Na een juridische strijd werd vorige week vrijdag de knoop definitief doorgehakt. Op 14 februari gaan de Catalanen dan toch naar de stembus om een nieuw regionaal parlement te kiezen.

Sinds president Quim Torra eind september uit zijn ambt werd geduwd — hij wordt juridisch vervolgd omdat hij weigerde een spandoek ten voordele van de politieke gevangenen weg te halen aan de zetel van de Catalaanse regering — hingen er verkiezingen in de lucht. De Catalaanse regering zelf wilde de verkiezingen uitstellen tot einde mei, maar Spanje besliste er anders over. Stemmen in corona-omstandigheden zou het worden. Zo allicht hopend dat vele Catalanen — en dus ook independentisten — thuis zullen blijven uit angst voor het virus.

Twee kampen

Het is altijd gevaarlijk om de glazen bol te hanteren en verkiezingsresultaten te voorspellen. Maar in landen of regio’s waar twee partijen of ‘blokken’ tegenover elkaar staan, blijft het verleidelijk te kijken naar wie de grootste wordt. Dat is in Catalonië niet anders, waar de politiek in het algemeen, en de verkiezingen in het bijzonder, worden overheerst door de strijd tussen partijen voor en partijen tegen Catalaanse onafhankelijkheid.

Volgens Catalaanse peilingen halen die eerste een meerderheid in zetels — én stemmen, en dat is voor het eerst. Spaanse polls geven dan weer een meerderheid in zetels aan de unionistische partijen. Het wordt dus nagelbijten, op 14 februari.

Kansloze independentisten

In het independentistische kamp is verwarring en verdeeldheid troef. Naast de drie ‘klassieke’ indepe partijen ERC, Junts en CUP, dingen er nog drie formaties naar de stem van de kiezer.

Dat is de ‘basisbeweging’ van de eeuwige stokebrand Anna Arcqué, Primàries, dat partij-onafhankelijke radicalen naar voren schuift. Er is de vorig jaar opgerichte nationalistische partij van Catalonië (PNC), een afsplitsing van de traditionele centrumrechtse regeringspartij PDeCat. De PNC geeft de dialoog meer kans dan de onafhankelijkheidsoptie. Tot slot — en die zou eventueel nog één zetel kunnen halen — is er die PDeCat van voormalig president Artur Más. Die laatste is resoluut voor onafhankelijkheid maar wil de dialoog een kans geven.

De nuances zijn flinterdun tussen beide laatste partijen, de persoonlijke geschillen des te groter. Allicht haalt geen van de drie partijen een zetel, maar ze kosten het independentistische kamp wel stemmen.

**Ruziemakende indepe partijen**

Al sinds de verkiezingen van 2015 hebben de twee grote independentistische partijen de handen in elkaar geslagen. Eerst om in kartel het onafhankelijkheidsreferendum en -proces te organiseren. Nadien als coalitiepartners in de Catalaanse regering. Maar sinds Pedro Sánchez’ Spaanse socialistische partij PSOE de plak zwaait in Madrid, zit het er bovenarms op tussen beide partijen.

De links-republikeinse ERC, geleid door plaatsvervangend minister-president Pere Aragonès, gaat voluit voor de ‘dialoog’ met Madrid. Door die dialoog hoopt de partij amnestie te verkrijgen voor de negen politieke gevangenen en voor de honderden gewone Catalanen die allerlei straffen kregen omwille van hun medewerking aan het onafhankelijkheidsreferendum van 1 oktober 2017.

ERC blijkt in alle peilingen van het voorbije paar jaar groter te zijn dan centrumpartij Junts, en was dat ook bij de beide vorige nationale verkiezingen voor het Spaanse parlement. Wordt ze de grootste partij op 14 februari, dan zal ze het recht hebben om een coalitie te vormen. Ofwel linksom, met de Catalaanse socialisten en links-populisten, ofwel opnieuw een independentistische coalitie met de partij van Carles Puigdemont.

Geen dialoog

Lijnrecht daar tegenover staat centrumpartij Junts. Voorheen Junts per Catalunya, is deze nieuw gevormde partij van Puigdemont een centrumpartij die radicaal voor onafhankelijkheid staat. Junts heeft geen sikkepit vertrouwen in Madrid of de dialoog. Ze wil niet verzaken aan wat heet ‘het mandaat van 1 oktober’ en wil het onafhankelijkheidsproces verderzetten. Junts wordt in Catalaanse media centrumrechts genoemd, maar het programma is een toonbeeld van het radicale centrum. De voorzitter van de partij, de politieke gevangene Jordi Sànchez, heeft een verleden bij de ecosocialisten. Gewezen minister en banneling in Leuven Antoni Comín was actief bij de Catalaanse socialisten. Je zou Junts kunnen vergelijken met de pluralistische Volksunie. Haar lijm: onafhankelijkheid, en niets minder dan onafhankelijkheid.

Hoewel de zichzelf christendemocraat noemende in België verblijvende Puigdemont de leidende figuur is van de partij, is het Kamerlid Laura Borràs dat naar voren wordt geschoven als kandidaat-president. Los van het feit dat Junts het in de peilingen minder goed doet dan ERC, ziet alvast de klein-linkse radicale CUP Borràs niet zitten.

Die anarchistische partij zal nochtans nodig zijn om — net als in het verleden — een indepe coalitie in het zadel te helpen. In de peilingen doet ze het erg goed, en zou ze het grootste aantal zetels ooit halen. Tot dusver steunde ze pro-independentistische coalities. Maar of dat nu nog zal zijn? De links-radicalen zitten in de lift (8-11 zetels verwacht), en willen duidelijk meer gewicht in de schaal werpen. Junts heeft een liberale, centrumrechtse achtergrond, dus dat wordt een moeilijke oefening.

Unionisten

Waar er weinig verschuivingen zullen zijn binnen het indepe kamp, worden die wel verwacht in het kamp van de unionisten.

De rechts-populistische Ciutadans (Ciudadanos in het Castiliaans) dreigt, net als in de voorbije Spaanse parlementsverkiezingen, al haar pluimen te verliezen. Vandaag de grootste partij in het Catalaanse parlement (36 zetels), krijgt de partij in de peilingen nog 12-15 zetels voorspeld. Haar rol lijkt definitief uitgespeeld.

De kiezers van de anticatalanistische Ciutadans zullen massaal overlopen naar de PSC, de Catalaanse afdeling van de PSOE van premier Sánchez. De Spaanse minister van Gezondheid, Salvador Illa, nam ontslag uit zijn ambt om in Catalonië campagne te kunnen voeren. De partij is uiteraard tegen onafhankelijkheid, en wil vooral de dialoog een kans geven. Wordt ze de grootste partij, is de kans niet klein dat ze een linkse coalitie op de been brengt met de linkse indepe ERC en de links-populisten.

Die laatsten zijn een verzameling van ecosocialisten, Catalaanse aanhangers van regeringspartij Podemos, en progressieven, ecologisten, andersglobalisten en feministen van allerlei slag. Naar het voorbeeld van de linkse stadspartij van burgemeester Ada Colau (Barcelona), kan zij de PSC aan een meerderheid helpen. Desnoods met wat gedoogsteun van Ciutadans, die er alles voor zullen doen om de indepes uit de regering te houden. De vraag is of de jonge en ambitieuze partijleider Jéssica Albiach daarvoor gewonnen is. Catalunya en Comú (CeC-P) is immers nog steeds voorstander van een referendum en het zelfbeschikkingsrecht, al is de partij niet voor (noch tegen) onafhankelijkheid.

Indepes verjagen

De independentisten uit de Generalitat verjagen, is ook het doel van de traditionele rechtse Partido Popular. Bij de vorige verkiezingen weggevaagd door Ciutadans, zal ze terug recht krabbelen. De peilingen geven de rechtse unitaristen onder leiding van Alejandro Fernández 7 tot 9 zetels.

Tot slot zijn er de hardline unitaristen van Vox. Deze extreemrechtse partij ontstond als afscheiding van de conservatieve PP en haalde bij de laatste Kamerverkiezingen een landslide in heel Spanje, behalve Baskenland en Catalonië. Deze anti-immigratiepartij zou nu voor het eerst haar intrede kunnen doen in het parlament. Met 5 tot 10 verwachte verkozenen zal Vox elke poging steunen om de independentisten naar de geschiedenisboekjes te verwijzen. Er was zelfs even sprake van om de Vox-aanhangers aan te sturen op de PSC te stemmen, zodat zij als grootste partij dat initiatief zou kunnen nemen.

Glazen bol

Het is een dubbeltje op zijn kant. De opiniepeilingen van het laatste jaar tonen telkens een meerderheid in zetels — én nu ook in stemmen — voor de indepe partijen. Maar de verdeeldheid, en vooral de opkomst van PDeCat, los van Junts, zou dat kamp parten kunnen spelen en alvast één zetel kosten.

Halen de independentistische partijen het en kunnen ze hun strategische onmin opzij schuiven, dan komt er opnieuw een regering van ERC met Junts, geleid door ERC. De CUP zal een door Junts geleide regering niet willen steunen. Hebben ze géén meerderheid, of kunnen ze hun geschillen niét opzijschuiven, dan komt er een linkse coalitie die in Madrid voor de dialoog zal pleiten. Dan zullen PSC, ERC en CeC-P elkaar moeten vinden.

Een ‘unionistische coalitie’ lijkt onmogelijk. Niet volgens de peilingen, maar naar werkbaarheid. Een coalitie van PSC, CeC-P, Ciutadans en PP, met gedoogsteun van Vox, lijkt onhaalbaar gezien de immense ideologische verschillen. Maar… in Barcelona is er wel een gelijkaardige meerderheid actief. Op een meeting eergisteren in Terrassa waarschuwde Puigdemont voor die laatste optie.

Alle ogen zijn nu gericht op de Catalaanse sociaaldemocraten. De PSC heeft de troefkaarten in handen met leider Illa. Als gewezen gezondheidsminister stond hij in de coronacrisis zijn mannetje en haalde hij behoorlijk wat krediet bij de bevolking. De vraag is in welke mate corona zal doorwegen in deze campagne, en hoeveel mensen thuis zullen blijven op 14 februari.

Jéssica Albiach

Spaans vaccin tegen Catalaans onafhankelijkheidsstreven werkt niet

Catalaanse parlementsverkiezingen in de schaduw van corona