De overheid heeft nog steeds de meerderheid van de Bpost-aandelen, wat politieke beïnvloeding tot gevolg heeft. Dat gebeurt vooral in de raad van bestuur, waar tussen de partijen soms openlijk ruzie wordt gemaakt over de vacante bestuursposten.

Maar de regering leverde met Johnny Thijs als CEO goed werk. Er was zelfs voor een tijdje een durfkapitalist (CVC) aandeelhouder. Bpost werd geleidelijk aan getransformeerd in een privébedrijf, zonder dat de vakbonden blokkeerden. Onder Thijs werd het bedrijf zo klaargemaakt voor de vrije concurrentie op de postmarkt. Maar de regering Di Rupo (PS) snoeide in zijn loon, en hij vertrok.

Koen Van Gerven

In 2014 kwam Koen Van Gerven aan het roer als CEO. Door de (verwachte) sterke daling van de brievenpost zette hij volop in op de pakjesbezorging. Hij nam bovendien de krantenwinkels over. In die context deed hij twee acquisitiepogingen:

– een fusievoorstel met het Nederlandse PostNL, maar deze erg interessante deal werd afgeschoten door PS-politicus Jean-Pascal Labille uit Luik;

– de overname van het Amerikaanse Radial, die eerst moeizaam verliep omdat klanten afhaakten. Van Gerven werd erop afgerekend. Nu is het echter de winstmotor van Bpost.

Van Gerven stapte dus op en werd aan het begin van 2020 vervangen werd door Jean-Paul Van Avermaet. Hij is CEO van de beveiligingsonderneming ‘Group 4 Securitas’ (GS4), die weinig te maken heeft met de activiteiten van de post. Maar van in het begin kwam men te weten dat deze netwerker betrokken was in kartelafspraken met andere beveiligingsfirma’s, waarvoor zowel in België als in de Verenigde Staten een dossier rond hem werd geopend.

Na anderhalf jaar werd Van Avermaet vervangen door Tirez. Deze ‘in house’-bedrijfsjurist, die al 35 jaar bij Bpost werkte, kreeg bij de voorstelling van de resultaten in de eerste helft van 2022 een goede pers. Het is cynisch dat hij op vrijdag 9 december op zijn beurt ontslagen werd door een soortgelijk geval van marktafspraken. Tirez kreeg bovendien geen ontslagvergoeding. Dat werd immers zo voorzien in zijn contract, omdat men komaf wilt maken met de hoge ontslagvergoedingen in het verleden.

Grote uitdagingen

De laatste kwartaalresultaten van Bpost vielen mee, maar de winst voor 2022 zal wel wat lager zijn dan in 2021. De inkomsten dalen immers omdat er veel minder brieven verstuurd worden. Na de coronaperiode groeit de e-commerce minder snel dan verwacht, wat gevolgen heeft voor de pakjesdienst. In het voorjaar kondigde Amazon aan dat het in België zelf de pakjes wil bedelen, en dus niet meer via Bpost. Ook dat duwt het resultaat omlaag, net zoals de sterk stijgende energieprijzen. Een spectaculaire stijging van de postzegeltarieven met vijftien procent vanaf 1 januari zal maar tijdelijk soelaas leveren. Alleen een monopolist kan trouwens dergelijke stijgingen doorvoeren. Het zal wel de brievenpost nog sterker doen dalen.

Alles draait rond het krantenbedelingscontract van Bpost. Volgens de overheid (voornamelijk de PS) draagt een maximale spreiding van de gedrukte pers over het hele grondgebied in theorie ertoe bij dat alle burgers zich kunnen informeren over wat er in België en de rest van de wereld gebeurt. Om die taak naar behoren te kunnen uitvoeren, stort de federale overheid ieder jaar bij benadering 170 miljoen euro aan Bpost. Daarmee werft het bedrijf personeel aan en financiert het de verdeling van alle erkende gedrukte tijdschriften en dagbladen. Met het contract zouden vooral in Wallonië duizenden arbeidsplaatsen zijn gemoeid. Op een contract vijf jaar maakt dat 750 miljoen euro uit: een pak geld. De liberalen, N-VA en Vlaams Belang wilden de regeling afschaffen, vooral na het nieuwe schandaal. Maar de subsidie wordt vanaf 2024 enkel gereduceerd tot 120 miljoen euro per jaar. Door de toenemende digitalisering is deze constructie echter grotendeels achterhaald.

Wat liep er mis?

Bij de aanbesteding van het nieuwe krantenbedelingscontract zou afgesproken zijn dat twee partijen, Bpost en PPP, de markt onder elkaar zouden verdelen met behulp van de grote krantenuitgevers. Het was dan ook een verrassing dat PPP niet meedeed aan de openbare aanbesteding, alhoewel het vorig jaar nog kenbaar maakte dat het de krantenverdeling van Bpost wilde afsnoepen. Men vermoedt dan ook dat PPP voor haar afhaken garanties kreeg over de bedeling van kranten in een aantal gebieden die buiten de concessie vallen, zodat Bpost als enige overbleef. Het huidige krantenbedelingscontract loopt al sinds 2015, en ook toen zouden er onregelmatige zaken zijn gebeurd, met PS wel in de oppositie.

Tirez zou als CEO van Bpost geweten hebben dat er problemen waren, maar had nagelaten tijdig en kordaat te handelen. Men verweet hem te weinig transparant te zijn naar de (politieke) raad van bestuur toe. Maar wie moet men dat verwijten? Tirez was nog maar kort CEO en werd geconfronteerd met dat contract dat hij geërfd had uit het verleden. Naast Tirez en nog een andere, werd ook de directeur van de distributie brieven en pakjes ontslagen. Hij werkte samen met de CEO van Bpost België. Deze laatste had blijkbaar diverse vragen gekregen of een medewerker niet over de schreef ging wat betreft het krantenbedelingscontract, maar handelde niet. Tirez had de CEO van Bpost België trouwens opzij geschoven daar hij niet voldoende bekwaam zou zijn. Maar we denken ook dat het niet eenvoudig is in het wespennest dat Bpost blijkt te zijn…

Bedrijfseconomische beslissingen

Het afgelopen jaar werden binnen Bpost beslissingen genomen, waar de PS niet gelukkig mee is:

– de aandelen van de Bpost Bank werden volledig verkocht aan BNP Paribas Fortis;

– de krantenwinkels werden verkocht aan het gokbedrijf Golden Palace in het nadeel van de Nationale Loterij dat haar monopolie verloor;

– Tirez weigerde eerst zijn handtekening te zetten onder de nieuwe aanbesteding van het krantenbedelingscontract, waardoor er vertraging kwam, en de liberalen de jaarlijkse subsidie met vijftig miljoen euro lieten dalen bij de begrotingsgesprekken.

Tirez wilde vooral werken aan de omvorming van Bpost tot een performant dienstenbedrijf, gericht op de pakjesverdeling. Via allerlei efficiëntere toepassingen wilde hij tegelijkertijd de dalende brievenpost zo rendabel mogelijk houden. Dat is de leidraad voor een nieuw businessmodel dat de toekomst van het bedrijf moet garanderen.

Afrekening van de PS

De indruk ontstaat dan ook dat Tirez moest vertrekken onder druk van de PS. Het is blijkbaar vooral de voorzitster van de raad van bestuur, Audrey Hanard (PS), die het ontslag eiste, en dat juist voor haar zwangerschapsverlof. De echte reden is dan ook de omvangrijke subsidiepot rond het krantencontract, zogezegd om werkplaatsen te beschermen. Maar het leidt ook tot onfrisse praktijken zoals we nu blijkbaar zien, waar de PS toch regelmatig thuis in is. Goed management vereist echter dat men op termijn die subsidies niet meer nodig heeft. En daar wringt misschien het schoentje.

Hanard is net als staatssecretaris Thomas Dermine afkomstig van Mc Kinsey en Co. Ze zit ook in de raad van bestuur bij Proximus, dus een echte PS-vertrouwelinge. Het is eigenaardig dat ex-Mac-Kinsey-mensen zich laten leiden door niet bedrijfseconomische motieven. Minister van werk Dermagne (PS) is degene die de krantenconcessie superviseert en finaal toekent. De PS heeft in dat domein duidelijk het overwicht. Men kan zich afvragen of dit vanuit ‘Corporate Governance’ wel aanvaardbaar is.

De volgende CEO moet een Vlaming zijn, omdat voorzitster Hanard Franstalig is. Maar wie zal zich nog willen verbranden in dit wespennest waar de PS uiteindelijk de plak zwaait? Men zal weer voor de schijn een duur headhunterkantoor inhuren, maar waarschijnlijk geen te sterke ‘politieke’ figuur recruteren.

Management overheidsbedrijven

We blijken dus weer ver verwijderd te zijn van de periode waarin de overheid rond 2000 de overheidsbedrijven gedeeltelijk privatiseerde om ze een nieuw elan te geven op bedrijfseconomische leest. Aanvankelijk lukte dat goed met Bpost en Proximus, maar sinds een aantal jaren zit de mot er toch in. De overheid beschouwt Proximus (53,51 procent van de staat) nog te veel als een puur dividendkanaal, waardoor Di Rupo trouwens in aanvaring kwam met ex-CEO Bellens. Om die reden werd lange tijd de komst van een vierde telecomoperator in België afgeremd.

Bij deze bedrijven spelen al te veel politieke motieven mee in het beleid. We spreken dan nog niet van de NMBS en andere overheidsbedrijven. Vooral bij de Waalse PS is dit het geval: we hebben zelf kunnen meemaken dat ze eerst en vooral redeneren vanuit politiek oogpunt tot versterking van hun machtsbasis. Het bedrijfseconomische komt slechts op de tweede plaats.

Koen Van Gerven

De hold-up bij Bpost

PS toont haar tanden bij Bpost: CEO intern afgerekend

Chaos bij Bpost: leveringen aan huis te goedkoop