Brussels parlementslid Viviane Teitelbaum (MR) constateert dat het antisemitisme in België toeneemt. Niet voor het eerst. Maar sinds terreurorganisatie Hamas op 7 oktober 1.400 Israëlische burgers uitmoordde en daarmee een oorlog ontketende, is de politieke dimensie ook bij ons radicaal anders. ‘Links wil het conflict hier echt importeren.’

Viviane Teitelbaum is al bijna twintig jaar parlementslid en gemeenteraadslid in haar huidige thuisgemeente Elsene. Zij werd geboren in Antwerpen. Al sinds jaar en dag is zij als liberale Joodse actief in de feministische beweging. Ook is zij een van de weinige politici in België die van de strijd tegen antisemitisme een constante maakt.

Maar Teitelbaum ziet het niet de goede kant opgaan. Ook niet met Brussel. Lange tijd was zij eerder beducht om al te straffe uitspraken te doen. Maar door de recente ontwikkelingen kan ze bijna niet anders.

Viviane Teitelbaum: ‘Dat Jean-Pascalle Labille, de voorzitter van de socialistische mutualiteit, nota bene een machtspoliticus van de Parti Socialiste, een cartoon online post waarin een davidster verstrengelt met een hakenkruis, dat kan toch echt niet? Dat PS-kamervoorzitter Eliane Tillieux als eerste reactie op de aanslagen van Hamas op 7 oktober, zegt dat ze dat niet meteen terrorisme vindt, dat is toch ongelooflijk?’

Labille excuseerde zich halfslachtig en verwijderde de cartoon. Maar Teitelbaum dient wel klacht in bij het Brusselse parket. Voor inbreuken op de negationismewetgeving. De Holocaust minimaliseren is in België strafbaar.

‘Ikzelf ben Belg, verkozen in een Belgisch parlement. De politiek van Israël heeft weinig met mijn leven en werk hier te maken. Ik ben zelfs een tegenstander van de Israëlische regering van Benjamin Netanyahu. Ja, ik probeer antisemitisme tegen te gaan. Maar ik verkies het conflict niet te importeren’, zegt Teitelbaum.

Ik herinner me nog hoe u ruim een decennium geleden in de gemeenteraad van Elsene als enige een vurig pleidooi hield tegen een motie van linkse politieke partijen om Israël te boycotten. Hebt u de indruk dat u vandaag nog altijd dezelfde strijd voert, of is die fundamenteel van aard veranderd?

‘Vandaag de dag is de situatie dubbel zo moeilijk voor Joden in België. Wat er op 7 oktober in Israël gebeurde, is traumatiserend. Elke rechtgeaarde Israëlische democraat die ik ken, heeft er een trauma door opgelopen. De inval van Hamas is een pogrom. Een schakel in een genocidaire ketting.’

‘Zowel mijn man als ikzelf zijn kinderen van mensen die in de Tweede Wereldoorlog gedeporteerd zijn geweest, of zich moesten verbergen voor de nazi’s. Dat is voor vele Joden van mijn generatie nog zo. Ik heb onlangs nog gesproken met een vader van een van de Israëlische kinderen die op 7 oktober vermoord is door Hamas. De gelijkenis met de shoah is zodanig dat die man ook nu niet weet wanneer, waar en hoe zijn kind precies aan zijn einde is gekomen.’

‘Daar komt dan nog iets bij. De gebeurtenissen van 7 oktober brengen bijna geen reactie teweeg. Ook niet bij democraten hier in België. Velen reageren pas wanneer Israël zich verdedigt. Dat is op zich niet nieuw. Wat wel nieuw is, is de diepgaande angst die zich nu van vele Joden meester heeft gemaakt.’

‘Het is niet de eerste keer dat het aantal antisemitische incidenten toeneemt. Maar voor het eerst sinds lang lijkt er echt structureel geweld achter te zitten. Verbaal en psychologisch geweld tegen burgers. Geweld waartegen we niet weten hoe ons te verzetten. Haat. Hakenkruisen die nu gemeengoed zijn geworden om Israël mee te vergelijken. Zoals de cartoon van Jean-Pascal Labille.’

De PS, Ecolo en PTB kiezen een kant. Ze ondersteunen of organiseren pro-Palestijnse betogingen waarop wordt opgeroepen om Palestina “van de rivier tot de zee” te bevrijden. Is dat nieuw?

‘Er komt steeds een laagje extra bij. Ik was onlangs te gast bij een debat op de RTBF. Dat PTB, PS en Ecolo daar vinden wat ze vinden over Israël, tot daaraan toe. Maar het manifeste gebrek aan empathie dat tijdens die uitzending merkbaar was… Een gebrek aan empathie met gewone burgers die zijn vermoord. Dat is al ijzingwekkend.’

‘(aarzelt) Dat was niet het enige. Tijdens die uitzending werd ik er dan ook nog eens indirect van beschuldigd “fake news” te verspreiden omdat ik over onthoofdingen en verkrachtingen door Hamas sprak. Dingen die aantoonbaar gebeurd zijn. In andere conflicten moeten wreedheden niet bewezen worden. Maar hier wel. Terwijl er, wanneer een ziekenhuis in Gaza geraakt wordt, wel een automatische reflex is om Israël daarvoor verantwoordelijk te houden.’

‘Alsof de pers propaganda van Islamitische Staat of Al Qaeda geloofwaardig vindt. Maar propaganda van Hamas, die is plots wel geloofwaardig. Dat is geen fake news. En de oproep om Palestina te bevrijden “van de rivier tot de zee”, ook dat mag van links. Terwijl het toch een duidelijke oproep is om Israël niet meer te laten voortbestaan.’

Vindt u dat die oproep verboden zou moeten worden?

‘Mij stoort vooral dat die strijdkreet nergens echt wordt tegengesproken. Dat een terroristische Palestijnse organisatie als Samidoun mee mag doen met zo’n betoging. Dat er mensen zijn die hun hele gezicht bedekken met een Arafatsjaal tijdens zo’n betogingen. De politie is bang om daar tegen op te treden. Ze laten betijen om onregelmatigheden te voorkomen.’

Is de houding van de linkse partijen PS, PTB en Ecolo een machiavellistische strategie om de moslimkiezer te verleiden, in de overtuiging dat ze hen zo kunnen controleren? Of is links zelf overtuigd van bepaalde waarden van hun kiespubliek?

‘Ik denk dat genoeg mensen op links echt het eenzijdige pro-Palestijnse verhaal geloven. Zij zijn ervan overtuigd dat Israël geen bestaansrecht heeft. Daarnaast verhullen PS, Ecolo en PTB niet dat zij de moslimkiezer aan zich willen binden.’

‘Als er de volgende regeerperiode geen andere politieke meerderheid komt, als in Brussel PS en Ecolo aan de macht blijven, dan denk ik dat er in Brussel vele vrijzinnige verworvenheden voorgoed verloren zullen zijn. Religie zal dan een blijvende invloed uitoefenen op de overheid. Men spreekt nu al niet meer over neutraliteit van de staat, maar over “inclusieve neutraliteit”.’

‘(aarzelt) Ik weet niet waar het met Brussel naartoe gaat. Ik weet het echt niet. Maar ik weet wel dat het me pijn doet. Het is in Brussel niet overal meer toegelaten om te leven hoe je wil. Homo’s of vrouwen kunnen niet overal zonder problemen meer wonen. En als men mij zegt dat het allemaal niet waar is: het is op basis van getuigenissen van vrienden dat ik dit zeg. Dat is de spijtige Brusselse realiteit. Dit is geen politiek steekspel tussen mijn partij, de PS en Ecolo. Maar de waarheid. En, eerlijk, ik denk dat ze dat op links ook goed beseffen. Maar er niets meer aan willen veranderen.’

Is links misschien ook niet altijd een beetje latent antisemitisch geweest?

‘(denkt na) Het antisemitisme evolueert mee met de tijd. Na de Tweede Wereldoorlog was het niet bon ton om tegen Joden te zijn. Het bestond nog wel, maar in het verborgene. Als extreemrechts dan toch eens met iets grofs kwam aanzetten, dan kwam daar onmiddellijk een sterke reactie op.’

‘Het christelijke antisemitisme was eigenlijk al een tijdje op zijn retour. Minder uitgesproken. Daarna kwam het linkse antisemitisme, en daarna antisemitisme van islamitische oorsprong. Als het antisemitisme van extreemrechts of van de katholieke kerk kwam, dan veroordeelde links het. Maar kwam het van moslims, van mensen die zelf het slachtoffer van racisme zouden kunnen zijn, dan werd het nauwelijks veroordeeld. Alsof men het begreep. Daar zijn de problemen mee begonnen.’

‘Want wat je origine ook is, racisme moet je veroordelen. Punt. Dat is de progressieve traditie waarbinnen ik ben opgegroeid. Maar tegenwoordig wordt die traditie radicaal anders geïnterpreteerd.’

Hoezo?

‘Ik deel weinig met PS en Ecolo, ik ben tenslotte liberaal. Wat ik wel deelde was een zeker progressief gedachtegoed. Het humanisme. Maar beide partijen vullen dat humanisme nu anders in. Dat heet intersectionaliteit. Volgens die gedachte mogen alleen bepaalde groepen mensen praten over het onrecht dat hen wordt aangedaan. In zo’n samenleving is het alleen aan de homo’s om te strijden voor homorechten, aan vrouwen om te strijden voor vrouwenrechten, aan Afrikanen om discriminatie tegen Afrikanen aan te klagen.’

Kan u daar toch iets meer over uitweiden? Ik denk dat u hier een verschil tussen de Franstalige en de Angelsaksische wereld aanhaalt, waar Nederlandstaligen zich niet altijd van bewust zijn.

‘Racisme tegengaan en bijvoorbeeld voor homorechten strijden is een zaak van iedere burger. Niet van alleen maar respectievelijke minderheden of doelgroepen. Je kan niet tegen bepaalde gemeenschappen zeggen: je hebt nu rechten, kaart het aan en trek nu maar je plan.’

‘Ik geloof dat de basisfilosofie van de Intersectionaliteit waar kan zijn: je kan als je tot een bepaalde groep behoort, of zelfs tot meerdere, slachtoffer worden van discriminatie of haat. Soms dubbele haat. Ik ben zo bijvoorbeeld al slachtoffer geweest van antisemitisme en seksisme. Een niet-Joodse man heeft die ervaring niet. Maar dat wil niet zeggen dat hij zich niet in die ervaring zou kunnen verplaatsen. Dat hij niet kan begrijpen wat dat is. De strijd voor rechten is niet alleen mijn zaak, op basis van mijn eigen ervaring. Niet alleen ik mag of moet daar een mening over hebben. De strijd moet gedragen worden door de hele samenleving.’

‘Maar door intersectionaliteit te ver door te redeneren, heeft links een gettovorming in de samenleving teweeg gebracht. Die leidt ertoe dat je in Elsene als homo je homorechten nog mag opeisen, maar in andere delen van Brussel als homo al voorzichtig moet zijn. Zo doe je afbreuk aan een universele waarde. Namelijk dat je overal in Brussel als homo moet kunnen leven zonder problemen.’

U zegt dat het vijf voor twaalf is in Brussel. Zou het dan niet verstandig zijn om met N-VA een volgende Brusselse regering te vormen? Die partij zal volgens de peilingen de grootste Nederlandstalige partij worden in Brussel. U deelt vele standpunten, zo lijkt het wel.

‘Neen. Ik vind dat de N-VA nog altijd de zware erfenis van de collaboratie met zich meedraagt. Ik zie ook wel dat Bart De Wever een goede verstandhouding heeft met de Joodse gemeenschap in Antwerpen en hun veiligheid ernstig neemt. Er zijn bij de N-VA ook parlementsleden die uit verzetsfamilies komen. Ik heb geen probleem met sommige individuele N-VA’ers.’

‘Maar als partij… De visie van de N-VA voor Brussel deel ik niet. Ik beschouw mezelf als progressief. N-VA is een conservatieve partij. Vele standpunten van de partij over bijvoorbeeld migratie zijn niet de mijne. Nog niet zo lang geleden waren er nog feestjes voor veroordeelde collaborateurs waar heel wat belangrijke N-VA’ers naartoe gingen. Sommige belangrijke figuren van de N-VA vinden het aanvaardbaar dat zogenaamde incivieken op dezelfde voet worden geplaatst als oorlogsslachtoffers.’

‘Ik ben zo heel erg kwaad geworden toen het Vlaams Parlement ter ere van een themanummer in Newsweek voor zijn 50ste verjaardag, tussen de lijst met toonaangevende Vlamingen ook August Borms en Staf De Clercq zette. Die beslissing is samen genomen, naar ik begrijp. Ik vind dat schokkend. U mag me niet kwalijk nemen dat dat blijft hangen.’

Viviane Teitelbaum

Dubbele standaarden in het debat over Gaza

Viviane Teitelbaum: ‘Als PS en Ecolo aan de macht blijven, gaan vrijzinnige verworvenheden in Brussel verloren’