‘Ik kijk vandaag niet naar tv journaals, Terzake en De Afspraak. Het is een beetje op. Voor de volledigheid : ik ben genoeg od hoogte en leef de regels meer dan strikt na. Maar …pffff.’

https://twitter.com/jblaute/status/1248315513551323140

Een tweet van Jean Blaute die meer dan 1000 keer is geliked. Dat is voor Vlaanderen zeer veel. Allicht omdat Blaute een alom verspreid gevoel verwoordt. Ook het mijne. Ik heb ook al een dag overgeslagen. En ja, ook ik doe meer dan wat wordt voorgeschreven: naar de winkel gaan doe ik met masker en handschoenen. En toch heb ook ik er af en toe mijn buik van vol.

Dat kan om twee redenen zijn: of omwille van de coronatoestand zelf, of omwille van de manier waarop overheid en media daarmee omgaan. Het eerste verwerp ik: wie blijft onbewogen bij de dagelijkse melding van het dodental? Is er nog iemand die echt niemand kent die met de ziekte te maken heeft? Valt het niet op – dommeriken zijn er altijd overal – hoe keurig de overgrote meerderheid van de mensen doen wat hen wordt gevraagd? En dus moet er iets anders haperen.

‘Eerlijker’

Ik twijfel er niet aan dat wie bij de strijd tegen het coronavirus betrokken is, van hoog tot laag, doet wat hij kan. Ook bij mij hangt de witte vlag uit. Als dankbaar eerbetoon. Als ik er ook voor zorg zelf niet besmet te raken (en dus ook anderen niet besmet), doe ik wat ik kan doen. Ik vrees alleen dat – mede door én de complexiteit van dit land én door de politieke onbestuurbaarheid – het mis gaat in de rolverdeling: de begeleiders beslissen, de beslissers begeleiden.

En er is nog iets: onze media – op een te zeldzame uitzondering na – laten het afweten. Hun kritische zin, zo fel ontwikkeld als het (te vaak) over futiliteiten gaat, is nu omgeslagen in emotie die hen zelfs belet vragen te stellen. En nog eens: er zijn uitzonderingen, maar dat zijn de rari nantes in gurgite vasto. Een grenzeloze oceaan van hyperemotionele hijgerigheid zonder kritische zin.

De in deze cruciale overheidscommunicatie is in handen gegeven van experts. Dat is de abdicatie van de politiek. Alleen Philippe De Backer (federaal) en Wouter Beke (Vlaams) communiceren nog zelf. Soms ook Pieter De Crem en Jan Jambon. Maar – u moet daar eens op letten – ze komen steevast na Van Ranst, Van Gucht of Vlieghe. Alleen zij krijgen vragen over het grote aantal Belgische doden, en zeggen dat dat een gevolg is van onze manier van tellen. Wij zijn ‘eerlijker’, wij tellen alles.

Tellen en tegenspraak

Terzijde… Dat kan waar zijn. Maar als er nu iets is dat je binnen de Europese Unie binnen de kortste keren geregeld moet kunnen krijgen, dan moet dat wel de manier van tellen zijn. Niet omwille van de competitie; wel om te kunnen leren van wie feitelijk goed bezig blijkt te zijn. Maar dat weten we pas als we meten met dezelfde lat. Helaas is de EU totaal weg. Ursula von der Leyen heeft ons laten zien hoe je je handen moet wassen… En voor de rest is het elk voor zich. ‘Eigen volk eerst’ is een geniale slogan omdat die, naast verwerpelijk, ook altijd minstens een beetje waar is.

De de facto overheidscommunicatiemensen (de experts dus) zijn, anders dan politici, bij hun dagelijkse televisieoptredens wel zo slim elkaar niet vlakaf tegen te spreken. ‘Ik geef nooit commentaar op wat andere virologen zeggen,’ zegt Van Ranst. Slim, want het voorkomt verdere vragen. Als die er toch een zeer zeldzame keer komen, lijkt het alsof het gaat om storend geruis van het gepeupel dat makkelijk spreken heeft van aan de zijlijn.. Waardoor één boodschap overblijft: we zijn zeer goed bezig.

Kritische zin

Dat laatste is natuurlijk niet meer of minder dan wat van experts kan worden verwacht – het omgekeerde zou zeer verbazen. Maar je kan van journalisten ook verwachten dat ze dat nooit zo maar geloven. Zeker niet als blijkt dat als we tellen zoals sommige andere landen, dat we dan nog altijd meer doden hebben. Of waren we echt de enigen die in de krokusvakantie in besmet gebied zijn gaan skiën?

Zeker niet als blijkt dat landen met minder doden veel meer dan wij bezig zijn met de opstart van de post-corona-samenleving. We kijken niet of nauwelijks naar wie het goed doet. We krijgen wel dagelijkse berichtgeving over hoe dwaas Trump bezig is… En we worden wakker met het bericht (zo maar zonder meer aangenomen van Groen) dat in meer dan 80 % van de bedrijven de coronaregels met voeten worden getreden. Het bleek (na tussenkomst van minister Nathalie Muylle) alleen over bedrijven te gaan waarover klachten waren binnengekomen…

Lang geleden heb ik ooit een Europees onderzoek gelezen over de waardering van de gezondheidszorg. De verschillen binnen de EU waren tamelijk groot, maar toch vond men ongeveer overal het eigen systeem veruit te verkiezen. Ik lees geen Italiaans of Spaans, maar wel Frans en Engels, en ik zie dat terugkeren. Boris Johnson bijvoorbeeld zegt het in zijn eerste toespraak na het verlaten van het ziekenhuis: ‘we are making progress in this incredible national battle’, dankzij ‘the unbeatable and unconquerable NHS, powered by love’. De koningin helpt hem via een ook hoopgevende radiotoespraak (die met interludiumbeeld ook op tv wordt uitgezonden) – Elisabeth weet nog hoe goed Churchill dat deed in de oorlogsjaren: bij de radio focus je meer op wat gezegd wordt…

Technocratie

Bij ons zijn het dus virologen die decideren én communiceren (zelfs vóór de beslissing van de zogeheten Veiligheidsraad): de scholen gaan NIET open; vergeet ook maar best de zomervakantie; als we niet doen wat wordt gezegd, dan zullen we boeten. De lockdownfeestjes worden streng veroordeeld. Terzijde: in Zuid-Afrika was er drie-vier dagen voor de lockdown een alcoholverbod. Restaurants waren alleen overdag open. Wie ging eten, moest wel alle gegevens nalaten. Voor het geval er nadien iets zou blijken…

Niet bij ons dus. Meer zelfs: als de experts het niet eens zijn – wat de normaliteit zelve is; ook exacte wetenschap is relatief – komt er ook geen beslissing. Wie zit op wie te wachten, vraagt Inge Vervotte zich af in De Standaard. Tja…

Ik lees uit de mond van Philippe De Backer dat we al sinds vorige week genoeg capaciteit hebben om elke dag 10.000 testen uit te voeren. Maar we doen het niet, zegt hij, vanwege discussie onder de experts. De Backer – ter herinnering: minister in een regering die voor de strijd tegen corona volmachten heeft – heeft dan maar zelf beslist. Oef! In de woonzorgcentra wordt iedereen getest, want ‘enkel op die manier kunnen onze regio’s zich adequaat organiseren.’ Dat laatste is de logica zelve. Nadien blijkt waar het allicht écht om draait: de labo’s zijn boos op De Backer want hij heeft de tests besteld bij grote farmaceutische bedrijven. En, zeggen de labo’s, de kwaliteit is dan niet gegarandeerd. Tja..

Democratie

En de toestand in de woonzorgcentra? ‘Een gevolg van decennia lang onvoldoende investeren,’ zegt de nieuwe overheidscommunicator. Waarop menig journalist naar de telefoon grijpt en dat via Twitter laat weten. Is er ook nog een journalist die nagaat of dat wel klopt? Hoeveel zijn er die wat gezegd wordt over de zin van mondmaskers durven te betwijfelen?

Nog iets: zijn er in de woonzorgcentra verschillen in mortaliteit tussen de regio’s? En zegt dat iets of niets over het al dan niet gevoerde beleid? En wanneer hebben de experts ervoor gewaarschuwd (en hebben ze ook erop aangedrongen) dat naast de ziekenhuizen ook naar de woonzorgcentra moest worden gekeken, omdat daar gezien de populatie de meeste doden gingen vallen? Het stond nochtans in een advies van experts over het operationeel pandemieplan van maart 2009… Of lossen we al die vragen op door gewoon te zeggen dat het allemaal de schuld is van Wouter Beke? Wie gelooft dat nog?

Nog iets: hoe gaan we dat doen, dat exitscenario? In welke mate kunnen we leven (ik kies mijn woorden) met een maatschappij waarin we weten dat het coronavirus bestaat? Vanaf welk aantal bijkomende besmettingen geven we een eerste groen licht? En aan wie? Gaan we dan niet onvermijdelijk naar een nieuwe piek of piekje? Doen we dan weer een lockdown? Of kunnen we leven met een beperkt aantal doden? (Wat we overigens ook doen met de griep.)

Ik heb wel honderd vragen die niet worden gesteld. Maar ik heb ook en nu al één conclusie: ik wil niet worden geregeerd door experts. Ondanks onloochenbare nadelen en talloze verbeterpunten leef ik het liefste in een democratie die ook als het spant, geleid wordt door verkozenen (hopelijk omringd door uitstekende adviseurs). Omdat je ermee van mening mag verschillen. Omdat je ze kan wegstemmen als ze niet voldoen.

Jean Blaute

De dag dat het VRT-journaal (weer) oorverdovend zweeg

Jan De Smet en zijn Muzikale Monumentenzorg

De begeleiders beslissen, de beslissers begeleiden