haar diploma van sociaal assistent – dat overigens respectabel is, dat hoeft geen betoog – stelt mevrouw Khattabi niet in staat een arrest van het Hof te redigeren. Je kunt net zo goed een advocaat vragen om even voor chirurg te spelen.

Extreme standpunten

Bovendien heeft mevrouw Khattabi, met haar gekende ijver, zich al van bij het begin van haar parlementaire carrière laten opmerken door standpunten die in het politieke spectrum bij de extremen te vinden zijn. Daarvan een paar voorbeelden.

Beginnen we met een citaat van het Centre communautaire laïc juif, dat men links mag situeren: ‘In december 2013 nam Tariq Ramadan in Parijs deel aan een “Forum international contre l’Islamophobie”, dat als ondertitel meekreeg: een nieuwe vorm van racisme bestrijden. Dat forum was een organisatie van Parti des Indigènes de la République (PIR), een splinterpartijtje dat met zijn hoogst giftige ideologie, voornamelijk “antiracistisch”, in diverse milieus is doorgedrongen. De woordvoerder van PIR, Houria Bouteldja publiceerde een pamflet De Joden en wij (éd. La Fabrique): de titel leest als een programma. Waren ook aanwezig in Parijs (…) de senatrice Zakia Khattabi die nadien co-voorzitster van Écolo werd. Je kunt maar beter haar relaties kennen.’

Toen in 2018 de jonge écolo’s staatssecretaris Theo Francken afbeeldden in een nazi-uniform, weigerde de co-voorzitster expliciet hen af te keuren.

Toen in november 2018 de kroniekschrijfster Emmanuelle Praet het bestond om bij RTL een verband te leggen tussen de ecologische ideologie en taksen, reageerde mevrouw Khattabi onmiddellijk furieus in een tweet, en eiste ‘een strenge veroordeling van deze desinformatie’. Dezelfde dag nog kreeg Emmanuelle Praet haar ontslag en we hebben haar nog maar zelden teruggezien. Van een wonderlijke opvatting over meningsvrijheid gesproken! We mogen er even aan herinneren dat de voornaamste rol van het Grondwettelijk Hof erin bestaat te waken over de fundamentele vrijheden – te beginnen bij de vrije meningsuiting.

Eigen opvattingen vs. vereisten democratie

In juli 2019 heeft mevrouw Khattabi als co-voorzitster van Écolo geweigerd fysiek aanwezig te zijn in een ruimte waar ook N-VA zou zijn, ook als het zou gaan om de vorming van een federale regering. Nochtans kwam de N-VA als veruit grootste uit de verkiezingen van mei. Blijkbaar hanteert mevrouw Khattabi een strenge hiërarchie tussen haar eigen opvattingen en de vereisten van de democratie. Deze laatste komen achteraan.

De functie van constitutioneel rechter vereist, met de woorden van de Amerikaanse opperrechter Antonin Scalia, dat men een onderscheid weet te maken tussen de eigen opvattingen en de vereisten van de wet. Haar extreme opvattingen, en het feit dat zij geen enkele juridische kwalificatie bezit, maken Zakia Khattabi ongeschikt voor het ambt van constitutioneel rechter.

vertaling Marc Vanfraechem

Houria Bouteldja

Face à une guerre sainte

Khattabi en het Grondwettelijk Hof: een niet-juriste met extreme standpunten