Verbaasd elkaar te vinden

STRAATSBURG — Het gebeurt zelden, maar het kan in het Europees Parlement: een coalitie tussen centrum-rechts (EVP), centrum-links (S&D), uiterst links (GUE), conservatieven (gedeeltelijk ECR: 32 voor, 21 tegen), en groenen (Groen/EVA) bezweert met aandrang komaf te maken met de vertragingsmanoeuvres van de Britse regering Johnson om op te kunnen stomen naar een no-deal brexit. Zeker nu het (intussen voor vijf weken opgeschorte) parlement nog een wet heeft aangenomen die de eerste minister verplicht om uitstel te vragen en niet op 31 oktober zomaar uit de EU te stappen, na bijna drie jaar onderhandelen. Richard Corbett van de socialistische S&D ziet weinig manoeuvreer-ruimte voor Johnson: ‘Doet hij dat niet dan loopt hij een gerechtelijke vervolging op en/of een motie ven wantrouwen. Met een de facto  minderheidsregering kan hij die niet overleven.’

De verlenging van de onderhandelingstermijn draagt de goedkeuring weg van het Europees Parlement, op voorwaarde dat de vraag effectief door de Britse regering gesteld wordt. De enige vertegenwoordiger van de PVDA/PTB, Marc Botenga, onthield zich. ‘Uiteraard steunt mijn fractie elk initiatief dat eindelijk het sociaal-economisch beleid van de Unie kritisch bekijkt en serieus neemt. Business as usual  kan niet langer. Maar in de tekst van de resolutie staat te weinig concreets over wat er moet gebeuren voor de werklieden. Het blijft uitgaan van een besparingsbeleid en vrije concurrentie. Over de gevolgen die dat heeft op de burgers geen woord. Het is nochtans hoog tijd om geld te mobiliseren tegen de verarming en de kloof met de welgestelde minderheid.’

ECR Britse bokkensprongen beu

Dat voormalig Vlaams minister-president Geert Bourgeois wél heeft voorgestemd, samen met de anderen van de N-VA-groep, is niet zo verbazingwekkend. Van de ECR is een meerderheid de bokkensprongen van Londen meer dan beu, al mocht Geoffrey Van Orden het fractiestandpunt vertolken. Van Orden is één van de nog amper vier Britse conservatieven die in het halfrond gekozen werden. De dienst wordt nu uitgemaakt door de Poolse PiS-partij van Kaczinski, en die stemde in blok voor.

Reporters / GYS

Geert Bourgeois

Bourgeois heeft geen moeilijkheid met de verdeeldheid in zijn fractie. ‘We waren echt verdeeld, maar het mooie eraan is dat iedereen binnen de  fractie ongebonden is en vrijuit zijn mening kan geven. Wel is er binnen de groep veel ongenoegen over het feit dat de ECR buiten de Stuurgroep voor de brexit is gehouden. Dat is een smet op het democratisch blazoen van het parlement.’

Een begrijpelijke reactie, maar die een historische verklaring heeft. Het zou drie jaar geleden, toen de stuurgroep werd opgericht, maar wrang en contraproductief geweest zijn om de Britse conservatieven — die in de vorige legislatuur nog 19 van de 73 te begeven Britse zetels haalden (ooit hadden ze er zelfs 60, bij de allereerste verkiezingen in 1979, onder een regering Thatcher) — mee te laten beslissen over hoe de Unie moest reageren op de uittreding die Londen had aangekondigd.

Krachtlijnen resolutie

Bourgeois kon zich best vinden in de drie krachtlijnen van de voorliggende resolutie: een brexit moet ordelijk verlopen; er is een degelijk plan nodig in geval van een no-deal brexit; en in bepaalde omstandigheden is een verlenging van de onderhandelingen toegestaan.

‘Maar je moet wel vertrouwen schenken aan de onderhandelaars. Die moeten zich constructief en flexibel kunnen opstellen. Barnier doet dat in elk geval. Het Europees Parlement zelf kan niet onderhandelen, alleen algemene richtlijnen meegeven.’ Dat Bourgeois naar de Franse brexitonderhandelaar van de Europese Commissie verwijst is geen toeval. ‘Klopt. In een vorig leven als Vlaams minister-president heb ik met hem intense contacten onderhouden. Ook hier in het Parlement ben ik hem gaan begroeten. De resolutie ligt in zijn lijn van denken. Zeker nu het Verenigd Koninkrijk toch een eerste kleine opening heeft gelaten voor de backstop  impasse. Het is wel een toegeving voor Noord-Ierland alleen, niet voor de Republiek.’

Johnson stelt namelijk voor om de Europese regels te handhaven voor levend vee en voedselproducten. Daar gelden dan de veiligheidsvoorschriften, de zuiverheidsgraad, de algemene voorwaarden die de EU stelt. ‘Maar dat is vanzelfsprekend niet genoeg, het is een eerste stap. Die landbouwuitvoer maakt maar 35% van het geheel uit. Fraude met industriële goederen zou nog altijd kunnen, of afzwakking van Europese normen (voor geneesmiddelen bijvoorbeeld), als het VK de Unie verlaat.’

Bourgeois staat onvoorwaardelijk achter de drie eisen van de Unie voor Ierland: de Goede Vrijdagakkoorden moeten onverkort blijven gelden; aan de Europese binnenmarkt kan niet geraakt worden; en op het Ierse eiland moet de handel tussen Noord en Zuid ongehinderd kunnen doorgaan, want vaak gaan goederen etterlijke malen de grens over.

Eén Ierland?

European Union 2019 - Source : EP

Martina Anderson in het EP

De Noord-Ierse vertegenwoordigster van Sinn Féin, Martina Anderson, draaide het mes nog dieper in de wonde. Zij stond te zwaaien in een groene t-shirt met haar Europees paspoort. ‘Wij hebben de dubbele nationaliteit,’ riep ze uit, ‘de Europese Unie moet dat respecteren; wij willen geen Britten zonder identiteitsbewijzen worden’.

Dat onderschrijft Botenga zonder terughoudendheid. ‘Ja, welke rechten gaan we die mensen allemaal toekennen? Andersons oplossing om, geheel in overeenstemming met wat de Goede Vrijdagakkoorden mogelijk maken, een volksraadpleging op te zetten in Noord-Ierland om tot hereniging van het eiland te komen, is een terechte vraag. Die vraag moet aan de Noord-Ieren voorgelegd worden, het legt anders een te grote hypotheek op hun toekomst. Een referendum is zinvol als het over zulke fundamentele beslissingen gaat.’

Ook Bourgeois gaat daar een eind in mee. ‘Natuurlijk staan wij als N-VA achter dat streven naar één Ierland, als dat gebeurt na een democratisch proces, het zijn allemaal Ieren die op het eiland wonen. Komt bij dat de scheiding tussen protestants en katholiek duidelijk afzwakt. Een meerderheid in Noord-Ierland heeft trouwens tegen de brexit gestemd.’

‘Het blijft heel delicaat’

Ik werp op dat de drie oostelijke graafschappen, waar een protestantse meerderheid woont, wel voor gestemd heeft, de drie westelijke ruim tegen. ‘Het blijft heel delicaat. Er is nog altijd een sterke verdeeldheid. Maar toch geloof ik dat ook de protestanten weten waar de klepel hangt en eieren voor hun geld zullen kiezen. Kijk naar de DUP, hoe voorzichtig positief ze hebben gereageerd op die eerste toegeving van Johnson. Anderzijds zorgt een institutioneel probleem voor de Noord-Ierse burgers mogelijk voor soortgelijke uitdagingen. Wat als Schotland bij een no-deal een nieuw referendum over de onafhankelijkheid houdt, zoals SNP-premier Nicola Sturgeon al heeft aangekondigd ? Nee, het VK is nog lang niet aan het einde van zijn problemen.’

Verkiezingen of referendum?

Het is dus best begrijpelijk dat Richard Corbett om geduld vraagt, ‘niet voor de Britse regering, wel voor het land.’ De publieke opinie is aan het verschuiven,’ zei hij in het halfrond. Hij gelooft rotsvast dat bij een nieuwe volksraadpleging — ‘en die komt er, sneller dan je denkt’ — het ‘Remain’-kamp aan het langste eind zal trekken. Natuurlijk zal de Brexitpartij haal wat conservatieven van de harde lijn binnenhalen, maar dat verhoogt alleen de verdeeldheid in het ‘Leave’-kamp. Een coalitieregering wordt vrijwel onvermijdelijk. Dat veronderstelt wel verkiezingen, en die houdt de oppositie — die er jarenlang om vroeg — nog even af. ‘Natuurlijk, ze zijn een valstrik nu. Alle oppositiepartijen willen de conservatieve regering weg, zelfs met de DUP erbij halen ze geen meerderheid meer. Labour, de Groenen, de LibDems, de Schotse en de Welshe nationalisten, de “onafhankelijken” — de conservatieven die opgestapt of uit de partij zijn gezet omdat ze een no-deal niet zien zitten — willen een nieuw referendum.’

Corbett hekelt de leugens van de brexitcampagne, niet alleen van Nigel Farage, maar ook van Boris Johnson die de uitstapcampagne leidde. ‘Er bestaat  nu zelfs een Remain us now, een beweging van mensen die zich bedrogen voelen. De brexit die Johnson nu tracht te verkopen is niet de brexit zoals hij was voorgesteld. “Daar hebben wij niet voor gestemd”, zeggen de ontgoochelden. Maar goed, waarom willen wij nú geen verkiezingen? Als de regering nu valt, dan is het aan de eerste minister om een datum voor de stembusgang te bepalen. Dan kon Johnson ze makkelijk na 31 oktober hebben vastgelegd, en ondertussen een no-deal uitstap realiseren. Dan begint het circus opnieuw.’

Sociaal-economische bekommernis

Deal of geen deal, voor Botenga is het echte probleem de sociale en economische bekommernis van de kiezer. ‘De schoolkeuze, de privatisering van de gezondheidszorg, de langdurige werkloosheid, het ziekenhuisbeleid, de behuizing — maar daarop geeft zelfs onze resolutie geen antwoord. De regeringen geven niet thuis, de EU reageert niet.’

Welzijn en welvaart, het is ook een bekommernis voor Geert Bourgeois, want ‘na Ierland zal Vlaanderen het zwaarst te lijden hebben onder de brexit, zelfs bij een geleide uitstap.’ Net als Kris Peeters (EVP) heeft ook Bourgeois de Commissie bezworen artikel 14 van de resolutie concreter in te vullen en te specificeren. ‘Ik heb als eerste de noodklok geleid over de gevolgen van de brexit. Vlaanderen verliest 28 miljard aan uitvoer en visserij (dat is bijna zoveel als de 31 miljard van Frankrijk). De KUL heeft onze berekeningen gestaafd. Het gaat bij ons om 28.000 werkplaatsen die verloren gaan, dat is zes keer Ford Genk he; tot 2,6% van het Vlaams Binnenlands Product gaat op in rook. Ik had als eerste in de EU ervoor gepleit om een transitiefonds op te zetten om de zwaarst getroffen lidstaten bij te springen. Artikel 14 neemt inderdaad op dat het Globaliseringsfonds zal bijspringen. Nu gaat het enkel om tussenkomsten bij bedrijven die in faling gaan door externe factoren. Er is een maar: de steun wordt beperkt tot bedrijven met ten minste 500 werknemers. De nieuwe grens die de Commissie wil hanteren is 200 werknemers. Maar ik heb de studiedienst van dit eigenste parlement gevraagd naar het aantal KMO’s bij ons die daar aan toekomen. Ze wisten het niet. Wel konden ze me zeggen dat slechts drie procent van onze Vlaamse KMO’s meer dan 49 werknemers hebben. Dat zegt genoeg, en ik denk dat het in Frankrijk, Nederland, of pakweg Noordrijn-Westfalen niet anders ligt.’

De conclusie is snel getrokken: ‘De getroffen bedrijven zijn vooral kleine KMO’s. Ik heb daarom aan Barnier gevraagd om rekening te houden met het relatieve belang van de uitvoer voor het getroffen bedrijf. Voor een groot bedrijf betekent bedrag x misschien 7 % van de hele omzet, voor een kleine KMO kan dat best 70 % zijn. Ik wil daarom de Commissievoorstellen amenderen zodat ook die KMO’s op steun kunnen rekenen. Dat is geen cadeau, het is een noodzaak. Solidariteit moet bijspringen, want de nationale regeringen kunnen dat niet alleen oplossen.’ De Commissie denkt zelf ook aan de mogelijkheid om clusters van kleine bedrijven compensaties te betalen.

De factor Corbyn

Corbett, die Vlaanderen goed kent en ook Nederlands spreekt, knikt bevestigend. ‘Elke vorm van een brexit is slecht. Voor Europa. Voor het VK.’ Maar zal een regeringswissel helpen? Er is nogal wat wrijving binnen Labour over Corbyn, en ook andere oppositiepartijen vinden de te links geachte partijleider weinig aanbevelenswaardig.

‘Tja, Corbyn is niet zo populair als je zou gehoopt hebben. Maar anderzijds heeft hij de hele oppositie wel op één lijn gekregen twee, drie weken geleden. Hij heeft de wet erdoor gekregen die Johnson verplicht om uitstel te vragen. Dat doet me ook zo’n plezier in deze resolutie van het Europees Parlement, het staat achter ons. Dat Botenga een aanbeveling mist over de gevolgen voor de werkende klasse is terecht, maar een resolutie is geen analyse, wij zijn ons wel erg bewust van die gevolgen.’

Wat met de belofte van de LibDems om als zij aan de macht komen, de brexit onmiddellijk in te trekken of, als het al te laat is, opnieuw lidmaatschap van de EU aan te vragen. Dat laatste is natuurlijk redelijk dwaas, want zo’n procedure kan lang aanslepen. ‘Juist. Je moet er rekening mee houden dat elke lidstaat afzonderlijk die aanvraag moet goedkeuren na de behandeling, en het kan best dat heel wat landen afzonderlijke voorwaarden stellen. En dan denk ik nog niet aan België, waar de deelstaten het eerst eens moeten worden. Ratificatie kan eindeloos lang duren. Maar goed, de LibDems dromen als ze aan een absolute meerderheid denken. Je hebt gelijk dat we afstevenen op een coalitieregering.’

Maar dat neemt de wrevel over Corbyn niet weg? ‘Nee, hij zou een overgangskabinet kunnen leiden tot er verkiezingen komen. Maar om eensgezindheid te bewaren kan hij ook tijdelijk een stap opzijzetten, en pas na de verkiezingen een gooi doen naar het eerste ministerschap. Er wordt trouwens ook aan een zakenkabinet gedacht, een overgangsregering. Er is zelfs al een naam gesuggereerd om die te leiden: Ken Clarke, een conservatief die door Boris Johnson met twintig anderen net uit de partij is gezet. Clarke heeft de langste parlementaire loopbaan, hij was minister van justitie, van financiën, van binnenlandse zaken. Hij zetelt nu als onafhankelijke, en wordt door iedereen gewaardeerd.’ Maar wat dan met het referendum? ‘Dat moet plaatsvinden. Wettelijk moet het niet. Politiek wel. Het is de enige weg naar verzoening.’

De resolutie werd met een grote meerderheid aangenomen: 511 parlementsleden stemden voor, 126 tegen, 38 onthielden zich. Alle Vlamingen stemden voor, op de drie Vlaams Belangers na; alle Frantaligen ook, op de onthouding van Botenga na. En de ene Duitstalige, Pascal Arimont bleef niet ten achter: voor.