Je leest tegenwoordig vaak over personen die iets gedaan hebben in een toestand van verwarring. Dat begrip heeft ruime afzet gevonden in de journalistiek. Iemand moet ermee begonnen zijn in een krant, of op de radio of tv, en daarna zijn alle vakbroeders de term voor eigen rekening beginnen te gebruiken.

Verwarring geeft aan dat iemand niet in zijn normale, wakkere doen is. Misschien wordt het begrip ook wel gehanteerd in de psychologie of de psychiatrie, als er geen preciezere term voorhanden is, maar tenslotte is verwarring heel gewoon. Iedereen is wel eens verward. Keuzes maken bijvoorbeeld kan verwarrend zijn, en een goede verkoper zal meteen merken of een klant in verwarring raakt door de veelheid van smartphones in zijn winkel. Heinrich Heine raakte eens verward toen hij, ik meen in een operaloge een mooie vrouw zag samen met haar dochter, en hij ze allebei even liebenswürdig vond.

En het is waar dat je bij de verklaring van een gebeurtenis geen zeven termen moet gebruiken als één volstaat. Pluralitas non est ponenda sine necessitate, zei William van Ockham (1288-1347). En Willem ging nog even door: Nec oportet multiplicare res in talibus locutionibus, het geeft geen pas om met een vloed van woorden dingen op te blazen.*

Het is dus geruststellend om te lezen dat een aanslag, een schiet- of steekpartij, een dolle rit met een vrachtwagen of nog iets anders, het werk is geweest van een verwarde mens. Als duiding volstaat dit, we begrijpen alles nu en hoeven niet verder te zoeken. We hebben de mensen weer slimmer gemaakt, zou de constructieve Björn S. zeggen.

Toch moeten er verschillende soorten verwarring bestaan.
Denken we even terug aan de schietpartij in de kazerne van Fort Hood in Texas, de vijfde november van 2009 – het moet niet altijd over recente feiten gaan.

Daar had een geboren Amerikaan, majoor Nidal Malik Hasan, plaatsgenomen aan een lege tafel in de mess, waar veel volk zat. Hij boog het hoofd enkele ogenblikken, misschien om een gebedje te doen, stond dan plots recht, riep “Allahu Akbar!” en begon te schieten. Hij maakte met zijn FN-pistool dertien doden en tientallen gewonden, op een burger na allemaal medesoldaten.

Later bleek uit documenten dat Hasan zijn brieven en mails naar gelijkgezinden al heel lang ondertekende met SoA (Soldier of Allah). Ook schreef hij: “…in de Amerikaanse democratie regeren ‘we the people’, en de mensen zelf treffen beslissingen, ook al gaan die in tegen de wil van de almachtige Allah.” En elders schreef hij: “Islam is ons gebracht om over alle religies te zegevieren”. Ook zei hij geen eed van trouw af te kunnen leggen aan wetten die tegen de wil van Allah ingaan. Maakt een consistente indruk.

Overlevenden en familieleden van de doden hebben toen gevraagd om de schietpartij te kwalificeren als een “door militante islamitische overtuigingen gemotiveerde daad”.
Dat verzoek werd verworpen, en de officiële (en bijgevolg ook journalistieke) verklaring hield het op “an isolated incident of a deranged individual.” Geïsoleerd incident, nergens verband mee, verward individu.

Misschien is de populaire term “verwarring” toen wel gelanceerd?
___________

* in: Volker Leppin, Wilhelm von Ockham: Gelehrter, Streiter, Bettelmönch, 2003 Darmstadt, Primus Verlag, S.63.

Willem van Ockham

8 november. Historische dag: taalgrens definitief vastgelegd

8 november. Historische dag: Voeren eindelijk bij Vlaanderen

Wanneer is de journalistieke term ‘verwarring’ populair geworden?