Het beste bewijs dat ‘de droom van Amerika’ een kwestie van gokken is, is de huidige president van Amerika. Donald Trump wist wat de zure klachten van het werkvolk zonder werk zijn, heeft zijn hersenerwt op zero gezet en gewonnen. Misschien is het nog simpeler: de dommen kiezen voor een dwaze. Maar Björn Soenens, de huidige stem uit Amerika, zit er mee, en is er zo door omringd dat er een boek te maken viel met de strapatsen van de grote twitteraar.

Duiding bij duiding

Our man not in Havana, but in New York is een journalist pur sang. Hij informeert en geeft tegelijk duiding. Sterker, hij geeft duiding bij duiding, zoals uit het voorwoord blijkt. De lezer heeft dat lesje niet nodig, hij kan zelf wel uitmaken wat de meaning of life van de journalist is. Waarmee de enige kritische noot van Dagen zonder Trump gekraakt is.
Björn Soenens kan zijn persoonlijk mening in de verslagen voor de Vlaamse televisie neutraliseren, toch proef je in diens Berichten uit Amerika zijn sociaal gekruid engagement, gebaseerd op de Verlichtingsgedachte.

Zij begint met de erkenning van de werkelijkheid. In verband met Donald Trump: is hij op democratische wijze verkozen? Tot het tegendeel – Russische inmenging – is bewezen, is het antwoord, ja, de brulkikker is naar wet en orde terecht Amerikaans president. Met andere woorden, je mag het niet eens zijn met de man, maar je mag het hem niet kwalijk nemen dat hij president is. De Amerikaanse kiezer is daarvoor verantwoordelijk, zelfs zij die niet zijn gaan stemmen. Een gezegde dat in de Verlicht Franse hoofdstad de ronde doet is hieromtrent helder als het water van Lake Tahoe: ‘Les Americains, ils ce sont Trumpez.’

Eerder voordeel dan nadeel

Dit gezegd zijnde, wat is het verschil tussen de journalist en de auteur? Een journalist en zeker een televisieverslaggever moet bondig zijn. Als auteur kan hij uitweiden. Dat lukt Soenens wonderwel omdat zijn schrijftaal heel dicht bij de spreektaal aanleunt en hij extra garnituur in zijn berichten steekt. Zo kan hij beter aantonen waarom de kritiek op Trump vaak een averechts effect heeft. De president heeft er eerder voordeel dan nadeel van. Door het morrend volk dat al gauw meent dat zíjn man in zijn eentje moet opboksen tegen de politieke profiteurs, van links én rechts, en de vertegenwoordigers van de gegoede klasse, de journalisten, vooral die van de geschreven pers.

Voorbeeld [pagina 30]: ‘De unanieme anti-Trumpmentaliteit van de eerbiedwaardige media loopt volgens de Amerikaanse historicus en politiek analist Thomas Frank nagenoeg parallel met de houding van dezelfde media om mensen voor te schrijven hoe ze eigenlijk zouden moeten denken, of wat ze moeten vinden van de wereld. Daar zit ‘m de kneep. Een pleidooi voor het omarmen van multiculturalisme, globalisme, internationale handelsakkoorden, stedelijk denken en culturele tolerantie tegenover alle seksuele geaardheden, wordt door miljoenen Amerikaanse burgers als een elitaire zienswijze, ver weg van hun eigen zorgen.’

Streng maar rechtvaardig

Eén tegen allen werkt altijd averechts. Björn Soenens heeft dat goed begrepen en tipt de lezer zonder partij te kiezen. Hij is streng maar rechtvaardig. Al blijft hij een criticus, wat elke journalist ongeacht zijn persoonlijke visie moet zijn. Als auteur, en met dit boek heel sterk, kan hij echter de mediakudde verlaten. Vanuit een persoonlijke visie commentaar geven op het wel en wee van Amerika onder Trump, wat er aan die kerel voorafging en wat er vermoedelijk na hem staat aan te komen.

Om dit te bereiken hanteert Soenens een truc, niet van de foor maar van de katheder: hij laat de tegenpartij aan het woord of toont hun wijze van handelen aan om te trumpen op Trump. Terwijl Björn Soenens, aan de onderliggende toon te zien, in de grond van zijn hart een anti-Trumper is, wijst hij precies aan wat er fout is met al dat gekat op Donald. Het maakt dat Dagen zonder Trump een boek is met eerder filosofische dan politieke reflecties. Met als gevolg dat het aanvaardbaar is voor de linkse als de rechtse lezer. Wat op zich weer meebrengt dat dit boek commercieel een voltreffer is, want ik heb een derde druk in de hand en die dateert van mei van dit jaar, een maand na de eerste en de tweede druk.

Soenens als hobo

In de meeste berichten daagt Donald Trump op. Logisch, hij is op korte termijn als de Nar van het Witte Huis even beroemd geworden als de koe van La Vache qui rit. Toch zijn de meest swingende beschouwingen deze waarin de president hooguit met een half woord ter sprake komt. Soenens wordt daarin een hobo die de vinger legt op de Amerikaanse pijnpunten.

De lezer leert er de onderkant, achterkant en zijkant van het Amerikaanse leven door kennen en eigenlijk interesseert Björn Soenens dat meer dan de strapatsen van de president.

Af en toe komt een film ter sprake, uit de tijd dat Hollywood nog geen kitschfabriek was, zodat de lezer een extra aanknopingspunt heeft, zoals Paris, Texas van Wim Wenders. Dit in verband met een natuurramp waarin Florida niet het Aards Paradijs blijkt te zijn maar het voorgeborchte van de hel.

Soenens ware aard

Ook blijkt Björn Soenens verkikkerd te zijn op de grandeur van honderdjarige hotels. In het verslag over de laatste nacht in de bar van het ten dode opgeschreven Waldorf Astoria Hotel, maakt de lezer pas echt kennis met wie Soenens werkelijk is: uiterlijk een stoere jongen, innerlijk een overgevoelig man, belezen en kunstgevoelig.

Het overduidelijkst komt dit tot uiting in het verslag over de zittingen van de nachtrechtbank van New York, waarin zowel de roman Misdaad en Straf van Dostojewski ter sprake komt als Bob Dylans Hurricane. De schrijver zowel als de zanger worden opgeroepen om Soenens’ ware aard te tonen.

Als journalist van de VRT is dat te merken, maar nog veel meer als auteur van verslagen van een man on the road.

Thomas Frank

Bladen met smoel en kleur

BJÖRN SOENENS: De stem uit Amerika

Le Monde diplomatique over Harvey Weinstein