Waar is toch de tijd dat Vlaamse socialisten hun pijlen gericht hielden op de sterken en machtigen? Vroeger waren de werkgevers in de ogen van sp.a ‘lui en arrogant’ (Peter Van Velthoven, 2007), energiereus Elektrabel ging ‘de schaamte voorbij’ en was ‘onredelijk’ plus ‘arrogant’ (Caroline Gennez, 2010), terwijl bankiers ‘roekeloos’ en ‘arrogant’ waren (Bruno Tuybens, 2011). Om maar te zeggen: er zat wel een lijn in bij sp.a, zowel wat doelwitten als ook woordkeuze betreft.

Ergens onderweg is het misgelopen. Misschien ligt dat aan de opeenvolging van minder sterke voorzitters, die snedigheid bleven verwarren met boertigheid. Bovendien blijft sp.a maar verkiezingen verliezen. In de steek gelaten door de eigen achterban, lijkt sp.a zich in toenemende mate af te zetten tegen de vroegere medestanders: de verworpenen der aarde. Want er bestaat eigenlijk geen bedreigde minderheid of een sp.a’er heeft ze de afgelopen jaren geviseerd.

De Roma
Landen mag dromen van primeurs: iedereen weet dat Gent de enige echte voorpost van progressief Vlaanderen is. Ook al liet Gents kopstuk Freya Van den Bossche zich al snel verleiden tot kritiek op haar Brabantse partijgenoot: in de Arteveldestad kennen ze zelf ook wat van zigeuners pesten. Niemand minder dan Daniël Termont riep zijn stadsgenoten een paar jaar geleden op de Roma zelfs geen kommetje soep te gunnen: ‘Hoe meer je ze helpt, hoe meer er naar Gent komen’. En daar heeft Termont geen zin in: ‘Deze mensen kennen de normen en waarden van Gent niet. Ze doen hun behoefte op straat, ze stelen, ze prostitueren zich en ze maken nachtlawaai’.

Nog maar een paar jaar geleden joeg Termont een groep woonwagenbewoners zijn stad uit: ‘Ik ben hun excuses en leugens beu!’. Voor een socialist die nota bene zelf tot zijn vier jaar in een woonwagen heeft gewoond, kan dit soort stigmatisering toch tellen.

Het lichtend voorbeeld van Termont kent binnen de sp.a gretige navolging. Alleen nog maar het voorbije jaar lieten onder andere de socialistische burgemeesters van Beringen en Houthalen-Helchteren zich opmerken door negatieve uitspraken over zigeuners, die telkens weer de gemeente moesten verlaten.

Oost-Europeanen in het algemeen
Het is niet het gebrek aan een klassieke woning die de sp.a zo ontzettend stoort bij zigeuners. Op Oost-Europeanen die wél een gemetseld huisje verkiezen heeft de partij evenveel kritiek. Lees er veel commentaren van John Crombez en – hij alweer – Daniël Termont maar op na: verschillende socialisten appeleren schaamteloos aan het onderbuikgevoel van veel Vlamingen als het over Hongaren en Bulgaren gaat. ‘De kraan staat open’, ‘ze pakken ons werk aan’ – u kent dat liedje wel, en zeker als u geabonneerd bent op sp.a-ledenpublicaties.

Joden
Ook joden moeten niet op al te veel sp.a-clementie rekenen. Selahattin Koçak verweet ‘de joden’ (sic) te teren op de Holocaust, terwijl ze zich zelf aan nazi-misdaden zouden schuldig maken. Volgens Koçak lag die hele Holocaust toch al lang achter ons. ‘Get over it, jongens’, dat sfeertje.

Leefloners
De sneren naar Oost-Europeanen en de antizigeuneronderstroom binnen de socialistische partij suggereert natuurlijk nog geen racisme. Bij sp.a zijn ze immers even hard voor autochtone sukkelaars. De Oostendse burgemeester (nu ja, in naam toch) Jean Vandecasteele (sp.a) omschreef de leefloners in zijn eigen stad amper een paar maand geleden als ‘marginalen’. De sp.a-mandataris kondigde prompt een koerswijziging aan in het beleid om ervoor te zorgen dat zijn chique badstad minder aantrekkelijk werd voor ‘armen’.

Gehandicapten
Naast financiële beperkingen, ontsnappen ook lichamelijke handicaps niet aan de toorn van een sp.a’er als de Kortrijkzaan Sam Weydts. De jongeman verweet een CD&V’er met één been aan politieke recuperatie te doen. Er was een volle dag heisa voor nodig voor de socialist zijn excuses aanbood.

Schoolverlaters
Hoe noem je een schoolverlater zonder diploma? Als je lid bent van sp.a en je naam is Robert Voorhamme dan noem je deze jongens en meisjes ‘afval’, bovendien ‘veroordeeld tot sociale uitkeringen’.

Probleemjongeren
En het kan nog flinkser. Wie herinnert zich nog het befaamde sp.a-voorstel om probleemjongeren dan maar naar het leger te sturen? Nog zo’n ideetje uit de Amerikaanse school. ‘Daar kunnen ze structuur en discipline leren’, zei sp.a daarover. Want als progressieve partij gelooft sp.a nogal in discipline.

Vreemdelingen
Bij sp.a zijn ze bovendien apetrots op hun voortrekkersrol in repressie. Of het nu gaat om kordaat optreden tegen Syriëstrijders of de beruchte Antwerpse vreemdelingentaks: steeds blijkt dat een sp.a’er als eerste met het idee op de proppen kwam. Syriëgangers schrappen uit de bevolkingsregisters: deed Hans Bonte in Vilvoorde ‘al maanden’ voor ze in de Koekenstad op hetzelfde idee kwamen. En die vreemdelingentaks had Patrick Janssens – dat is die van het hoofddoekenverbod – al lang voorgesteld aan de VVSG voor Liesbeth Homans het ooit opwierp.

Mensen met een slecht karakter zouden bovenstaande uitschuivers kunnen combineren tot het plaatje ontstaat van een intolerante, verzuurde, soms ronduit agressieve partij. Vervolgens zou sp.a tot in den treure kunnen achtervolgd worden met het beeld van die kille, harteloze partij. Natuurlijk staat Doorbraak boven dat soort spelletjes. Het is veel en veel te makkelijk om je op een paar ongelukkige uitspraken te beroepen om een volledige partij af te kraken. Doorgaans is dit de strategie van mensen die het inhoudelijke debat vooral willen vermijden.

En toch: er schort wat bij de Vlaamse socialisten. Steve Stevaert wist het nochtans: het socialisme zal gezellig zijn, of zal niet zijn. Niet dan.

Jean Vandecasteele

Rot op, verworpenen der aarde