Woensdag 19 augustus

De butler van Downton Abbey trouwt op rijpere leeftijd met een grijze maagd. Ik ben aanwezig in de dorpskerk. Het anglicanisme is weliswaar aan het raadsel van onze existentie gewijd, maar zijn dames kwebbelen er niet minder om. Fluistert de ene lady in de bank voor mij tegen de andere: ‘With a bit of luck they’ll be quite happy.’
‘Quite happy?’
‘Well, I suppose that’s the English form of happiness.’

Het personeel was in de jaren twintig de spiegel die de eigenaardigheden van de aristocratie weerkaatste.
Gisteren schoof de vermoeide oudere vrouw aan de kassa haar bril in een zwakke poging tot koketterie op haar voorhoofd en zei: ‘How are you today, my love?’ En jij antwoordde: ‘Has Boris been good to you? I hope not too many people have lost their jobs?’ En zij: ‘Too many. But I suppose he’s doing what he can.’

Downton Abbey valt heel goed te bekijken als een studie in de fundamenten van de hedendaagse klassenverhoudingen.

Onlangs vertelde Steve dat er op een keer een hond met zijn verlengbare lijn verstrikt was geraakt rond de poten van de tafel in de pub waaraan hij en Judy zaten te eten. Of de eigenaar hem misschien…? Maar deze livreiknecht legde de volksverheffing uit als het recht op het verwensen van Lord Grantham en vreselijke krachttermen stegen als boeren uit zijn vetzucht op.

Donderdag

Flaubert. Stendhal. Maistre. Kierkegaard. Chesterton. Bruce Chatwin. De manier waarop zij een maxime of bon mot of soortgelijk compact literair werk formuleren: dat is afkomstig uit de strenge kostschool waar ik mijn leerjaren heb doorgebracht. Zij doceerden daar en sloegen met het riet op mijn vingers wanneer die weer eens een gemeenplaats afscheidden.

Of zijn mijn leermeesters dankzij een of andere geheimzinnige historische osmose ook door mij beïnvloed? Stroomt het continuüm in beide richtingen? Lezen zij misschien mijn notities?

Vrijdag

In zijn autobiografie schrijft de man die een denkende aap van mij heeft gemaakt: ‘I have tried lately to read Shakespeare, and found it so intolerably dull that it nauseated me.’

Geen wonder dat de theologie van Darwin, geformuleerd in het hoofdstuk Religious Belief, in sympathieke algemeenheden vastloopt: hij gebruikt de verkeerde instrumenten, hij zoekt de weg in Londen met behulp van een wereldbol; hij begrijpt niet dat je de Bijbel moet lezen als Shakespeare en dat je voor beide een leesbril nodig hebt, geen microscoop.

Zaterdag

Een dag nog vervaardigd in het Britse Rijk… high tea in de tuin van Steve en Judy, even buiten het dorp, in een gehucht van vier huizen, dat Chitcombe (Tsjítkum) heet. Judy drukt je zo hartelijk tegen zich aan alsof je uit haar buik bent gekomen. Thee zo sterk als de spierballen van een arbeider. Het gesublimeerde fabrieksbrood van de komkommersandwiches. Grappen die over de tafel rollen als de croquetballen over het gazon.

Er is een toernooi in die sport georganiseerd. Daar hoort een vergeeld spelregelboekje uit 1905 bij, met regels die goddank nooit veranderd zijn. Nooit-veranderd-zijn is de hoeksteen van Middle England (zoekt u dat begrip gerust even op, ik wacht wel). We spelen om de Chitcombe Cup. Ernstig grappend spelen de Engelsen, tot de dood hen af komt halen. Achter ons verrijzen de contouren van Downton Abbey.
Tot mijn verbazing win ik het toernooi. De beker is een klein blauw mannetje, die zijn armpjes ten hemel heft en een medaille om zijn nek torst; op het podiumpje onder zijn voeten staat ‘Chitcombe Cup’ gegraveerd.

‘s Avonds

O smurf op mijn schrijftafel, zinnebeeld van mijn ambitie! Wat heb je nu aan een literaire prijs? Geef mij maar de Chitcombe Cup…

Zondag

Uit een documentaire over Downton Abbey leer ik dat de serie door Julian Fellowes is geschreven. Eén hoofd, waaruit 47,5 uur toneel is geboren, in 52 afleveringen, die allemaal coherenter zijn dan Shakespeare, en met veel betere dialogen dan Harold Pinter, die notabene de Nobelprijs kreeg, wat vergelijkbaar was met FC Stockholm dat een dwerg in de goal zette. Ik draag Fellowes voor de Chitcombe Cup voor.

De reeks is ook een kathedraal van historische nauwkeurigheid, met een gotische zin voor details die de toeschouwer helemaal niet kan zien. Er zijn meer dan duizend pruiken gemaakt om alle haarstijlen en kleurschakeringen tussen 1912 en 1927 recht te doen. Geen woord in de dialogen mocht strijdig zijn met het tijdvak. Kranten, brieven en telegrammen zijn compleet en bootsen niet alleen de bladspiegel en het briefhoofd na, maar bevatten ook de integrale tekst, al ziet de kijker daar niet meer dan een flits van – ‘de volledigheid hielp de acteur de emoties van het personage te ervaren,’ zei een van de regisseurs. Dat klonk als het gewauwel van een dramaturg, maar gezien de acteerprestaties knikte ik instemmend.

Alle aardbewoners houden van de serie, zelfs de Fransen, hoewel de dialogen in het Frans belachelijk klinken: Fransen hebben esprit, geen gevoel voor humor. Ja, tot in Vietnam is de serie geliefd. De Engelse landadel van een eeuw geleden drukt zich in Vietnam in het Vietnamees uit en de Vietnamezen zitten net als ik aan hun scherm geplakt. Nee, ik snap het ook niet. Alleen de aartsbisschop van Canterbury kan deze naar het metafysische neigende alomtegenwoordigheid verklaren.

Woensdag 26 augustus

Christophers eindwerk is ingediend: hij heeft weldra een MA van een vooraanstaande universiteit. Goed zo, zoon. Ik heb geen MA, zelfs geen BA. Hij publiceert over milieukwesties en zijn artikels worden in 91 landen gelezen. Onlangs had hij en videoconferentie met Canadese parlementariërs. Bravo, mijn kind. Ik ben een provinciaal; meer en meer verander ik in de man die zijn zoon met u aanspreekt, terwijl de zoon hem tutoyeert.

Vandaag is hij verhuisd naar Washington. We hebben hem vanmorgen op een leeg Heathrow afgezet. Ik zag voor het eerst in lange tijd tranen in zijn ogen – die stortte hij misschien om het besef dat hij het einde van zijn kindertijd nu geografisch markeerde. Zijn moedertje stond erbij in een betrekkelijk evenwicht. Iocaste? In zekere zin, sinds de dood van Anna klampt ze zich aan hem vast.

Hij draaide zich nog een keer om en zwaaide en veegde met zijn hand over zijn ogen en vertrok door het elektronische poortje naar Amerika. Vanwaar dat ijdele verlangen van me om het droog te houden?

‘Ik dacht dat la larme facile jouw kwaal was,’ zei Joy.
‘Deze traan was te makkelijk,’ antwoordde ik.

Christopher is nooit eerder in Washington geweest: in die zin bootst de emigrant de zestienjarige Heinrich Hirschler na, zijn overgrootvader, die zevenennegentig jaar geleden een schip nam dat nog over het water voer.

‘s Avonds

Bij het ontbijt vertelde hij dat hij de voorbije nacht in zijn slaap Hayley had gebeld. Voor ze zelf in Colorado was gaan slapen had ze hem een sms gestuurd: ‘Je zei dat ik de ramen moest wassen voordat we bij elkaar konden kruipen.’ Hartjes.
Hij herinnerde zich niets van dit slaapbellen.

Haastig digitaal briefje naar de Berggasse met een verzoek om uitleg.

Donderdag

Iemand schrijft me een scheldbrief, waarin hij me voor een nietsnut en een landjonker uitmaakt.
Deze omschrijving is zo raak dat ik hem zelf bedacht zou kunnen hebben. Maar het getuigt van oppervlakkigheid mijn persoon te verwarren met mijn werk. Zo irriteert bijvoorbeeld de Canetti van de memoires mij om de zoveel pagina’s, maar dat verandert niets aan mijn bewondering voor de schrijver.

Ik daag mijn correspondent per kerende post tot een duel uit, wapen naar keuze, maar niet bij zonsopgang, want ik ben geen ochtendmens. Hij beweert dat die vorm van debat is afgeschaft. Zo doorgepsychologiseerd en verwekelijkt zijn we dus! De modieuze schreeuwer wint de discussie, terwijl je hem vroeger een kogel door zijn kop had kunnen jagen.

Enfin. Iedere aap heeft zijn vlo.

Julian Fellowes

Denkende aap