Op woensdag 13 november zijn we als expert opgeroepen voor een gezamenlijke zitting van de Commissie voor Economie en de Commissie Sociale Zaken van de Kamer. Om ons licht te laten schijnen over de zaak-Audi. Op de achtergrond sluimert een wetsvoorstel dat de bestaande wet-Renault nog wil verstrengen.

De wet-Renault dateert uit 1997 en regelt de voorwaarden voor collectief ontslag. Deze voorwaarden verstrengen is een heel slecht idee. België heeft in dezen nu al de meest restrictieve wetgeving van de EU.

Ik ben opgeroepen samen met Bart Van Craeynest, hoofdeconoom bij Voka en Elisabeth Matthys, advocaat-vennoot bij Stibbe en gastprofessor VUB. Zij schetsen respectievelijk de economische en juridische achtergrond, en ik heb de eer me over de impact op de arbeidsmarkt te buigen.

Beter ondernemingsklimaat

Van Craeynest schetst een somber beeld van de Europese autoassemblage. Er is sowieso sprake van een structurele overcapaciteit, bovendien is er een verschuiving van de productie richting China. Hij wijst het idee om de tewerkstelling bij Audi te allen prijze te willen redden, af. Sowieso maakt deze strategie geen enkele kans. Hij pleit wel voor een beter ondernemingsklimaat voor de gehele industrie.

Het belang van een sterke industrie voor de economie en de arbeidsmarkt kan niet overschat worden met 51 procent van de investeringen in onderzoek en ontwikkeling, 55 procent van de export en een zeer hoge productiviteit. Een soepeler vergunningenbeleid en een aanpak van de energie-handicap is cruciaal.

Transitie naar nieuwe jobs

Matthys legt op haar beurt de wet-Renault uit aan de Commissie. Het is een beetje vreemd dat een wet moet worden uitgelegd aan een commissie waarbinnen al een voorstel ter verstrenging van de wet circuleert. Het lijkt me logischer dat de indieners van het wetsvoorstel zich eerst hebben geïnformeerd. Uit het betoog van Matthys onthoud ik vooral dat een gevolg van de wet-Renault is dat werkgevers zich uiterst voorzichtig opstellen en alle energie besteden aan het niet maken van fouten die juridisch kunnen worden afgestraft. Dat stimuleert geen sereen onderhandelingsklimaat over de toekomst van een bedrijf.

Nog relevanter is Matthys’ opmerking dat de transitie van de ontslagen werknemers naar nieuwe jobs veel te laat in het proces aan bod komt. Het is slechts een van de fundamentele weeffouten die in de wet zitten.

Werkgelegenheid

In mijn getuigenis ben ik heel kritisch voor de wet-Renault. De wet is vooral een symbool van een fixatie op het behoud van de bestaande tewerkstelling. Deze fixatie is nog altijd een gevolg van het collectieve trauma dat we als maatschappij hebben opgelopen tussen 1974 en 1984 toen we een bijna volledig decennium van (vooral industriële) jobdestructie hebben meegemaakt. In 1984 was het geloof dat we ooit netto jobs zouden creëren volledig weg. Sowieso is het beleid om jobs te beschermen grotendeels uitgedraaid op een mislukking.

Bovendien is aangetoond dat we wel degelijk in staat zijn om netto jobs te creëren. Eerst was dit nog onvoldoende om de sterke groei van de beroepsbevolking te kunnen capteren, maar sinds 2015 is de stijging van de werkzaamheidsgraad onmiskenbaar.

De wet-Renault zou zich moeten aanpassen aan de nieuwe realiteit en dus veel sneller en veel meer de nadruk leggen op de transitie naar ander werk

In grote delen van de EU en ook in Vlaanderen is de volledige werkgelegenheid intussen een feit of in zicht. De wet-Renault zou zich moeten aanpassen aan deze nieuwe realiteit en dus veel sneller en veel meer de nadruk leggen op de transitie naar ander werk. We helpen de getroffen werknemers niet door ze vele maanden in onzekerheid te laten sudderen; we helpen ze wel door ze een perspectief te geven op een nieuwe baan.

Ten behoeve van de Franstalige commissieleden heb ik er nog eens op gewezen dat er ook in Wallonië en Brussel veel openstaande vacatures zijn. En nog iets: zelfs als het perspectief van het beschermen van bestaande jobs wordt weerhouden, dan nog is het bilan van de wet-Renault mager. De wet heeft weinig jobs gered.

Vragen aan experts

Na onze korte uiteenzettingen is het aan de commissieleden om vragen te stellen. Elke partij krijgt zes minuten. Ik ben aangenaam verrast door de inhoud van de interventies. Thema’s als het groeiend belang van productiviteit en professionele omscholing komen aan bod. Anja Vanrobaeys (Vooruit) pleit voor een uitbreiding van de wet-Renault naar een case als Delhaize. Aangezien Delhaize zijn werknemers niet collectief ontslagen heeft ben ik het uiteraard niet eens met haar.

Kamerlid Meyrem Almaci (Groen) is kritisch in haar tussenkomst over mijn globaal positieve evaluatie van de werkgelegenheidssituatie door te verwijzen naar de vele precaire vormen van tewerkstelling. Ik beveel haar de lectuur aan van het tweede hoofdstuk van mijn boek ‘Iedereen aan ‘t werk’ waar ik aan de hand van data van Eurostat duidelijk maak dat er geen sprake is geweest van een precarisering van de arbeidsmarkt de voorbije 50 jaar.

PTB-PVDA weet het al

De uitsmijter is voor Robin Tonniau van de gezamenlijke fractie PTB-PVDA. Uiteraard heeft hij geen oren naar onze pleidooien. Voor hem is het duidelijk dat Audi Vorst moet worden gered. De directie heeft Audi in Brussel gesloten om in Mexico goedkoper te gaan produceren. Zo simpel is het. Daar moet een stokje worden voorgestoken. Het woord nationalisatie valt net niet. Opmerkelijk is dat Tonniau de enige is van alle tussenkomsten die geen enkele vraag heeft voor de experts. Dat is niet nodig. Hij – en zijn fractie – weten het allemaal al. Allang. Hij gebruikt dan ook zijn beschikbare tijd om ‘zijn kennis te delen’ met de andere commissieleden.

Als Axel Ronse (N-VA) daarover een opmerking maakt, wordt hij terechtgewezen door de voorzitter Vincent Van Quickenborne (Open Vld). ‘De gedachten zijn vrij. Als de communisten hun beschikbare tijd willen spenderen aan het zingen van een liedje dan is dat voor mij ook oké’, aldus de Kortrijkse politicus.

Ik kan me volledig vinden in deze laatste opmerking. Ik haast me naar mijn Audi en trotseer – wegens een manifestatie – een gedeeltelijk afgesloten Brusselse binnenstad op weg naar een volgende afspraak.

Robin Tonniau

Een strengere wet Renault is een heel slecht idee