‘Als ik het Verenigd Koninkrijk vergelijk met de sfinks, dan is de sfinks voor mij een open boek’. Met die boutade zette de Europese Commissievoorzitter meteen de toon van een debat waarbij ‘alles al gezegd is, en daarom zwijg ik’. Dat deden de parlementsleden niet. De kampen beten feller dan ooit van zich af.

S&D: soeverein volk

De socialistische fractieleider Udo Bullmann (S&D) opende meteen alle registers. ‘Heren Brexiteers’, riep hij uit, ‘Heeft u het fatsoen om u te verontschuldigen tegenover het Britse volk voor al wat u het met uw leugens en bedrog heeft aangedaan ?’ Gegrom op de banken van de uiterst rechtse en populistische gezindten, maar Bullmann ging ongenadig door. ‘U speldde ze op de mouw dat zonder Brexit het BBP met 10 procent zou inzakken! Stop met die idiotie die alleen tot een impasse heeft geleid’. Voor de socialisten vertegenwoordigt het Britse Lagerhuis niet langer het volk, dat zelf soeverein moet kunnen beslissen.

ALDE: Macron begrijpt Churchill beter dan de Britten

Nog scherper viel Guy Verhofstadt (ALDE) uit. Hij wees verontwaardigd de beschuldiging van de Poolse conservatief Ryszard Legutko (ECR) af als zou de Unie een hardvochtige tactiek hanteren, en de Britten uitsluitend wil straffen en vernederen.

Dat de Franse president Macron een open brief waarin hij een nieuwe Renaissance bepleit — Legutko moest daarom grimlachen en hield het bij een nieuwe Schemering — is een teken dat hij Churchill beter begrijpt dan de Britten zelf. ‘Succes is het vermogen om van de ene naar de andere mislukking te gaan zonder zijn enthousiasme te verliezen. Wel, de geestdrift is er in het Lagerhuis. Vandaag liggen er zestien — zestien! — opties op de tafel om tot een partijbreed compromisvoorstel te komen’.

Daarom is het besluit van de Europese Top verstandig geweest: een technische verlenging van de onderhandelingstijd tot 22 mei. Maar als het Britse parlement niet met een degelijk akkoord op de proppen komt, gaat de vlieger niet meer op. Want voor die datum moet Londen beslissen of het Europese verkiezingen zal organiseren.

Farage: ‘U wilt toch niet dat ik terugkom?’

Natuurlijk liet Nigel Farage (EFDD) de beledigingen aan zijn adres niet zomaar over zijn rug gaan. Verhofstadt had hem vergeleken met veldmaarschalk Haig, maar dan wel in de versie van het tv-feuilleton Blackadder. Die leidde ten minste de veldtocht tegen de Duitsers vanuit zijn kantoortje in Londen. ‘Maar u zit hier in Straatsburg, terwijl burgers tegen uw dwaasheid demonstreren in regen en kou. Er is geen sprake van straf of vernedering. Het gaat uitsluitend om een machtsstrijd bij de Tories’.

Nounou, Verhofstadt moet zijn geschiedenis maar leren, hield Farage vol, hij zou een Belg moeten zijn, hij heeft Ieper bevrijd. ‘De Brexit is wat Versailles was in de Groote Oorlog. Wij hebben ene hoge rekening betaald en niks teruggekregen. Ze pakken zelfs een stuk van ons land af, Noord-Ierland. Welaan, schop ons er uit, we vragen niet liever’. En retorisch: “U wil toch niet dat ik terugkom ?”

Schotland en Ierland, ‘Europese naties’

Het ging de Ieren en de Schotten recht naar het hart. Alyn Smith sprak namens Groen van een regelrechte tragedie. Er is maar een goede brexit en dat is geen brexit, was zijn uitgangspunt. De Schotse partijen hebben radicaal voor Europa gekozen — er was inderdaad geen enkel district waar een meerderheid pro-brexit was. ‘Wij zijn een Europese natie, wij hechten aan die solidariteit, wij staan op vrij verkeer, wij willen blijven. Doet u alstublieft het licht niet uit, want als Londen ons tegen onze wil dwingt uit te treden, dan is onafhankelijkheid de enige uitweg’.

Hij werd bijgevallen door de Noord-Ierse Martina Anderson (GUE), een verkozene van het links katholiek-nationalistische Sinn Féin. Ze vond het erg jammer dat haar partij gelijk heeft gekregen: May heeft er een puinhoop van gemaakt. ‘De meerderheid in Noord-Ierland is het eens met ons. Wij moeten geen harde grens met de republiek Ierland. De oplossing ligt in het Goede Vrijdagakkoord. Een referendum over de hereniging van Ierland ligt voor de hand, met instemming van beide kanten’.

Goede Vrijdagakkoord

Haar protestantse collega van UUP (ECR), James Nicholson, die net als de andere Britten besefte dat het wellicht zijn laatste toespraak was in het Europees Parlement, sloot zich schoorvoetend aan bij Anderson over de grens. Zelf hield hij het wel bij een zwijgende meerderheid die Brits wil blijven. ‘Maar ook Europa willen wij behouden. Wat nu gebeurt is niemands schuld, maar het zou erop kunnen uitdraaien dat wij dezelfde gevolgtrekking zullen moeten maken als de Schotten’. Ook fractieleidster Gaby Zimmer van GUE vroeg om brede steun voor een volksraadspleging onder alle Ieren.

Commissie-onderhandelaar Michel Barnier gaf de Noord-Ieren in elk geval de verzekering dat de Unie voluit blijft inzetten op de uitvoering van het Goede Vrijdagakkoord (dat de protestanten het akkoord van Belfast noemen). ‘Wij zijn bereid financiële en technische hulp te bieden in de moeilijke overgangsperiode. En ook Londen heeft toegezegd om onverkort vast te houden aan de afspraken van het Goede Vrijdagakkoord’.

Uiterst rechts: mondialisering zegeviert

Na al deze gematigde tussenkomsten, klonken de tussenkomsten van uiterst rechts vrij zuur. Voor Rolandas Paksas, een fractiegenoot van Nigel Farage (EFDD), is de geest uit de fles. De unie van naties deemstert weg, zei hij, het is de mondialisering die zegeviert. En wie heeft daar baat bij? Niet de burger, wel de grote concerns. Dat is slecht voor het milieu, het verarmt de bevolking, doet de werkzekerheid wegsmelten, en ondermijnt de rechtsstaat. ‘De elite is de baas’.

Minder voorkomend was de radikale euroscepticus Gerard Batten (ENF). ‘Nooit eerder is zo’n nationale vernedering vertoond. Meewerken aan een brexitakkoord, het zijn allemaal verraders en collaborateurs. Wij hebben alle macht afgestaan aan een vreemde macht, de EU. Als we er niet uitstappen, is dat de dood van de Britse democratie. Geen enkel verdrag kan de vrije wil van het volk aan banden leggen’.

Farage maakt zich inderdaad sterk dat het ‘leave’-kamp nu 15 tot 20 % voorligt op het ‘remain’-kamp. ‘Een tweede referendum zal nog harder uitvallen’. De niet-gebonden spreekster, de Noord-Ierse Diane Dodds, van de DUP (de partij van toenmalig dominee Ian Paisley) ten slotte, gaf toe dat alleen op vraag van Noord-Ierland zelf aan de grondwet kan gesleuteld worden. Europees president Donald Tusk vroeg respect voor de zes miljoen Britten die hun handtekening zetten onder de petitie om de Unie niet te verlaten, ‘Ik vraag respect voor de 14 miljoen die weg willen. Wij staan aan de zijde van de EU, maar willen niet onder het juk van Brussel’.

Afwezige brexiteers

Het leek erop alsof de meeste brexiteers al een voorschot hadden genomen op hun vertrek: ze bleven afwezig. Nochtans dreigen sommige groepen vergeten te raken. Manfred Weber van de grootste centrumrechtse EVP-partij had schoon zeggen dat er nu ten minste zekerheid is voor de 440 miljoen Europeanen die geen Britten zijn, maar Gaby Zimmer vroeg de Raad om vooral erover te waken dat niemand tussen de plooien valt en de rechten van (definitief of tijdelijk) uitgeweken burgers te verdedigen, in het Verenigd Koninkrijk én in de Europese Unie.

De laatste spreker kreeg een gemeend en langdurig applaus. Richard Ashworth, een voormalige conservatief die zich als onafhankelijke aansloot bij de EVP, deed een pathetische oproep tot verdraagzaamheid. ‘Deze generatie is de eerste die zolang van vrede heeft mogen genieten. Gooi die waarden en verdienste van Europa niet overboord’.

Martina Anderson

Verbaasd elkaar te vinden

Brexitdebat op het scherp van de snee