Twee weken lang serveren we u dagelijks een groot eindejaarsinterview. Daarin blikken we met een aantal hoofdrolspelers van 2024 terug én vooruit, en laten we interessante stemmen aan het woord over nieuwe trends en oude tradities.

De val van het Assadregime in Syrië markeerde het einde van een bijzonder bloedig jaar in het Midden-Oosten. Meer dan ooit was er voor Israël een centrale rol weggelegd in de regio, met interventies in Libanon, Syrië en de Gazastrook. Idit Rosenzweig-Abu, de Israëlische ambassadeur in ons land, beseft dat de perceptie van haar land het voorbije jaar onder druk kwam te staan, maar pleit voor begrip. ‘In West-Europa is men vergeten wat het betekent om oorlog te voeren.’

Onmiddellijk na de val van het Assadregime liet eerste minister Benjamin Netanyahu weten dat het Israëlische leger een ‘tijdelijke defensieve positie’ zou innemen op de Syrische Golanhoogten. Wat is het strategisch belang van Israël in zijn buurland?

Ambassadeur Rosenzweig-Abu: ‘Ik denk dat iedereen vragen heeft bij de machtsovername in Syrië. En bij de plannen van de machtsovernemers. De herinneringen aan de Islamitische Staat zijn nog vers. En we zijn, uiteraard, op onze hoede voor een nieuwe jihadstaat vlak naast de deur.’

‘We hopen op het beste. Tezelfdertijd kunnen we enkel vaststellen dat al tijdens de campagne tegen Assad in Syrië de grensregeling tussen Israël en Syrië geschonden werd. Er bestaat — bestond — een gedemilitariseerde zone tussen beide landen, verzekerd door VN-blauwhelmen. Maar wat zagen we? Al tijdens de machtsovername waren er aanvallen op de basissen van de blauwhelmen. Assads leger bleek niet in staat om de demilitarisatie aan de Syrische zijde te garanderen. Dus trok het Israëlische leger binnen om een bufferzone te creëren.’

Hoe ziet die bufferzone eruit?

‘Erg smal, onmiddellijk naast de grens, en vooral bestaande uit hoge, strategische posities. Bergen, bijvoorbeeld. En voor alle duidelijkheid: Israël heeft geen enkele interesse in een verlengd verblijf in Syrië. We hebben dat duidelijk toegelicht, meerdere keren mondeling maar ook in een brief aan de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties. We wachten en hopen, net als Europa, op een internationaal aanvaardbaar, stabiel regime in Syrië. Een regime dat de gedemilitariseerde zone aan de Syrische zijde opnieuw kan garanderen.’

Israël voerde ook luchtaanvallen uit.

‘Die aanvallen waren gericht op strategische wapens waarvan Israël wist dat ze in Syrië aanwezig waren. Chemische wapens, bijvoorbeeld, maar ook de lucht- en zeemacht. We hopen dat dit regime een betrouwbare partner wordt voor vrede in de regio. Maar de Israëlische overheid ging de veiligheid van haar bevolking niet laten afhangen van deze onzekere hoop.’

‘Niemand huilt om Bashar al-Assad, laat ik dat toch nog even scherp stellen. Hij was een brutale dictator die zijn eigen volk aanviel met chemische wapens. Maar de kans bestaat dat zijn opvolger nóg erger is. Dat kan, dit is het Midden-Oosten. En mocht dat het geval zijn, dan moet de bufferzone op de Golanhoogten en de uitschakeling van strategische wapens het ergste vermijden.’

U sprak over de hoop op een ‘internationaal aanvaardbaar’ regime in Syrië. Is die hoop realistisch, gelet op het jihadistische verleden van rebellenleider Abu Mohammed al-Jolani?

‘Israël is voorzichtig en wantrouwend. We zien bijvoorbeeld een massale interventie door Turkije, ongezien op deze schaal. Turkije steunt het embryonaal regime van al-Jolani, wat weinig goeds voorspelt voor de Koerden in het noorden. Dat is voor ons trouwens één van de eerste lakmoestesten van het nieuwe regime: de manier waarop het omgaat met de Koerden.’

Er bestaan allicht nog andere criteria?

‘Hoe vrouwen en minderheden, zoals de christenen en de Druzen, behandeld worden, zal ook een belangrijke rol spelen. Geen folteringen en geen arbitraire opsluitingen van politieke tegenstanders, dat soort zaken. Maar ook een cruciale strategische voorwaarde: werkelijke controle over het Syrisch grondgebied door de centrale regering. Het heeft weinig zin om met een Syrische overheid te spreken als die niet voor heel Syrië spreekt.’

‘Nadat Saddam Hoessein viel in Irak, verviel Irak in chaos en nam de Islamitische Staat Mosoel over. Toen de sjah (vroeger de titel van de monarch van Iran, red.) van Iran omvergeworpen werd, werd er geen democratisch tijdperk ingeluid. De Arabische Lente in Egypte? Toen nam het Moslimbroederschap de zaken een tijdje over, ondanks de eerder liberale insteek van de protestbeweging. Wanneer een machtsvacuüm ontstaat, is het vaak de best georganiseerde groepering die de macht grijpt. Om maar te zeggen: Israël hoopt op het beste, maar bereidt zich voor op het ergste.’

De voortdurende oorlog in Gaza blijft de gemoederen beroeren. Hoe ziet een langetermijnoplossing eruit, ambassadeur?

‘Realistisch of idealistisch?’

Laten we beginnen met dat laatste.

‘Idealiter wordt Gaza wat Gaza had moeten worden toen Israël zijn troepen terugtrok in 2005, bijna twintig jaar geleden. Bestuurd door Palestijnen en samenwerkend met Israël wat grensoverschrijdende veiligheidskwesties betreft. Zoals de Palestijnse Autoriteit (PA) in Judea en Samaria, de Westelijke Jordaanoever, dat vandaag doet, ondanks het conflict dat ook tussen Israël en de PA bestaat. Een gebied ook van waaruit Palestijnse werknemers in Israël kunnen werken, zoals ook vandaag het geval is voor de Westelijke Jordaanoever. En trouwens in beperkte mate ook het geval was vanuit Gaza. Vóór 7 oktober, natuurlijk.’

En realistisch?

‘Realistisch begrijp ik dat dit erg lang zal duren. Hamas is intiem ingebed in de samenleving van Gaza, en ze aarzelen niet om geweld te gebruiken tegen personen die de macht zouden kunnen overnemen na hun verdrijving. Maar Israël heeft geen enkele ambitie om de Gazastrook langdurig te bezetten, dus we zullen dat ook niet doen. In een eerste fase zal het zich dan ook terugtrekken uit de belangrijkste populatiecentra, misschien met uitzondering van de grens met Egypte om hernieuwde steun aan Hamas vanuit dat land te voorkomen.’

Kan een echte, onafhankelijke Palestijnse staat bestaan zonder een vorm van toezicht door Israël?

‘Men mag niet vergeten: tot 7 oktober wás er in praktijk een onafhankelijke staat in Gaza. Niet internationaal erkend, maar er was niet één Israëlische soldaat aanwezig. Palestijnen deelden een landsgrens met hun buurland Egypte, die ze zelf controleerden. Ze hadden totale controle over het burgerlijk en militair leven. Ze kregen erg veel geld, vanuit de internationale gemeenschap en Iran. De grens met Israël werd om veiligheidsredenen natuurlijk heel scherp bewaakt door onze diensten, maar zelfs daar was er een beperkt heen-en-weer, van mensen en producten.’

‘Er bloeide iets, maar op 7 oktober werd de “resetknop” ingedrukt. Ik las onlangs nog een essay van een Palestijnse auteur die beschreef hoe mensen in Gaza relatief goed leefden. En misschien was het dat wat Hamas zorgen maakte, dat binnenkort de mensen niet langer bereid zouden zijn om te sterven in de strijd tegen de “Israëlische aartsvijand”. Dus dwongen ze op 7 oktober hun staat en mensen opnieuw naar de afgrond.’

Met wie moet er over de toekomst van Gaza onderhandeld worden? Niet met Hamas, allicht?

‘Dat is natuurlijk één van de neteligste kwesties. De internationale gemeenschap moet druk zetten op de Palestijnse Autoriteit, die vandaag de Westelijke Jordaanoever bestuurt, om zichzelf te hervormen. Vanuit de Europese Unie gebeurt dat heel voorzichtig, bijvoorbeeld door te eisen dat de PA stopt met het betalen van terroristen en dat het stopt met Israëlhaat op te nemen in de schoolboeken. Ook wat democratie betreft zouden hervormingen goed zijn: president Mahmoed Abbas is inmiddels immers bezig aan het twintigste jaar van zijn vierjarige ambtstermijn…’

‘Het ziet er ook naar uit dat Abbas Gaza niet wil overnemen. Abbas vreest de wraak van Hamas. Nog altijd.’

Houdt u er rekening mee dat niet de Palestijnse Autoriteit maar een andere terreurorganisatie de macht overneemt in Gaza? Eén die misschien nóg harder tekeergaat?

‘Ik kan dat niet uitsluiten, maar ik ben in die zin voorzichtig optimistisch. Wat heeft een terreurbeweging immers nodig om te groeien? Niet enkel interne problemen, maar ook financiering en momentum. De almaar zwakkere positie van Iran in de regio maakt het moeilijker voor Hamas om zich te herpakken, want het krijgt niet de nodige steun. En ze maakt het ook moeilijker voor een Hamasachtige organisatie om haar plaats in te nemen.’

‘Bovendien heeft deze oorlog ook een ontradend effect. Ja, ik denk dat de mensen in Gaza begrijpen dat 7 oktober geen verstandige zet was. Niemand wou dit bloedvergieten, maar Israël zal zich nooit neerleggen bij dit soort terreur tegen onze mensen. Israël start geen oorlog, maar vecht hem wel uit.’

Wat vertelt u aan mensen die op televisie de beelden van dode en gewonde kinderen zien en zich vragen stellen bij de manier waarop Israël deze oorlog voert?

‘Ten eerste, dat de manier waarop deze oorlog verslagen wordt door de Belgische media in het beste geval vertekend is, en in het slechtste geval bedrieglijk. Door de keuze voor bepaalde foto’s of filmpjes door kranten, bijvoorbeeld. Soms gaan ze amper of niet over het verhaal dat verteld wordt. Of door cijfers en roddels vanuit Gaza klakkeloos over te nemen, alsof ze feiten zijn. En ze dan natuurlijk niet of slecht in het heel klein recht te zetten wanneer blijkt dat ze alwéér niet kloppen.’

‘Of nog: door bepaalde, wél geverifieerde feiten te minimaliseren of niet te brengen. Bijvoorbeeld over de kaping van voedseltrucks door Hamas en andere terreurbendes. 70 procent van de humanitaire hulp vanuit Israël bereikt de burgerbevolking in Gaza niet. Niet omdat Israël dat niet wil, maar omdat Hamas dat niet wil. Maar mochten we eigen civiele infrastructuur opzetten in Gaza om dit transport te faciliteren, dan zou de media ons bestempelen als “kolonisatoren”.’

Dat neemt niet weg dat er erg veel doden vallen.

‘Oorlog is verschrikkelijk, maar Israël doet wat het kan om burgerdoden te vermijden. En ik weet dat het moeilijk is om dat te geloven wanneer u naar die foto’s kijkt, maar ik kan u beelden tonen van elke oorlog van de voorbije honderd jaar waarop dezelfde of nog ergere taferelen te zien zijn. Ik wens het niemand toe.’

‘Ik was onlangs aanwezig bij de commissie Buitenlandse Zaken. En terwijl ik over de situatie in Gaza sprak, liet ik een presentatie met oorlogsbeelden achter mij afspelen. Iedereen dacht dat die beelden uit Gaza kwamen, maar dat was niet zo. Dat waren foto’s uit andere oorlogsgebieden, gebieden waarin ook Europese landen actief waren. En wat ik daarmee wou aankaarten, is dat een oorlog onvermijdelijk gruwelijk is, zeker een oorlog die wordt uitgevochten in verstedelijkt gebied. En dat Europa dat uit ervaring weet.’

‘Wanneer een terreurorganisatie een ziekenhuis verandert in een militaire opslagplaats of een commandocentrum, is het niet langer een ziekenhuis, ook niet als er nog andere mensen aanwezig zijn. Wanneer een krant als De Standaard dan beweert dat Israël “een ziekenhuis aanvalt”, doet ze alsof we het op de gewonden of onschuldigen gemunt hebben. Dat is natuurlijk niet zo. Maar het bloed dat dan vloeit, kleeft aan de handen van Hamas, aan de handen van de terroristen die hun ziekenhuizen omvormden tot militaire doelwitten.’

U verklaart de media schuldig aan stemmingmakerij?

‘Als ik alleen zou horen wat sommige media vertellen over het conflict in Gaza, zou ik Israël ook niet steunen. Gelukkig klopt dat niet. En gelukkig zijn er heel veel mensen die dat begrijpen.’

U nam daarnet het woord ‘kolonisatoren’ in de mond. Wat maakt u van de mensen die de Israëlische Joden zien als een koloniale mogendheid in het Midden-Oosten?

‘Ik vermoed dat dat vooral onwetenden zijn. Maar ja, er zijn ook mensen die het zouden verkiezen mocht de Joodse gemeenschap ophouden te bestaan. We moeten daar niet flauw over doen.’

‘De Joodse aanwezigheid in Israël gaat duizenden jaren terug. Letterlijk. Dat is een discussie die ik al honderden keren voerde, en die tegenstanders telkens wegwuiven wanneer ze met de feiten geconfronteerd worden. Dat is natuurlijk omdat dit verwijt vooral een retorische handigheid is. Want wie ervan overtuigd wordt dat Israëli’s “kolonisatoren” zijn, moet ook eerlijk zijn over de “oplossing”: een kolonisator die moet verdreven worden, die heeft geen bestaansrecht.’

‘De discussie over de historische wortels van de Joodse gemeenschap is dan ook, tot op zekere hoogte, irrelevant. Er leven vandaag meer dan 7 miljoen Joodse mannen, vrouwen en kinderen in ons land. De overgrote meerderheid is daar geboren. Hoe ziet een “dekolonisatie” van Israël er net uit? De vraag stellen is ze, voor de radicale activisten, ook beantwoorden.’

Idit Rosenzweig-Abu

Ambassadeur Israël: ‘Ons land start geen oorlog, maar vecht hem wel uit’