Hoe om te gaan met het dreigende conflict tussen China en Taiwan? De Nederlandse Tweede Kamer hield 28 maart een rondetafelgesprek met deskundigen over China, Taiwan en Oost-Azië. De experts waren overwegend academici. De laatste spreker, mogelijk de belangrijkste, was een politicus: het Britse conservatieve Lagerhuislid Iain Duncan Smith.

De strekking van de gehele bijeenkomst: een escalatie van het conflict wordt almaar waarschijnlijker. Dit zal wereldwijd economische gevolgen hebben. Taiwan is hoofdproducent van chips die inmiddels onmisbaar zijn in vrijwel alle technologische producten. De helft van de wereldhandel wordt verscheept door de ‘Straat van Taiwan’. Dat is drie keer zoveel als door de Rode Zee. Niet alleen Nederland en België zijn te klein om een conflict te verhinderen, de EU is dat ook. Het zijn de VS en China die bepalen of er een conflict komt of niet. Daarom is het zaak om alle scenario’s uit te werken en economische en militaire voorbereidingen te treffen.

Bepalende factor

Het rondetafelgesprek bestond uit drie sessies van elk een uur. De eerste sessie, met vier Nederlandse specialisten, was nog het meest optimistisch. Ja, een conflict zal grote gevolgen hebben, maar escalatie is nog steeds vermijdbaar. Hierbij helpt het om (informele) contacten te houden met Taiwan en China. Voor Taiwan is het niet enkel morele steun. Hoe meer buitenlandse parlementariërs het land bezoeken, hoe groter de kans dat China afziet van militair ingrijpen.

In een autocratie is het duidelijk wie beslist, maar niet welke informatie de leider bereikt

Voor China is Xi Jinping de bepalende factor. Sinds hij eind 2012 aan de macht kwam, werd de toon richting buurlanden agressiever en nam de repressie binnen China toe. In een autocratie is het duidelijk wie beslist, maar niet welke informatie de leider bereikt. Bezoeken van buitenlandse leiders, zoals dat van de Nederlandse premier Mark Rutte afgelopen week, garanderen dat achter de schermen de Chinese president in ieder geval persoonlijk hoort hoe andere landen erover denken.

Afschrikking

De tweede sessie was somberder. Deze ging over afschrikkingsmechanismen. ‘Afschrikking’ is een concept uit de Koude Oorlog. De gedachte is dat als de kosten te hoog zijn en de gevolgen te ernstig, een conflict uitblijft. De vraag is hoe het uitpakt in de praktijk. Poetin viel ondanks de economische nadelen Oekraïne binnen. Zal dit Xi wel weerhouden?

Belangrijk voor de Amerikanen is daarom strategische ambiguïteit: in het midden laten tot hoever je bereid bent te gaan, zodat de tegenstander niet weet waarop hij zich moet voorbereiden. Al dient dit ook om Taiwan in het gareel te houden. Het eiland moet niet aangemoedigd worden zelf het conflict te laten escaleren.

Het Westen bleek alleen Oekraïne wel te steunen. China plooit zich nu terug op bondgenoten

Naast twee Nederlanders sprak, per videoverbinding, een Amerikaan: Lonnie Henley, die ruim veertig jaar Oost-Aziëdeskundige was bij Amerikaanse militaire inlichtingendiensten. Volgens hem weerhouden twee dingen China van een militaire aanval. De economische schade zal — ongeacht de uitkomst — groot zijn, ook voor China.

Maar belangrijker nog is de Chinese overtuiging dat non-militaire hereniging (economische en psychologische druk, beïnvloeding van de bevolking) effectiever is. Henley benadrukte dat China dit vooral moet blijven denken. Zegt Amerika of het Westen nadrukkelijk dat Taiwan nooit (vreedzaam) terugkeert naar China, kan dit juist tot oorlog leiden.

Iain Duncan Smith

De tweede sessie was niet enkel om Henley in het Engels. Iain Duncan Smith woonde die als toehoorder bij. Het laatste uur was hij de enige spreker. Duncan Smith, Brits Lagerhuislid voor de Conservatieve Partij sinds 1992 en oud-minister, richtte in 2020 de Inter-Parliamentary Alliance on China (IPAC) op. IPAC is een verband van volksvertegenwoordigers uit democratische landen, bedoeld om gezamenlijk op te trekken tegen China als het gaat om vrijhandel, veiligheid en mensenrechten. Sinds 2021 mag Duncan Smith China en Hongkong niet meer binnen omdat hij zich uitsprak tegen de behandeling van de Oeigoeren.

Volgens hem maakte Xi een einde aan de westerse verwachting dat opening van de Chinese economie ook tot democratisering zou leiden. Xi draaide de openheid en de vrije economie terug en schakelde Hongkong gelijk. De plotselinge Amerikaanse terugtrekking uit Afghanistan in 2021 werd benut om Taiwan te intimideren. ‘Het Westen zal jullie toch niet helpen.’

Het Westen bleek alleen Oekraïne wel te steunen. China plooit zich nu terug op bondgenoten (Rusland, Noord-Korea, Iran, Afrikaanse landen). Enerzijds maken die het het Westen moeilijk. Anderzijds kampt China nu zelf met economische problemen, zoals de vastgoedcrisis. Volgens Duncan Smith bewijst dit dat totalitaire regimes niet begrijpen dat markten een eigen wil hebben en niet volledig gereguleerd kunnen worden. Hij denkt dat de autoritaire regimes eerder in verval zijn dan in opkomst. Maar heeft het Westen nog dezelfde vastberadenheid als tijdens de Koude Oorlog om daartegen op te treden?

Hij opperde dat het verstandig was om economisch samen te werken met India. China vreest door dit buurland ingehaald te worden. Het verbaasde hem dat de EU hier niet meer op inzet.

Iain Duncan Smith

Over Taiwan gesproken

David Cameron: In Deep Shit