Donald Trump is verre van de ideale schoonzoon. De luidruchtige bullebak uit New York die zijn vrouwen bedroog en van opscheppen en arrogantie zijn commercieel en politiek merk maakte, was een onwaarschijnlijke vaandeldrager van de conservatieve beweging met haar roots in het christelijk geloof en het Amerikaanse platteland. Velen verwachtten bij zijn aantreden als president in 2017 dan ook bitter weinig van de vastgoedmagnaat en ‘reality tv’ ster. Nochtans…

Roe v. Wade

Nochtans was het lot van Donald Trump vanaf het begin van zijn ambtstermijn verbonden met een cruciaal strijdpunt van sociaal-conservatief Amerika: de herziening van de abortusrechtspraak zoals geformuleerd door twee arresten van het Hooggerechtshof namelijk Roe v. Wade (1973) en Planned Parenthood v. Casey (1992). Deze arresten formuleerden een grondwettelijk recht op abortus voor alle moeders in de Verenigde Staten. Deelstaten waar medische zwangerschapsbeëindiging voorafgaand aan deze jurisprudentie verboden werd, werden plots verplicht om het in de kiem smoren van nieuw leven te aanvaarden. Abortus is daarom toegelaten in iedere deelstaat – van het progressieve New York tot het conservatieve Texas.

Een lek in het Hooggerechtshof doet evenwel vermoeden dat aan dit nationaal abortusrecht binnenkort een einde komt. Op 3 mei lekte een ontwerpbeslissing van het Hof waarin opperrechter Samuel Alito in niet mis te verstane bewoordingen duidelijk maakte dat de huidige abortusrechtspraak niet in lijn is met de Amerikaanse grondwet en constitutionele traditie. Er bestaat, zo luidt het ontwerparrest, geen door de federale grondwet gegarandeerd recht op het doden van prenataal leven.

Deze opinie, die op moment van schrijven nog niet finaal is, deed progressief Amerika compleet over de rooie gaan. Abortus is voor sociaal-progressieven immers één van de meest heilige rites in de seculiere religie van de lichamelijke zelfbeschikking. Dat negen niet-verkozen rechters – over hen zo dadelijk meer – het waagden om terug te komen op een beslissing van… negen niet-verkozen rechters, komt voor hen neer op niets minder dan een theocratische coup d’étât.

Donald Trump

Om te begrijpen hoe het Hooggerechtshof haar eigen mijlpaalarrest de rug kon toekeren, moeten we teruggaan naar 2015. Tijdens de nadagen van het presidentschap van Barack Obama en te midden van de verkiezingsstrijd komt de door de Republikeinse president Ronald Reagan benoemde hoge rechter Antonin Scalia te overlijden. Progressief Amerika zag haar kans schoon om het Hof een eindelijk een betrouwbare progressieve meerderheid te geven door de conservatieve Scalia te vervangen door een progressieve, door Obama benoemde jurist.

In wat misschien de meest invloedrijke politieke zet was van het voorbije decennium besloot de Republikeinse Senaatsleider Mitch McConnell om de kandidaat van Obama niet te aanvaarden. In de Verenigde Staten moeten rechternominaties inderdaad bevestigd worden door het hogerhuis. McConnell hield het zitje open tot na de verkiezing van Donald Trump, die prompt de conservatieve magistraat Neil Gorsuch benoemde.

En Gorsuch, die stemt voor de vernietiging van Roe v. Wade.

‘Swing vote’

President Reagan nomineerde niet enkel Antonin Scalia voor het Hooggerechtshof. Ook Anthony Kennedy, tot 2018 lid van het Hof, was één van de door Reagan benoemde opperrechters. Kennedy was voor de conservatieve beweging, in tegenstelling tot Scalia, evenwel een bittere teleurstelling. Hij bouwde doorheen zijn jaren op de bench aan een reputatie van swing vote die in cruciale zaken de kant van de progressieve, door Democratische presidenten benoemde rechters koos.

Dankzij het aftreden van Kennedy kreeg president Trump dan ook de kans om het Hooggerechtshof een tikkeltje conservatiever te maken. Dat was niet het geval bij het overlijden van Scalia, toen een betrouwbare conservatieve jurist ingewisseld werd door een betrouwbare conservatieve jurist. Status quo, dus. Met de installatie van Brett Kavanaugh, die tijdens zijn benoemingsprocedure nog beticht werd van seksueel misdadig gedrag, werd een ‘centrumrechter’ vervangen door een conservatieve magistraat.

En Kavanaugh, die stemt voor de vernietiging van Roe v. Wade.

Ginsburg

In 2020 herhaalde de geschiedenis zich toen ook Donald Trump te maken kreeg met een last minute vacature aan de top van de federale rechterlijke macht. Opperrechter Ruth Bader Ginsburg (RBG), in 1993 benoemd door president Bill Clinton, overleed op 87-jarige leeftijd. De juriste was een favoriet van progressief Amerika en, in zekere zin, de anti-Scalia, al hielden beide er op persoonlijk vlak een warme relatie op na.

De vervanging van RBG door een conservatieve jurist zou het Hof, dat bij Trumps aantreden nog gelijk verdeeld was, een conservatieve meerderheid geven. En in tegenstelling tot bij het overlijden van Antonin Scalia, controleerde de partij van de president deze keer wel de Senaat. Amy Coney Barrett, werd door Trump en McConnell door de Senaat geloodst en werd lid van een select clubje van rechters dat in belangrijke mate de politieke en culturele koers van de natie vormgeeft.

En Coney Barrett, die stemt voor de vernietiging van Roe v. Wade.

Argusogen

Indien het ontwerparrest dat momenteel circuleert ook de conclusie van de definitieve beslissing reflecteert, dan kan pro-life Amerika de voormalige president op blote knieën bedanken. Dat is een ongemakkelijke realiteit voor sociaal-conservatieve Amerikanen die de bezigheden van de New Yorker sinds lang met argusogen bekeken.

Deze kiezers werd in 2016 echter een eenvoudige deal voorgesteld: negeer jullie persoonlijke grieven jegens de Republikeinse presidentskandidaat en hij benoemt rechters – van het laagste tot het hoogste niveau – die vijandig staan tegenover de geldende abortusrechtspraak. Stem voor Trump, en het doden van ongeboren kinderen houdt op.

Laboratoria

Zo eenvoudig is het natuurlijk niet: in heel wat staten zal een abortusprocedure immers legaal blijven. Het enige wat het ontwerparrest doet is de uiteindelijke beslissingsmacht over de abortuskwestie teruggeven aan de lokale parlementen van de verschillende staten. Op die manier kan en zal elke deelstaat, van Missouri tot Hawaï, haar eigen weg uitstippelen.

Wat het abortusvraagstuk betreft worden de verschillende staten van de VS opnieuw, met de woorden van een andere oud-opperrechter, Louis Brandeis, ‘laboratoria van de democratie’. Elke staat zal kunnen experimenteren met een belangenafweging tussen de rechten van de moeder en die van het ongeboren kind. Staten kunnen niet alleen wetgeving aannemen die past bij de lokale volksgeest, maar kunnen ook een voorbeeld zijn voor hun buren indien zij een houdbaar compromis uitdokterden. Een moeilijke taak, maar een taak waaraan iedere staat later dit jaar dankzij het presidentschap van Donald Trump zal kunnen (en moeten) beginnen.

Neil Gorsuch

Roe v. Wade: Hoe Donald Trump het abortusrecht uitholt

Amy

Hooggerechtshof op het spel voor Republikeinen