De medische wereld staat in rep en roer, alweer. Minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit) lanceerde een nieuwe wet op de artsenquota. Die lost het al jarenlang aanslepend probleem niet op, zo blijkt, want allerhande belangenverdedigers van Vlaamse medici uitten hun onvrede.

Doorbraak sprak met Nicolas De Cleene, voorzitter van het Vlaams Geneeskundig Studenten Overleg (VGSO), en diens opvolger Daphne Butzen. Ook de vertegenwoordigers van medici, de Leuvense geneeskundestudenten, lieten weten zich volledig bij het standpunt van het VGSO aan te sluiten.

Het probleem

In 1997 kondigden de Franstaligen en Nederlandstaligen de ‘contingentering’ af, een federaal akkoord, waarin vastgelegd werd dat slechts een vast aantal artsen een RIZIV-nummer kunnen krijgen, om zo overconsumptie binnen de medische sector tegen te gaan. Dat nummer heeft een arts nodig om zijn beroep te mogen uitoefenen.

In het federaal akkoord werd niet vastgelegd hoeveel studenten mogen starten aan de opleiding geneeskunde. Dat liet de federale regering aan de gemeenschappen over. Om te vermijden dat medici zes jaar lang studeren, om vervolgens niet te kunnen werken als arts door een gebrek aan RIZIV-nummers, voerde Vlaanderen een streng ingangsexamen in. Wallonië deed dat in veel mindere mate, met als gevolg dat aan de zuiderse kant van ons land jarenlang veel meer artsen werden toegelaten dan in het noorden.

Een tekort aan RIZIV-nummers volgde, maar die werden gewoonweg jaar na jaar bijgemaakt. Dat liedje kon niet blijven duren. In de nabije toekomst riskeren de kersverse artsen — na jaren zwoegen — zonder RIZIV-nummer te eindigen.

VGSO

Het Vlaams Geneeskundig Studenten Overleg is een organisatie die zich bezighoudt met de belangen van en voor geneeskundestudenten. Zij zorgt ervoor dat studenten van de verschillende faculteiten samenkomen en in overleg gaan over wat er gaande is in en rond de opleiding geneeskunde en het artsenberoep an sich.

In 2016 publiceerde het VGSO een belangrijke opinie over de quotakwestie. Daarin stond dat er toen een communautair onevenwicht bestond, waarbij ‘in het noorden van het land voornamelijk voorstanders te vinden zijn van een beperking, en in het zuiden eerder een tegenbeweging te zien is’. Ook vandaag klemt de organisatie zich vast aan dat standpunt, zo verklaart De Cleene. Wel is er volgens hem de laatste jaren veel veranderd. Zo stapte men in Vlaanderen over van een numerus clausus (men moet geslaagd zijn) naar een numerus fluxus (enkel de x aantal best scorende kandidaten mogen de opleiding starten) bij de beoordeling van het ingangsexamen.

Die verandering zorgt er volgens De Cleene voor dat de Vlaamse regering in staat is om de door de contingentering opgelegde quota correct toe te passen. En zo kan ze elke geneeskundestudent aan het einde van de rit een RIZIV-nummer aanbieden. Het VGSO staat achter het ingangsexamen en beschouwt de proef als de ‘minst slechte optie’ om tegemoet te komen aan de contingentering. Ook in het buitenland wordt overigens zo goed als altijd in een instroombeperking voorzien.

Ook Butzen sluit zich aan bij het standpunt van de voorzitter. ‘Het belangrijke dat wij ondersteunen, is dat de studie geneeskunde afgestemd is op de maatschappelijke nood. Er wordt berekend hoeveel artsen er nodig zijn, zoveel zullen er aan het eind van de rit toegelaten worden.’

Het zuiden

Een streng ingangsexamen bestaat vooralsnog niet in Wallonië, maar ook de Franstaligen moeten het in principe doen met een beperkt aantal RIZIV-nummers. Volgens De Cleene bestaat er wel een soort toelatingsexamen, maar dat is veel minder streng en werd slechts een paar jaar geleden ingevoerd. Hij noemt het een ‘schijntoelatingsexamen’. Volgens hem laten de Franstaligen jaarlijks veel te veel mensen starten (meer dan 200 procent van de voorziene plaatsen).

Waarom de Franstaligen niet meewerken aan de handhaving van de opgelegde quota is niet duidelijk. Zo verklaren zij regelmatig in de pers artsentekorten te hebben. Volgens Butzen gaat dat voornamelijk om een huisartsentekort. Starters zijn er volgens haar genoeg, maar die stromen voornamelijk naar de specialistengeneeskunde. Als in Wallonië alle plaatsen voor specialisten bezet zijn, trekken ze volgens haar naar het buitenland. ‘Het huisartsentekort wordt er dus niet opgelost door meer studenten te laten starten. De regering moet een manier zoeken om studenten te motiveren om huisarts te worden.’

Alternatieven

De handhaving van de artsenquota’s in de verschillende gemeenschappen vormt al jarenlang — lees, en ik overdrijf niet: 25 jaar — een probleem. Oplossingen blijven vooralsnog uit. Al kan het geen kwaad om in een andere richting te kijken, bijvoorbeeld naar de invoering van een federaal ingangsexamen. Het VGSO staat echter eerder pessimistisch tegenover de toekomst. Volgens Butzen zou een andere mogelijke oplossing al lang op tafel gelegen hebben.

‘Ik denk dat dit een onderwerp is dat als sinds 1996 meegaat, vanaf dat het ingangsexamen ingevoerd werd in Vlaanderen. De oplossing ligt niet voor de hand. Een federaal examen zou in theorie een oplossing kunnen zijn. Maar hoe kunnen we dat in de praktijk doorvoeren? In welke taal moet de proef afgelegd worden? Kunnen we het gemeenschapsonderwijs wel federaal maken?’

Ook De Cleene hamert op het belang van de gemeenschappen. ‘Men blijft met het verhaal van gemeenschappen zitten. Dat wil niet zeggen dat we het Zwitsers systeem moeten inlassen, waarbij het onderwijs en de gezondheidszorg van Wallonië en Vlaanderen compleet van elkaar losgetrokken zijn. Ook daar wordt soms over gesproken. Het onderwijs puur federaal organiseren is ook moeilijk. Als tachtig procent van de geslaagden Waalse deelnemers zijn, dan ontstaat er weer een probleem, want die zullen allemaal in Wallonië willen blijven. Als er een goede oplossing was, werd die al lang op tafel gegooid. We moeten er nu gewoon het beste van proberen te maken.’

Ten koste van het onderwijs

De overmatige instroom in het zuiden zou ten koste kunnen gaan van de kwaliteit van het onderwijs. Butzen vertelt — als geneeskundestudent en ervaringsdeskundige — aan Doorbraak dat er in Vlaanderen veel intensieve opleidingen in kleine groepen georganiseerd worden. Dat zijn volgens haar vaak bijna een-op-eenbegeleidingen. ‘Dat zijn de momenten dat studenten het meeste leren en het meest volwaardig groeien als arts. Wij stellen ons dan als toekomstig Vlaamse artsen vragen. Wat als wij met een hele grote groep zouden zijn? Het is maar een vermoeden, maar de scholing in grote groep kan haast niet hetzelfde zijn.’

De Cleene vertelt ons dat er in Vlaanderen al bepaalde stages zijn die veranderd moeten worden door een overmaat aan studenten. Het is haast ondenkbaar dat er in Wallonië — dat dus veel meer geneeskundestudenten heeft — geen gelijkaardig probleem bestaat. ‘Ofwel moet men dan het stagesysteem aanpassen, ofwel minder studenten toelaten. Het lijkt ons beter om de schifting aan het begin van de opleiding te doen door een toelatingsexamen in te voeren, dan de opleiding onnodig moeilijk te maken doorheen de studiejaren om zo te schiften.’

Nicolas De Cleene

Studenten geneeskunde over het jarenlang aanslepend quotaprobleem