Tijdens de zomermaanden neemt Doorbraak u mee doorheen Vlaanderen én Wallonië. Elke zaterdag zetten we met lokaal speciaal een gemeente in de kijker die in de aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen op 13 oktober bijzondere aandacht verdient.

De dood van de 79-jarige graaf Leopold Lippens in februari 2021, na 40 jaar burgemeesterschap van Knokke-Heist, leidt tot een breuk met enkele decennia absolute – maar ook absoluut stabiele – autocratie. Hoe moet het verder zonder hem? Wat na de volgende gemeenteraadsverkiezingen?

Het burgemeesterschap van Lippens kent twee periodes: de hegemonie van zijn familiale Compagnie Het Zoute in het vastgoed en haar terugtocht, toen andere groepen haar positie overnamen. ‘Onder Lippens was Knokke-Heist lang de Compagnie en de Compagnie was Knokke-Heist, of beter gezegd Het Zoute’, schetst Cathy Coudyser, tot voor kort Vlaams parlementslid van de N-VA, die bij de volgende gemeenteraadsverkiezingen in Knokke-Heist een kartel vormt met de cd&v. Die leverde in 2018 nog kandidaten aan Gemeentebelangen, Lippens’ partij.

Elitair toerisme

De familie Lippens startte al in 1785 met het opkopen van 1100 hectare waardeloze zand- en duingronden in en rond Knokke, toen een volledig afgelegen gebied. In 1908 startte de familie met de ‘Compagnie Immobilière du Zoute’’, die het Zoute doelbewust ontwikkelde tot een oord voor elitair toerisme, ver van de massa. Tegelijk werkte de familie aan de erkenning van het Zwin als natuurreservaat (1952). Het gebied versterkte ook de waarde van de nabijgelegen gronden van de Compagnie.

Naast de ontwikkeling van de eigen gronden werkt de Compagnie ook aan de herontwikkeling van bestaande gebouwen in Knokke-Heist, nog altijd vooral in het Zoute. ‘Dat betekent dat we samen met de politieke gezagvoerders nadenken en de verschillende opties voor urbanisatie bestuderen’, liet Maurice Lippens, broer van Leopold en gewezen Fortis-topman, ooit optekenen.

Rond de eeuwwisseling werd het vastgoedbeleid van Knokke-Heist op het stadscollege op een wel bijzondere wijze gevoerd. Burgemeester Leopold Lippens en de schepenen onthielden zich steeds correct bij een vergunningsdossier waar zij of hun bedrijf bij betrokken waren. Het dossier werd dan wel bijzonder vlot goedgekeurd door de andere bestuurders. Die onthielden zich op hun beurt als hun dossier aan bod kwam.

Gerechtelijk vuur

In 2006 komt de Knokse vastgoedscène onder gerechtelijk vuur. Walter Georges Jacobs, de directeur-generaal van de Compagnie, en gemeentesecretaris Marc Verhaeghe belandden in de cel wegens corruptie. Jacobs werd snel uit de Compagnie gezet. In de communicatie benadrukt het bedrijf dat Jacobs geen werknemer was, maar als zelfstandige operationeel. Het had met eventuele wanpraktijken dus niets te maken. Jacobs en Verhaeghe werden in 2015 veroordeeld tot relatief lage straffen. De Compagnie bleef buiten schot.

Na het schandaal rond haar directeur draaide de Compagnie haar activiteiten in Knokke op een lager pitje. Dat had vooral te maken met het feit dat haar markt in het Zoute steeds kleiner werd. In 2007 haalde de Compagnie haar laatste topjaar met de verkoop van de gronden voor het Finis Terrae-project op het einde van de zeedijk, met een uniek zicht op het Zwin. Het werd gerealiseerd door bedrijven rond de Antwerpse aannemersfamilie Van Wellen. Dat jaar boekt de Compagnie op 28,5 miljoen euro omzet 12,7 miljoen nettowinst. Maar van dan af staat De Compagnie niet meer synoniem voor Knokke. De vastgoedmaatschappij concentreert zich op haar activiteiten in Frankrijk en Nederland.

Ruimte voor vastgoedbonzen

In de laatste jaren van de Compagnie nemen andere partijen geleidelijk haar rol over. Ondernemende vastgoedbonzen zoals Paul Gheysens (Ghelamco), Peter Taffeiren (eerst POC, nu Taffeiren Projects), Bart Versluys van de gelijknamige vastgoedgroep en staalindustrieel Joris Ide, deden goeden zaken in Knokke-Heist. Lippens verbleef dikwijls in het buitenland, terwijl hij het feitelijke bestuur van zijn stad toevertrouwde aan eerste schepen Maxim Willems, die hij ook als zijn opvolger beschouwde.

In 2016 lanceert Lippens een programma van 1 miljard vastgoedontwikkeling over een periode van 4 jaar. Grote projecten bedisselde Lippens zelf. De vastgoedpromotoren konden rekenen op zijn steun voor een mega viersterrenhotel, een toren bovenop het casino, een mastodont van een woontoren, een tweede golfterrein: hoe groter, hoe luxueuzer, hoe beter.

Voor alle duidelijkheid: de voorbije jaren hebben we nooit een ernstige aantijging gehoord over wanpraktijken door burgemeester Lippens zelf, ook niet toen hij nog met de Compagnie actief was. Voor hem telde alleen de allure van Knokke-Heist. ‘Zeg gerust: Knokke’, verduidelijkt Coudyser. ‘Die inwoners werden op hun wenken bediend met glamour. De anderen, zoals die van Heist, waren minder belangrijk.’

Lippens had niet voor een opvolger gezorgd, omdat hij verwachtte dat hij 104 zou worden.

‘Met het faciliteren van vastgoedprojecten willen we de kwaliteit van de stad optrekken en zorgen dat er nog meer schoon volk naar Knokke komt’, zo verdedigde Leopold Lippens zijn beleid in Trends. ‘De privésector krijgt de vrijheid hier duurzaam te investeren. Als die projecten slagen en er geld wordt verdiend, is dat een win-winsituatie voor de overheid en de privésector.’

Chaotische fase

Na Lippens’ overlijden in februari 2021 kwam de politiek én de vastgoedscène in Knokke-Heist in een chaotische fase terecht. Hoewel terminaal had Lippens niemand voorbereid als opvolger, toen zijn rechterhand Willems in 2014 was overleden. Een insider: ‘Graaf Lippens vertrouwde mij op zijn sterfbed toe dat hij dat niet had gedaan, omdat hij verwachtte nog te leven tot hij 104 zou worden.’

Piet De Groote (Gemeentebelangen) werd na het overlijden de nieuwe burgemeester, maar die kondigde in oktober vorig jaar (publiek, in de Tafel van Vier op Play4) zijn ontslag aan. De druk van het schepencollege was te groot. Hem werd verweten dat hij schepen van ruimtelijke ordening Kris Demeyere (Gemeentebelangen) teveel de vrije teugels had gegeven.

Demeyere kwam twee keer in het vizier van Audit Vlaanderen. De eerste keer met een omstreden kapitaalverhoging door een vastgoedspeler in zijn garagebedrijf, dat op die manier gered werd. Vorig jaar maakte Audit Vlaanderen een nieuw onderzoek naar Demeyere bekend omdat zijn garage jarenlang de auto’s aan de gemeente had geleverd. Nog voor het onderzoek beëindigd werd, stapte Demeyere op. Vlaams minister van Binnenlands Bestuur Bart Somers (Open Vld) plaatste het gemeentebestuur onder verscherpt toezicht.

Monsterproject

Volgens een Pano-reportage had Demeyere ook hand- en spandiensten geleverd aan de vastgoedpromotor Ghelamco. Vastgoedontwikkelaar Peter Taffeiren vocht met Paul Gheysens een hevige strijd uit rond een monsterproject dat die laatste wil uitbouwen achter het ziekenhuis. Het gaat onder meer om een golfterrein met 18 wedstrijdholes, een hotel met 150 kamers en 200 suites, een congrescentrum van 6.000 vierkante meter en 1.350 parkeerplaatsen op een domein van 120 hectare.

Ghelamco verkreeg in april 2023 (zéér tegen de zin van Taffeiren) groen licht van het kabinet van Zuhal Demir voor een omgevingsvergunning onder 47 strikte voorwaarden. Maar Ghelamco deed onlangs afstand van de huidige vergunning en wil een nieuwe aanvragen, zonder dat het die strenge voorwaarden moet naleven.

Pionnen verschuiven

Bij de vorige gemeenteraadsverkiezingen haalde de lijst gemeentebelangen (bestaande uit onafhankelijken, christen-democraten en liberalen) 25 van de 31 zetels. De N-VA strandde op 4 zitjes. Ondertussen zijn in Knokke-Heist de politieke pionnen verschoven. De GBL (Gemeentebelangen) is serieus uitgedund, omdat de cd&v-gemeenteraadsleden nu opkomen bij de partij Inzicht, een kartel met de N-VA. De lijsttrekker wordt binnenkort bekendgemaakt. De vrij populaire De Groote komt op met een eigen partij op: Ja!, gesteund door andere gewezen GBL-kopstukken . Burgemeester Jan Morbee wordt lijsttrekker van de GBL. Hij was onbereikbaar voor commentaar.

Er was bij de N-VA trouwens wat gerommel over vastgoedpromotor Taffeiren, die volgens eerdere berichten bij hen zou opkomen. Begin dit jaar gooide hij plots de handdoek in de politieke ring. De lokale partijafdeling wilde hem immers niet als lijsttrekker voor de gemeenteraadsverkiezingen. Volgens de zakenman was hem dat wel beloofd.

De tijd dat vastgoedbaronnen het beleid in Knokke-Heist bepaalden is voorbij.

Een promotor die de lijst zou trekken in een van de belangrijkste Vlaamse vastgoedgemeentes, waar hij bovendien zelf actief is? Is dat wel verstandig? ‘Terechte vraag’, repliceert Coudyser. ‘Maar die moet u aan de nationale partijverantwoordelijken stellen. Onze lokale afdeling heeft dit alleszins niet gesteund.’

Drie blokken

De kans is groot dat inzicht (N-VA+CD&V) de leidende fractie wordt in Knokke-Heist. De N-VA boekte er de vorige Vlaamse verkiezingen 37 procent van de stemmen. ‘Er zullen drie blokken zijn in de gemeenteraad’, voorspelt Cathy Coudyser. ‘Ik hoop dat we met de mensen van CD&V en de versterkte positie van N-VA een stevige overwinning halen. De grootste partij levert in principe de burgemeester en heeft het initiatiefrecht in de onderhandelingen.’ Het ziet er voorlopig naar uit dat de kloof tussen Morbee en De Groote te diep is om een coalitie te vormen en de intrede van Inzicht in het college te verhinderen.

Coudyser, over wie als lijsttrekker wordt gespeculeerd: ‘We zullen in alle sereniteit bekijken met welke partij we de meest correcte coalitie kunnen vormen. Eén ding is zeker: de tijd dat de vastgoedbaronnen het beleid in Knokke-Heist bepaalden, is definitief voorbij. Begrijp me niet verkeerd: een stad heeft ondernemers nodig om een deftig beleid van ruimtelijke ordening te helpen voeren. We moéten met hen praten om dit te realiseren. Maar onze eerste motivatie is het algemeen belang. Het tijdperk van de vastgoedlobby, eerst voor en dan met graaf Lippens, zal met ons worden afgesloten.’

Joris Ide

Is Knokke nu helemaal ‘off’ na wijlen Leopold Lippens?

Paul Gheysens: de Russische connectie