Weinig kan extreemlinks zo kwaad maken als wijzen op overeenkomsten met extreemrechts. Het is een van de liefhebberijen van satirisch weekblad Charlie Hebdo. Bijvoorbeeld met spotprenten waarop Marine Le Pen en Jean-Luc Mélenchon van dezelfde tekst voorlezen of zich anderszins gelijk gedragen. Alleen al daarom heeft laatstgenoemde — ooit oprichter en leider van de radicaal-linkse partij Front de Gauche en nu van La France Insoumise (LFI) — een hekel aan het blad.

Vroeger niet: er zijn foto’s waarop hij het lachend omhooghoudt, met een cartoon van hemzelf erop. Mélenchon sprak zelfs een grafrede voor een cartoonist van Charlie waarmee hij bevriend was.

Charlie Hebdo ‘racistisch en extreemrechts’

Dat was Charb, pseudoniem voor Stéphane Charbonnier, een van de in 2015 door de broers Kouachi afgeslachte redactieleden. Zij verdroegen de spotprenten van hun profeet niet. Sinds die aanslag is Frankrijk verdeeld in ‘#jesuisCharlie’ – mensen die ‘Charlie zijn’, en zij die dat nadrukkelijk niet willen zijn, omdat ze vinden dat het tijdschrift dit bloedbad over zichzelf had afgeroepen… Mélenchon lijkt van de eerste naar de tweede groep geschoven.

Ook daar dreef het blad onlangs de spot mee, met een cartoon op de cover waarop de politicus een coronaneustest ondergaat. Met als onderschrift: Charlie of Kouachi? Deze prent schoot bij Mélenchon helemaal in het verkeerde keelgat. Hij noemt Charlie Hebdo nu racistisch en extreemrechts.

Windhaan

Zijn partij, La France Insoumise – het ononderworpen Frankrijk – lijkt zich als geen andere populair te willen maken bij de zes tot zeven miljoen moslims in het land. Bijvoorbeeld door de in sommige banlieues zeer aanwezige islamisten te steunen – extreme moslims.

Verschillende parlementsleden van LFI onderhouden warme relaties in die kringen. Ze willen geen van allen Charlie zijn en lopen met genoemde islamisten vooraan bij demonstraties, bijvoorbeeld tegen islamofobie. Die hebben vaak tot doel orthodoxe elementen van de islam door te drukken in het publieke leven, ook als die onverenigbaar zijn met republikeinse wetten en waarden. Mélenchon verzette zich overigens ooit als echte republikein tegen de term islamofobie.

‘Men heeft net zoveel recht niet van de islam te houden als van het katholicisme…’ zei hij toen. Wat dat betreft is hij als een windhaan gedraaid.

Nieuwe aanslag

Ter gelegenheid van het lopende proces tegen vermoede medeplichtigen van de aanslag in 2015, publiceerde Charlie Hebdo vorige week opnieuw enkele van de gewraakte spotprenten.

Dat leidde niet alleen tot een nieuwe aanslag voor het vroegere kantoor van het blad, maar ook tot een stortvloed van doodsbedreigingen aan medewerkers van Charlie die getuigen in dit proces. Zoals Marika Bret, hoofd personeelszaken. Die bedreigingen werden zo serieus genomen door de politie, dat ze naar een schuiladres werd afgevoerd. Haar eigen huis ziet ze waarschijnlijk niet meer terug, net als Zineb Al Rhazoui, die als Marokkaans (!) redactielid van Charlie het bloedbad overleefde en sindsdien onder politiebewaking leeft…

Ché Guevara

In een interview met mevrouw Bret in opinieblad Le Point zei ze Jean-Luc Mélenchon medeverantwoordelijk te achten voor wat haar overkwam: ‘Hij heeft op sociale media een klimaat van haat gekweekt tegen de doden van Charlie, en ze voorgesteld als extreemrechtse racisten, terwijl ze juist het tegenovergestelde waren. Schandalig voor een belangrijke politicus…’

Mélenchon is een bewonderaar van leiders als Hugo Chavez en Fidel Castro, en wordt zelf wel de Ché Guevara van de Calanques genoemd – verwijzend naar een natuurfenomeen uit zijn geboortestreek. Voor hem is het de normaalste zaak van de wereld om van leer te trekken tegen media die hem slechte pers geven. Maar in dit geval zit er meer achter…

In 2017 deed hij voor de tweede keer mee aan de presidentsverkiezingen, en aanvankelijk leek hij niet kansloos. De financiële markten begonnen al te schudden op hun grondvesten. In 2022 doet Mélenchon weer mee – hij is dan 70. Populairder is hij er niet op geworden bij de doorsnee Fransman, op wat verstokte vakbondsleden na, en stemmen van linkse intellectuelen en moslims zijn ontoereikend. Er moeten dus nieuwe bronnen worden aangeboord.

Multiculturele stoofpot

Sinds kort beschikt La France Insoumise over een heuse denktank. Mélenchon greep de opening aan om in een opmerkelijke, à la Fidel Castro twee uur durende toespraak zijn visie te geven op de toekomst van Frankrijk. Liever gezegd: zijn programma voor de komende presidentsverkiezingen.

Kern van het betoog was de zogeheten ‘creolisering’ van de Franse maatschappij. Een begrip dat oorspronkelijk staat voor het samensmelten van een inheemse taal met die van kolonisten tot een nieuwe omgangstaal. Zoals Creools in Suriname of Pidgin in Nigeria.

Maar Mélenchon heeft het van Edouard Glissant – een dichter en denker uit de Franse Antillen. Die gebruikte het woord voor zijn visie op een veranderende wereld waarin rassen, culturen en talen in één grote multiculturele stoofpot belanden. Wat uitsluitend tot aangename verrassingen zou moeten leiden.

Obama

Zoals de verkiezing van Barack Obama tot president. Daarover juichte Glissant: ‘Dit is de verwerkelijking van wat ik al 30 jaar de creolisering van de wereld noem’. In Nederland zou je Chinese restaurants een voorbeeld kunnen noemen van creolisering: ‘de Chinees’ is onderdeel van de Nederlandse cultuur geworden.

Creolisering is het tegenovergestelde van assimilatie, waar de Franse cultuur veel meer op is gericht dan bijvoorbeeld de Angelsaksische. U begrijpt dat Mélenchon op flinke tegenstand stuitte toen hij opmerkte: ’Het Franse volk is begonnen aan een totaal nieuw hoofdstuk in zijn geschiedenis, de creolisering van de samenleving. Dat is een goede zaak, laten we er niet bang voor zijn! On avance, on vit – als we vooruitgaan, leven we…’ President Macron deed overigens al in 2017 stof opwaaien met een soortgelijke uitspraak: ‘Er bestaat geen Franse cultuur maar een cultuur in Frankrijk…’

De schuld van extreemrechts

Intussen bereiden parlementsleden van LFI de weg voor hun grote leider. Bijvoorbeeld door te verkondigen dat het explosief stijgende geweld op straat niets met nieuwkomers of afwijkende culturen te maken heeft. Nee, het komt allemaal door extreemrechts dat de creolisering afwijst.

En als Charlie Hebdo spot met de islam, is dat geen satire maar verzet tegen de nieuwe orde. Met andere godsdiensten mogen ze doen wat ze willen: daar zitten de stemmers van Mélenchon niet. Het liefst zou de grote leider ook de kiesgerechtigde leeftijd willen verlagen naar 16.

Voor alle zekerheid: daar zitten relatief veel meer andere culturen…

Marika Bret

U wordt ‘gecreoliseerd’…

Charlie Hebdo, vijf jaar later. Is het afgelopen met de vrije meningsuiting?